Pravoslavna ohridska arhiepiskopija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Pravoslavna ohridska arhiepiskopija
Православна Охридска Архиепископија
Grb
Osnovni podaci
Obnova17. maj 2002.
Kirijarhalna crkvaSrpska pravoslavna crkva
Autonomija24. maj 2005.
Kanonsko priznanjekanonski priznata
Predstojateljarhiepiskop ohridski i mitropolit skopski Jovan VI (Vraniškovski)
SjedišteBitolj (privremeno)
Kanonska jurisdikcija Severna Makedonija
Kalendarjulijanski kalendar
Zvanični veb-sajt
Statistika
Arhijereja4
Eparhija7
Manastira5

Pravoslavna ohridska arhiepiskopija (POA) jeste pomesna i autonomna crkva pod jurisdikcijom Srpske pravoslavne crkve (SPC). Obnovljena je 2002. godine, nakon sklapanja Niškog sporazuma, a potom je 2003. godine dobila i svoj Sveti arhijerejski sinod. Konačno uređenje dobila je 2005. godine, izdavanjem saborskog i patrijaršijskog Tomosa o crkvenoj autonomiji Pravoslavne ohridske arhiepiskopije. Na čelu POA nalazi se arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski Jovan (Vraniškovski).[1]

U periodu od 2002. do 2022. godine, POA je bila jedina kanonski priznata pomesna crkva na području Severne Makedonije. Nakon prevazilaženja raskola između SPC i Makedonske pravoslavne crkve — Ohridske arhiepiskopije (MPC—OA) u proleće 2022. godine, pokrenut je niz pitanja koja se odnose na status POA, ali suštinski pomak je ostvaren tek 25. aprila 2023. godine, kada je Sinod MPC—OA predložio da se jerarsi POA priključe MPC—OA, po modelu koji bi bio dogovoren sa SPC.[2][3]

Na zasedanju Svetog arhijerejskog sabora SPC, koje je održano od 14. do 20. maja 2023. godine u Beogradu, donet je niz odluka koje se odnose na budući status POA, uključujući i rešenje o dodeljivanju kanonskog otpusta arhijerejima POA, radi njihovog stupanja pod okrilje MPC—OA.[4] Time je postavljena osnova za otpočinjanje integracionog procesa,[5] koji je nastavljen 5. juna, kada su se u Ohridu sastali predstojatelji SPC i MPC—OA. Tom prilikom je nakon zajedničke liturgije saopšteno da su suštinska pitanja u osnovi rešena, ali zvanična objava je izostala, pošto je MPC—OA saopštila da bi konačne odluke tek trebalo formalizovati.[6]

Dalji koraci ka rešavanju statusnih pitanja ostvareni su 20. juna, kada je Sinod MPC—OA odlučio da jerarsima koji su dobili otpust iz SPC budu „opredeljene” nove, u ovom trenutku još uvek nepostojeće eparhije u okviru jerarhijske strukture MPC—OA. Time je pokrenut i postupak za osnivanje tih eparhija, što prema slovu Ustava MPC—OA podrazumeva i odgovarajuću odluku Crkveno-narodnog sabora MPC—OA, koji će biti sazvan u budućnosti. Do okončanja tog procesa, trebalo bi da budu rešena i preostala pitanja koja se odnose na proces integracije, čime bi strukture POA prestale da postoje u dosadašnjem obliku.[7][8][9]

SPC još uvek nije izdala zvanično saopštenje o prestanku postojanja POA i kanonsko-pravnom statusu Tomosa iz 2005. godine, čije je ukidanje u nadležnosti Svetog arhijerejskog sabora SPC.[10] Na zvaničnom sajtu POA je 28. juna objavljeno saopštenje o integrciji arhijereja POA u MPC—OA,[11] a pošto je proces integracije još uvek u toku, dosadašnji poglavar POA (Jovan) nastavlja da nosi titulu ohridskog arhiepiskopa i skopskog mitropolita.[12]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Nakon proglašenja nezavisnosti Republike Makedonije u proleće 1992. godine, Sveti arhijerejski sabor SPC je na svom vanrednom zasedanju doneo odluku da se zbog novonastalih okolnosti za sve eparhije u Makedoniji postavi administrator. Na narednom zasedanju Svetog arhijerejskog sabora u proleće 1993. godine dužnost administratora je poverena Jovanu Mladenoviću, novoizabranom vikarnom episkopu tetovskom. Iako je episkop Jovan kao administrator pokušao da poseti eparhije SPC u Republici Makedoniji, rad na tom području mu je bio onemogućen. Stoga je privremeno boravio u manastiru Prohor Pčinjski i odatle je vršio svoje administratorske dužnosti. Nakon njegovog izbora za episkopa zapadnoameričkog 1994. godine, dužnost administratora je poverena vranjskom episkopu Pahomiju Gačiću koji je takođe nailazio na znatne poteškoće u radu na organizaciji kanonski pravilnog crkvenog života u Republici Makedoniji. Svi ovi napori SPC bili su usmereni ka prevazilaženju crkvenog raskola i pronalaženju rešenja za uspostavljanje redovnih crkvenih prilika u Republici Makedoniji.[13]

