Pridjel Donji

Pridjel Donji
Administrativni podaci
Država	Bosna i Hercegovina
Entitet	Republika Srpska
Grad	Doboj
Stanovništvo
— 2013.	846
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 42′ 30″ S; 18° 05′ 19″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Pridjel Donji Pridjel Donji na karti Bosne i Hercegovine
Ostali podaci
Pozivni broj	053

Pridjel Donji je naseljeno mjesto u gradu Doboj, Republika Srpska, BiH. Prema popisu stanovništva iz 2013. godine, u naselju je živjelo 846 stanovnika.

Geografija

Pridjel Donji se nalazi na severozapadnim padinama planine Ozren. Severno od njega leži naselje Lipac, a južno od njega naselja Pridjel Gornji, Ševarlije, Potočani i Striježevica. Atar ima izlaz na obalu reke Bosne a kroz samo naselje protiče potok Velika Rijeka u pravcu jugoistok-severozapad. Ovaj potok izvire iznad naselja, u planinskoj oblasti između naselja Potočana, Striježevice i Pridjela Donjeg, i uliva se u Bosnu u blizini pogonskog objekta Gradske toplane u Doboju. Unutar pridjelskog atara prema Bosni nalazi se pešačko-poljoprivredni put koji preko Željeznog mosta spaja Pridjel Donji sa Dobojem preko ulice Nikole Tesle.

Glavnu saobraćajnu vezu sa Dobojem predstavlja regionalni put R465 (Žepče-Modriča) sa kojim se ukršta, preko mosta na Bosni, ulica Svetog Save koja vodi u samo gradsko jezgro Doboja. Uporedno sa regionalnim putem R465 pruža se železnička pruga koja vodi do glavne železničke stanice u Doboju. Tokom postojanja SFRJ Doboj je bio najveći železnički čvor u državi, a i danas ima važan značaj za železnički saobraćaj BiH i regiona. Pridjeljani izlaze na R465 kroz dva podvožnjaka. Prvi se nalazi na granici sa Lipcem, koji pripada pružnoj liniji, dok se drugi nalazi u samom Pridjelu i sastavni je deo R465. Preko njega se može izaći i na pešačko-poljoprivredni atarski put ka Željeznom mostu.

Sa Lipcem i Pridjelom Gornjim se saobraćajna veza odvija na lokalnim putevima a jednim takvim putem se održava saobraćajna veza i sa ozrenskim naseljima prema istoku. Putevi su asfaltirani i funkcionalni. Pored toga, koriste se i pojedini alternativni putevi u obliku makadamskih voznih puteva i pešačkih staza, od kojih mnoge vode kroz šumovite delove sela. Jednom takvom pešačkom stazom se može doći do planinskog izvora koji lokalni stanovnici zovu Grozničava voda. Glavne raskrsnice u naselju su Pašinjača i grobljanska raskrsnica.

Prostor naselja je relativno pošumljen, a pošumljenost nije koncentrisana već je na rasuta i na mnogim mestima isprekidana. Među drvećem dominira bukva.

Istorija

Najveći deo istorije prostora na kome se nalazi Pridjel Donji je maglovit, ali se na nekim mestima ta istorija jasno uočava, pogotovo od kraja 19. veka do današnjih dana.

Tako imamo slučaj jednog naseljavanja u Pridjel hajduka-ustanika Stojana, koji je najverovatnije hajdukovao tokom nemira u BiH izazvanih Hercegovačkim ustankom (1775-1778. godine). Sa njim je hajdukovao i njegov mlađi brat koji se ovde odvojio od njega i naselio u današnje Osječane, severno od Doboja. Nesporno je naseljavanje i hajdukovanje, jer potomci obojice ustanika čuvaju jasno i precizno porodičnu genealogiju i predanje. Međutim, njihovo poreklo je nejasno ali se smatra da su došli iz oblasti istočno od Pridjela. Njihov dolazak pratila je i legenda o turskom blagu koje su prisvojili i zakopali negde u samom Pridjelu. Turske vlasti su ih gonile ali nakon dolaska austrougarskih okupacionih trupa 1878. godine gonjenje je prekinuto. Ova naučna hipoteza, ako se utvrdi kao tačna, može dati smernicu za istraživanje tog istorijskog perioda na ovim prostorima.

Dolazak Austro-Ugarske na prostor BiH doneo je sa sobom, između ostalog, povećani proces izgradnje saobraćajne infrastrukture. Tako je 1879. godine sagrađen današnji Željezni most. Preko njega, duž današnjeg poljoprivredno-pešačkog puta ka Doboju, pružala se pruga koja je vodila ka današnjem dobojskom naselju Usori. Njome se kretala parna lokomotiva, od lokalanog stanovništva nazvana ,,Ćiro", koja je prevozila materijal ka usorskim fabrikama. Pred Prvi svetski rat podignute su tri stražarske kule, dve sa desne obale i jedna sa leve obale. Pruga je opstala sve do 1960-ih.

U vreme Drugog svetskog rata stanovnici Pridjela Donjeg, koji je nakon kapitulacije Kraljevine Jugoslavije potpao pod kontrolu NDH, su uzeli udeo u pružanju vojnog otpora okupatorskoj vlasti i njenim oružanim jedinicama. Ovaj oružani otpor koji će u sadejstvu sa drugim ustaničkim oblastima dovesti do oslobođenja Jugoslavije. Po podacima koje Milenko Maksimović, učesnik tih događaja, iznosi u svojim knjigama „Sinovi Ozrena” i „Besmrtnici Ozrena i Trebave” Pridjel Donji je pretrpeo velike vojne i civilne žrtve kao i veliku materijalnu štetu. Maksimović navodi da su u Pridjelu okupatorske snage za četiri godine rata spalile 92 kuće a da je u borbama, kaznenim ekspedicijama i građanskom ratu u istom periodu poginulo i ubijeno 113 Pridjeljana.

Prvi angažman Pridjelskog stanovništva u borbi protiv okupatora je vezan za vojnu operaciju oslobođenja Doboja, Maglaja i Petrova. Preko Željeznog mosta su u zoru 23. avgusta 1941. godine prešli ustanici pod komandom Cvijetina Todića koji su privremeno oslobodili Doboj. Među njima je bila i pridjelska grupa koju su činili: Krsto i Spasoje Gligorić, Veljko i Ljubo Kršić, Čedo Stojanović i drugi. Ova grupa je učestvovala u dizanju u vazduh skladišta municije na Usori 24. avgusta 1941. godine, a ova operacija je poznata u istoriografiji kao Usorska diverzije, što je najveća diverzija u okupiranoj Evropi do tog momenta. U istoj akciji, prilikom zauzimanja glavne železničke stanice i hotela ,,Griz" poginuli su Pridjeljani: Mitar Bjelanović, Gostimir Mihajlović, Milan Božić i Miloš Gligorić.

Stanovništvo

Demografija (Pridjel) (Pridjel) (Pridjel)
Godina	Stanovnika
1961.	1.431
1971.	1.683
1981.	1.983
1991.	987
2013.	846

Vidi još

• Opština Doboj

Spoljašnje veze

• Sajt grada Doboj