Srpska dijaspora
Srpska dijaspora je deo sveukupnog srpskog bića. Srpsku dijasporu treba i posmatrati kao integralni deo sveukupnog srpskog korpusa. Stepen njegove kohezije uvek je u srazmeri sa društveno-ekonomskim prilikama i politikom u Matici, odnosno sa snagom njenih konstitutivnih činilaca.[1]
Kroz vekove, od postanja pa do današnjih dana, Srbe prati sudbina stalnih ratova, deoba i seoba. U dugoj srpskoj istoriji nije pronađena nacionalna strategija sa kojom bi se obezbedio održiv mir, demografska stabilnost i sveopšti napredak.[2]
Nastajanje Srpske dijaspore[uredi | uredi izvor]
Od početka iseljavanja pa do današnjih dana beležena su samo masovna iseljavanja, a stihijska i pojedinačna iseljavanja ostajala su i neprimećena pa nisu ni zapisana. Srpska dijaspora broji između 4 do 5 miliona Srba, i deli se u pet grupa.[3]
- Prva grupa: srednjovekovna iseljavanja i seobe, poput velikih seoba Srba u istočnu i zapadnu Evropu;
- Druga grupa: Potomci iseljenika koji su se otisnuli u svet pre Drugog svetskog rata;
- Treća grupa: Posleratna politička emigracija, tj. Srbi i njihovi potomci koji su bili prinuđeni na odlazak iz zemlje pobedom komunista u građanskom ratu od 1941. do 1945. godine;
- Četvrta grupa: Ekonomska emigracija: radnici raznih zanimanja i stručnjaci koji su otišli u zapadnoevropske i prekomorske zemlje 1961—1991. u potrazi za profesionalnim i materijalnim uspehom;
- Peta grupa: Izbeglice od rata i posledica rata u bivšoj Jugoslaviji od 1991. naovamo.[4]
Prva grupa[uredi | uredi izvor]
Narod čije se ime prvi put na tlu današnje Srbije pominje još 622. godine a u Grčkoj još 610. godine doselio se na Balkan sa starim Slovenima. Poraženi u sedmom veku Srbi su ostali da žive u okolini Soluna. Kako je zabeležio car Konstantin Porfirogenit po jednom narodu, verovatno najvećem i najjačem, iz tog slovenskog bratstva, Srbima, oblast oko Soluna je i dobila ime Servija.
Bio je to prvi veliki talas iseljavanja Srba sa severa Evrope na Balkan. Vladarski sin koji je doveo Srbe na prostor između Dunava i planine Balkan, zapisano je u istoriji, umro je pre 680. godine. Tom rodu pripadali su se prvi srpski knezovi Višeslav, Radoslav, Prisogoj i Vlastimir, koji su se pokoravali carevima Vizantije.
Kada su Srbi u devetom veku primili hrišćanstvo počela je njihova vera i kada je knez Vlastimir porazio bugarskog kana Presija, oglasio je ujedinjenje srpskih plemena, stvaranje prve srpske vojske i države na teritoriji Raške. I danas u Judejskoj pustinji postoji manastir svetog Save Osvećenog Jerusalimskog, koji je 130 godina bio pod srpskom upravom, zahvaljujući Svetom Savi srpskom.
Prodor Turaka na Balkan i porazi Srba u bitkama sa njima pred kraj XIV veka, pokrenuli su drugi veliki talas iseljavanja srpskog naroda na sever, u Srem i Arad. U istoriji je, međutim, ostala najviše upamćena seoba 60.000 Srba u Ugarsku, koju je vodio Patrijarh Arsenije III Crnojević u leto 1690. godine. Seoba je trajala četrdesetak dana, a Srbi su naselili Budim i Sentandreju.
Druga grupa[uredi | uredi izvor]
Na prostoru od Ugarske do Grčke, srpski narod, primoran da traga za golom egzistencijom, krajem XIX i početkom XX veka je opet krenuo u veliku seobu. Pored evropskih zemalja treći talas seoba zahvatio je i Severnu i Južnu Ameriku. Tada su se u SAD preko Kalifornije, na primer, useljavali ponajviše Srbi iz zapadnih krajeva, pre svega, Boke, Hercegovine, Like, Korduna, Dalmacije, Bosne i Vojvodine. Prema nekim procenama, pre balkanskih ratova samo u SAD je živelo oko 20.000 Crnogoraca. Ova migracija Srba trajala je najduže, čak do početka Drugog svetskog rata.
Treća grupa[uredi | uredi izvor]
Za vreme Drugog svetskog rata sa srpskih teritorija proterano je 260.000 lica, a posle rata po Evropi je rasuto 390.000 ljudi. Mnogi su se vratili kućama, dok su mnogi odlučili da ostanu u inostranstvu. Većina ovih drugih imala je status političkih izgnanika. Bio je to četvrti talas iseljavanja Srba i Jugoslovena. Njihova glavna odredišta za emigraciju tada su bile prekookeanske zemlje Argentina, Australija, SAD, Kanada i Ujedinjeno Kraljevstvo. Ovog puta Srbi su u Ameriku ulazili preko istočne kapije u Njujorku.