Niški sporazum[uredi | uredi izvor]

Orhidski arhiepiskop i skopski mitropolit Jovan (Vraniškovski), predstojatelj POA.

Tokom 2000. i 2001. godine, došlo je do obnove dijaloga između SPC i MPC—OA u cilju rešavanja svih otvorenih pitanja. Pregovori su rezultirali postizanjem načelne saglasnosti o ključnim pitanjima, nakon čega je došlo do sklapanja Niškog sporazuma, koji je potpisan 17. maja 2002. godine.[14]

Iako su nacrt sporazuma potpisali članovi obe delegacije,[15] episkopi MPC—OA su se nakon povratka u Republiku Makedonija suočili sa žestokim kritikama u delu domaće javnosti. Na samom početku, pojedini episkopi MPC—OA su pokušavali da odbrane sporazum,[16][17] ali Sinod MPC je na kraju podlegao pritiscima i odbio sporazum.

Stvaranje POA[uredi | uredi izvor]

Pološko-kumanovski episkop Joakim (Jovčevski).

Pošto je deo sveštenstva MPC—OA ostao privržen postignutom sporazumu, SPC se posebnim apelom od 20. juna 2002. godine obratila pravoslavnom narodu u Republici Makedoniji radi uspostavljanja kanonskog poretka i crkvenog jedinstva.[18] Na taj apel pozitivno je odgovorio Jovan (Vraniškovski), mitropolit veleški i povardarski (MPC—OA), a apel su prihvatili i pojedini sveštenici iz raznih eparhija MPC—OA.[19][20]

Primanjem vladike Jovana i drugih sveštenika u crkveno jedinstvo, započeo je proces obnove kanonskog poretka na području Republike Makedonije, s ciljem uspostavljanja Ohridske arhiepiskopije kao autonomne crkve pod omoforom SPC. Kao kanonski mitropolit veleški i povardarski, vladika Jovan je 23. septembra 2002. godine postavljen za patrijaršijskog egzarha nad svim eparhijama na području Republike Makedonije.[21]

U daljem procesu izgradnje i organizacionog uobličavanja POA, izabrana su dvojica novih episkopa, a potom je 25. decembra 2003. godine konstituisan i Sveti arhijerejski sinod POA, na čelu sa vladikom Jovanom.[22] Srpska patrijaršija je potom izdala i posebnu potvrdu od 17. maja 2004. godine, u kojoj je naglašeno da POA predstavlja jedinu kanonsku crkvu na području Republike Makedonije.[23]

Tokom redovnog zasedanja Svetog arhijerejskog sabora SPC, održanog od 15. do 26. maja 2005. godine,[24] usvojen je saborski Tomos o crkvenoj autonomiji Pravoslavne ohridske arhiepiskopije, koji je izdat 24. maja, od strane sabora, sa potpisom patrijarha srpskog Pavla.[25] Tim tomosom, koji je bio usaglašen i usvojen na saborskom zasedanju, Pravoslavna ohridska arhiepiskopija dobila je punu crkvenu autonomiju, pod omoforom Srpske pravoslavne crkve. Tomosom je bilo propisano da će se na čelu autonomne crkve nalaziti Sveti arhijerejski sinod POA, pod predsedništvom arhiepiskopa ohridskog i mitropolita skopskog Jovana, kome je istoga dana (24. maja) bila izdata i odgovarajuća patrijarhova potvrda o izboru na pomenutu dužnost.[26]

Reakcija državnih vlasti Republike Makedonije[uredi | uredi izvor]

Pravoslavnoj ohridskoj arhiepiskopiji je od strane makedonske Komisije za odnose sa verskim zajednicama zabranjeno da se registruje, pod izgovorom da je moguće registrovati samo jednu crkvu za svaku konfesiju, uz primedbu da ni njeno ime ne razlikuje od MPC—OA.[27]

Tokom narednih godina, jerarhija POA je bila izložena raznim vidovima sistematskog pritiska od strane makedonskih vlasti, što je dovelo do teških posledica, koje su naježe pogodile arhiepiskopa Jovana. Protiv njega je bio pokrenut niz politički motivisanih postupaka, što je naišlo na osudu šire javnosti izvan Republike Makedonije, a u rešavanje tog pitanja su se uključile i međunarodne organizacije i institucije koje se bave zaštitom ljudskih i verskih prava.[28]

Prevazilaženje raskola[uredi | uredi izvor]

Predstojatelji SPC i MPC—OA na liturgiji pomirenja u Beogradu (19. maj 2022. godine).

Od samog osnivanja POA, njena jerarhija se zalagala za prevazilaženje raskola. Tokom proleća 2022. godine, intenzivirani su pregovori između SPC i MPC—OA u cilju pronalaženja obostrano prihvatljivih rešenja. U tim naporima aktivno je učestvovala i jerarhija POA. Nakon odluke Svetog arhijerejskog sabora SPC o obnovi liturgijskog zajedništva sa MPC—OA, koja je doneta 16. maja,[29] jerarhija POA je 19. maja u Beogradu učestvovala u prvom zajedničkom bogosluženju arhijereja SPC i MPC—OA,[30] a arhiepiskop Jovan je tim povodom održao i prigodnu besedu.[31][32]

U nastavku zasedanja, Sveti arhijerejski sabor SPC je 20. maja doneo načelnu odluku o davanju saglasnosti za dodeljivanje autokefalnog statusa MPC—OA, naloživši u isto vreme Svetom arhijerejskom sinodu SPC da se postara za dalje rešavanje tehničkih i organizacionih pitanja. Zbog svoje načelne i uslovne prirode, pomenuta odluka nije bila odmah obnarodovana, niti je pomenuta u zvaničnom saborskom saopštenju, koje je objavljeno 23. maja.[33]

Prilikom boravka patrijarha srpskog Porfirija u Skoplju, javnosti je 24. maja saopštena odluka o priznanju autokefalnosti MPC—OA, a u zajedničkom bogosluženju je učestvovala i jerarhija POA.[34][35] Tom prilikom, patrijarh je u svojoj besedi naglasio da je Sabor stavio u zadatak Sinodu da se postara za rešavanje svih tehničkih i organizacionih pitanja.[36]

Integracija POA sa MPC—OA[uredi | uredi izvor]

Jedno od ključnih organizacionih pitanja koja su pokrenuta povodom prevazilaženja crkvenog raskola odnosilo se na budući status POA, ali prilikom izmirenja SPC i MPC—OA u proleće 2022. godine nisu saopštene nikakve konkretne odluke o eventualnom objedinjavanju POA i MPC—OA. Sticajem pomenutih okolnosti, jerarhija POA nije prisustvovala objavljivanju patrijarhovog tomosa o autokefalnosti MPC—OA, koji je uručen 5. juna u Beogradu.[37] Nakon tog čina, jerarhija POA se nije zvanično oglašavala povodom ključnih pitanja koja proističu iz odnosa između pomenutog patrijarhovog tomosa i starijeg saborskog tomosa iz 2005. godine.[38]

Iako se patrijarhov izaslanik, pakračko-slavonski episkop Jovan (Ćulibrk) sastao 19. juna u Skoplju sa arhijerejima POA povodom svečanog obeležavanja petnaestogodišnjice vladičanske službe stobijskog episkopa Davida (Ninova),[39] jerarhija POA nije učestvovala u svečanim manifestacijama koje je organizovala MPC—OA povodom posete patrijarha srpskog Severnoj Makedoniji, koja je ostvarena tokom 20. i 21. juna.[40][41]

U međuvremenu, bivši predsednik Vlade Republike Makedonije Ljupčo Georgijevski (1998—2002) izjavio je 10. juna da bi javnost u Severnoj Makedoniji trebala da se izvini arhiepiskopu Jovanu (Vraniškovskom) zbog svega što je pretrpeo tokom proteklih godina.[42] Na pitanje o odnosu prema arhiepiskopu Jovanu ukazao je i bivši srpski ministar kulture Vladan Vukosavljević (2016—2020) u svom otvorenom pismu od 22. juna, koje je bilo upućeno jerarhiji SPC.[43]

Iako su arhijereji POA učestvovali u svečanoj vidovdanskoj liturgiji, koju je 28. juna u manastiru Gračanici služio srpski patrijarh Porfirije sa nekoliko arhijereja SPC,[44] pitanje o budućem statusu POA i eventualnom objedinjavanju sa MPC—OA nije dobilo konačni epilog tokom 2022. godine.

Na sednici Sinoda MPC—OA, koja je održana 25. aprila 2023. godine u Skoplju, razmatrana su rešenja koja se odnose na buduće preuređenje postojećih i osnivanje novih eparhija, radi integrisanja jerarhije POA u sastav MPC—OA. Mitropolit debarsko-kičevski Timofej (Jovanovski) je nakon sednice izjavio da je time otpočet proces integracije POA u MPC—OA, naglasivši da će predložena rešenja biti realizovana u saradnji sa SPC.[2][3]

Iako je ohridski arhiepiskop Jovan (Vraniškovski) izrazio nadu da će pomenuta pitanja biti rešena za predstojećem zasedanju Sabora SPC,[45] grupa srpskih intelektualaca je 15. maja uputila molbu Saboru SPC da se prošlogodišnja odluka o davanju autokefalnosti MPC ukine.[46]

Tokom zasedanja Svetog arhijerejskog sabora SPC (od 14. do 20. maja 2023. godine) razmatrana su pitanja koja se odnose na budući status POA, a tim povodom je doneto i rešenje o dodeljivanju kanonskog otpusta arhijerejima POA i njihovom integrisanju u jerarhijsku strukturu MPC—OA.[4] U zvaničnom saborskom saopštenju nije pomenuto pitanje o formalnom ukidanju saborskog i patrijaršijskog tomosa iz 2005. godine kojim je POA bila ustanovljena, usled čega je ostalo nepoznato da li se odluka o kanonskom otpustu odnosi samo na arhijereje ili je reč o otpočinjanju procesa potpune institucionalne i kolektivne integracije celokupnog sveštenstva i vernika POA u strukturu MPC—OA.[5]

Preostala pitanja su razrešena u periodu između 5. i 20. juna 2023. godine, kada je Sinod MPC—OA odlučio da arhijerejima POA, koji su prethodno dobili otpust iz SPC, budu „opredeljene” nove (još uvek nepostojeće) eparhije u okviru jerarhijske strukture MPC—OA. Time je bio pokrenut postupak za osnivanje tih eparhija (kruševsko-demirhisarska, deljadrovsko-ilindenska, delčevsko-kamenička), što prema Ustavau MPC—OA podrazumeva i odgovarajuću odluku Crkveno-narodnog sabora MPC—OA, koji će biti sazvan u budućnosti, a do okončanja tog procesa trebalo bi da budu rešena i preostala pitanja koja se odnose na proces integracije POA sa MPC.[7][8][9][47]

Ustoličenje mitropolita Jovana za kruševsko—demirhisarskog mitropolita je obavljeno 3. septembra,[48] episkop delčevsko—kamenički Marko je ustoličen 17. septembra,[49] a deljadrovsko—ilindenski Joakim 4. novembra 2023. godine,[50] čime je završena integracija episkopa iz POA u MPC—OA, što je objavljeno 26. decembra 2023. godine nakon sednice Svetog arhijerejskog sinoda MPC—OA.[51]

Crkveno uređenje[uredi | uredi izvor]

Pravoslavna ohridska arhiepiskopija je autonomna pomjesna crkva pod jurisdikcijom Srpske pravoslavne crkve. Njen osnovni crkvenopravni akt je Ustav Pravoslavne ohridske arhiepiskopije usaglašen sa Ustavom Srpske pravoslavne crkve. Pomjesna crkva se upravlja na osnovu Svetog pisma i Svetog predanja, pravila vaseljenskih sabora i od njih priznatih pravila svetih apostola, pomjesnih sabora i svetih otaca, kao i Ustava SPC i Ustava POA i uredaba, pravilnika i načelnih odluka nadležnih crkvenih vlasti.

Na čelu Pravoslavne ohridske arhiepiskopije stoji arhiepiskop ohridski kao njen predstojatelj. Arhiepiskop je predsjednik autonomnog Svetog arhijerejskog sinoda i Svetog sinoda. Punopravni je član Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve. Arhiepiskop ima sva prava i dužnosti eparhijskog arhijereja u svojoj Mitropoliji skopskoj i njom upravlja uz pomoć vikarnog episkopa.

Sveti arhijerejski sinod Pravoslavne ohridske arhiepiskopije je jerarhijsko predstavništvo i crkvenozakonodavna vlast. Čine ga svi arhijereji pod predsjedništvom arhiepiskopa. Da bi punovažno odlučivao potrebno je da prisustvuje 2/3 eparhijskih arhijereja. Odluke Svetog arhijerejskog sinoda izvršava Sveti sinod.

Eparhije[uredi | uredi izvor]

Pravoslavna ohridska arhiepiskopija (POA) sastoji se od sedam eparhija (jedne mitropolije i šest episkopija). Eparhije su:[52]

  1. Mitropolija skopska;
  2. Episkopija prespansko-pelagonijska;
  3. Episkopija bregalnička;
  4. Episkopija debarsko-kičevska;
  5. Episkopija pološko-kumanovska;
  6. Episkopija veleško-povardarska;
  7. Episkopija strumička.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Kratka istorija na Ohridskata Arhiepiskopija”. www.poa-info.org. 
  2. ^ a b „Utre istoriska sednica na Sinodot – MPC-OA I POA se obedinuvaat”. 24. 04. 2023. 
  3. ^ a b „Timotej: Procesot e počnat, odlukite se doneseni, trba SPC da gi potvrdi”. 25. 04. 2023. 
  4. ^ a b „Saopštenje za javnost Svetog Arhijerejskog Sabora Srpske Pravoslavne Crkve”. 
  5. ^ a b „Od soopštenieto na Svetiot Arhijerejski Sobor na Srpskata Pravoslavna Crkva”. www.poa-info.org. 
  6. ^ „MPC na 20 juni ќe nosi oficijalna odluka za vladicite od POA”. 05. 06. 2023. 
  7. ^ a b „Po doma patrioti, pred Porfirij „mačinja“”. 27. 05. 2023. 
  8. ^ a b „Edna godina od izdavanjeto avtokefalija”. www.poa-info.org. 
  9. ^ a b „Vesti i nastani”. mpc.org.mk. 
  10. ^ Zvanični sajt SPC
  11. ^ „SOOPŠTENIE od Svetiot Arhierejski Sinod na Pravoslavnata Ohridska Arhiepiskopija”. www.poa-info.org. 
  12. ^ „Vo tretata nedela po Pedesetnica Arhiepiskopot Jovan služeše vo Stavropigijalniot manastir Sv. Jovan Zlatoust vo Bitola”. www.poa-info.org. 
  13. ^ Puzović 1999, str. 171.
  14. ^ Nacrt Sporazuma o vaspostavljanju crkvenog jedinstva (Niš, 17. maj 2002), Pristupljeno 7. septembar 2014.
  15. ^ „Pravoslavna Ohridska Arhiepiskopija » Istorija » Rešavanje na raskolot”. www.poa-info.org. 
  16. ^ „Avtonomna Ohridska arhiepiskopija” ja vodi crkvata do avtokefalnost Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. oktobar 2014), Pristupljeno 7. septembar 2014.
  17. ^ Kratka istorija na Ohridskata Arhiepiskopija, Pristupljeno 7. septembar 2014.
  18. ^ „SPC (2002): Obraćanje arhijerejima, sveštenstvu i vernom narodu u Republici Makedoniji” (PDF). 
  19. ^ „POA (2002): Odgovorot od Mitropolitot veleski i povardarski g. Jovan” (PDF). 
  20. ^ „Pravoslavna Ohridska Arhiepiskopija » Istorija » Rešavanje na raskolot”. poa-info.org. 
  21. ^ „POA (2002): Odluka od Soborot na Srpskata Pravoslavna Crkva za postavuvanje na Mitropolitot Jovan za Egzarh na Patrijarhot srpski za site eparhii na Pravoslavnata Ohridska Arhiepiskopija” (PDF). 
  22. ^ „Konstituiranje na Svetiot Arhijerejski Sinod na Pravoslavnata Ohridska Arhiepiskopija”. www.poa-info.org. 
  23. ^ „Pravoslavna Ohridska Arhiepiskopija » Svet arhierejski sinod » Prepiska”. www.poa-info.org. 
  24. ^ „Saopštenje za javnost sa redovnog zasedanja Svetog Arhijerejskog Sabora - maj 2005. godine | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. arhiva.spc.rs. 
  25. ^ „Pravoslavna Ohridska Arhiepiskopija » Arhiepiskop » Odluki”. www.poa-info.org. 
  26. ^ „Pravoslavna Ohridska Arhiepiskopija » Arhiepiskop » Odluki”. www.poa-info.org. 
  27. ^ US State Dept. Report on Religious Freedom in Macedonia, 2006 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. januar 2012), Pristupljeno 7. septembar 2014.
  28. ^ Vasić & Vasić 2014, str. 138—144; Manojlović & Manojlović 2017, str. 237—250.
  29. ^ „Saopštenje Svetog Arhijerejskog Sabora | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. arhiva.spc.rs. 
  30. ^ „Zacelena ranata na poluvekovniot raskol”. poa-info.org. 
  31. ^ „Beseda Arhiepiskopa Jovana u Hramu Svetog Save na Vračaru” — preko www.youtube.com. 
  32. ^ „Arhiepiskop Jovan: Čuvajmo jedinstvo! Da se ne ponovi besmisleni raskol! | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. arhiva.spc.rs. 
  33. ^ „Saopštenje za javnost Svetog Arhijerejskog Sabora | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. arhiva.spc.rs. 
  34. ^ „Patrijarh Porfirije i arhiepiskop Stefan služili Liturgiju u Sabornom hramu u Skoplju | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. arhiva.spc.rs. 
  35. ^ „Patrijarhot srpski Porfirij bogoslužeše vo Skopje”. poa-info.org. 
  36. ^ „Patrijarh Porfirije: Gospod je Alfa i Omega našeg postojanja u istoriji i u večnosti | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. arhiva.spc.rs. 
  37. ^ „Patrijarh srpski Porfirije uručio arhiepiskopu Stefanu Tomos kojim se potvrđuje autokefalnost Makedonske Pravoslavne Crkve - Ohridske Arhiepiskopije | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. arhiva.spc.rs. 
  38. ^ „Pravoslavna Ohridska Arhiepiskopija » Vesti”. poa-info.org. 
  39. ^ „15 godina Arhijerejske službe Episkopa stobijskog Davida”. www.poa-info.org. 
  40. ^ „Više stotina vernih dočekalo patrijarha Porfirija u manastiru Kalište kod Struge | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. arhiva.spc.rs. 
  41. ^ „Patrijarh Porfirije: Crkva nudi smisao postojanja svakom čoveku u svakom vremenu i svakom prostoru | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. arhiva.spc.rs. 
  42. ^ „Poranešniot Premier Ljubčo Georgievski: Makedonskoto opštestvo da mu se izvini na Arhiepiskopot Jovan”. www.poa-info.org. 
  43. ^ stvari, Stanje (22. 06. 2022). „Vladan Vukosavljević: Otvoreno pismo Svetom Arhijerejskom Saboru Srpske pravoslavne crkve”. Stanje stvari. 
  44. ^ „Vidovdenska Liturgija vo manastirot Gračanica”. www.poa-info.org. 
  45. ^ „Plusinfo (2023): Vladikata Jovan ne ni znael deka MPC-OA deneska ќe rasprava za integracijata na POA”. 
  46. ^ stvari, Stanje (15. 05. 2023). „Molba Saboru SPC: Povucite odluku o autokefalnosti tzv. MPC i jasno se odredite o tzv. nemačko-francuskom planu o KiM”. Stanje stvari. 
  47. ^ „MPC: Soopštenie (snimak)”. 
  48. ^ Arhierejska Božestvena Liturgija i vostoličuvanje na mitropolitot Kruševsko-demirhisarski g. Jovan vo Kruševo
  49. ^ Vostoličen noviot Episkop Delčevsko-kamenički g. Marko
  50. ^ Ustoličen noviot episkop Deljadrovsko-ilindenski Joakim
  51. ^ Saopštenje MPC
  52. ^ „Pravoslavna Ohridska Arhiepiskopija » Organizacija”. www.poa-info.org. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Православна_охридска_архиепископија&oldid=27791900”