Četvrta grupa[uredi | uredi izvor]
Sredinom šezdesetih odlaskom srpskih radnika na privremeni rad u evropske metropole započinje peti talas i najmasovnija seoba Srba. Za samo desetak godina broj jugoslovenskih tj. srpskih gastarbajtera u zapadnoj Evropi popeo se na skoro pola miliona. Tako su Srbi našli svoja nova utočišta u Nemačkoj, Francuskoj, Italiji, Švedskoj, Austriji, Švajcarskoj.
Osamdesete godine su podstakle visoke stručnjake, njih desetak hiljada, poslovne ljude, umetnike, vrhunske sportiste i mlade talente da u većem broju napuštaju otadžbinu u nameri da svoje sposobnosti ili usavrše ili dobro naplate na svim kontinentima sveta. Takvi Srbi, učesnici šestog talasa seoba, našli su svoje nove domovine u SAD, Kanadi, Južnoj Africi, Španiji, Francuskoj, Nemačkoj, Australiji, Grčkoj, Kipru, pa i Sovjetskom Savezu.
Peta grupa[uredi | uredi izvor]
Početkom devedesetih, počeo je novi rat na Balkanu, izazvan raspadom druge Jugoslavije u kojoj je živelo 9,5 miliona Srba i Crnogoraca. Kriza je izazvala i masovni egzodus jugoslovenskih i srpskog naroda. Sedmi talas iseljavanja zahvatio je 4,1 miliona Jugoslovena i time i Srbe iz svih republika nekadašnje SFRJ, koji da bi izbegli stradanja u Sloveniji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini odlaze u dva pravca - ka otadžbini i ka tuđini.
Pored Srbije, Crne Gore tj. treće Jugoslavije i Republike Srpske iseljeni Srbi nalaze svoje utočište u Australiji, Novom Zelandu, SAD, Kanadi, Južnoj Africi, Nemačkoj, Austriji, Mađarskoj, Norveškoj, Švedskoj, Danskoj, Italiji. Sankcije i ekonomska kriza potakli su tada i migraciju nezaposlenih i mladih ljudi koji su svoju bolju budućnost tražili, takođe, na Zapadu planete.
Ekonomski uticaj dijaspore na Srbiju[uredi | uredi izvor]
Prema podacima Narodne banke Srbije 2009. dijaspora je u Srbiju slala dobre 3,3 milijarde evra, šta je uprkos globalnoj recesiji 27% više nego u 2008.[5] Prema podacima Svetske banke 2009. srpska dijaspora slala je u Srbiju 5,5 milijarde dolara, 10% više od godine 2008.[6]
Srbi u svetu[uredi | uredi izvor]
| Ovaj članak je deo serije o Srbima |
| Srbi |
|---|
 |
Autohtone zemlje[uredi | uredi izvor]
| Država | Zvanični podaci ili procena | Članak |
|---|---|---|
 Srbija
|
5,988,093 (2011),[7] KiM 146,128 (2013)[8][9] | |
 Bosna i Hercegovina
|
1,086,733 (2013)[10] | Srbi u Bosni i Hercegovini |
 Crna Gora
|
178,110 (2011)[11] | Srbi u Crnoj Gori |
| sa statusom nacionalne manjine | ||
 Albanija
|
30,000 - 100,000[12] | Srbi u Albaniji |
 Mađarska
|
10,000 | Srbi u Mađarskoj |
 Rumunija
|
23,000 | Srbi u Rumuniji |
 Severna Makedonija
|
35,939 (2002)[13] | Srbi u Severnoj Makedoniji |
 Hrvatska
|
186,633 (2011)[14] | Srbi u Hrvatskoj |
| bez statusa nacionalne manjine | ||
 Bugarska
|
20,000[15] | Srbi u Bugarskoj |
 Slovenija
|
38,964 (2002)[16] | Srbi u Sloveniji |
Iseljeništvo[uredi | uredi izvor]
Informacije o srpskoj dijaspori širom sveta.[17]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Strategija očuvanja i jačanja odnosa matične države
- ^ Enciklopedija srpske dijaspore u centralnoj Evropi
- ^ Srpska dijaspora kao deo sveukupnog srpskog bića
- ^ O dijaspori i Srbima u regionu
- ^ Od dijaspore tri milijarde evra
- ^ Dijaspora faktor makroekonomske stabilnosti
- ^ „Popis stanovništva iz 2011. godine” (PDF). Pristupljeno 25. 4. 2013. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. jul 2016)
- ^ „COMMUNITY PROFILE: SERB COMMUNITY” (PDF). Tekst „Srbi su bojkotovali popis ” ignorisan (pomoć) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. januar 2017) ecmikosovo.org (jezik: engleski)
- ^ Srbi su bojkotovali popis „COMMUNITY PROFILE: SERB COMMUNITY” (PDF). Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. јануар 2017) (PDF)
- ^ „1996 population census in Bosnia and Herzegovina”.
- ^ „(Завод за статистику Црне Горе)” (PDF). Приступљено 25. 4. 2013.
- ^ ALBANIJA ETNIČKI ČISTI SRBE: Iščezlo 100.000 ljudi pokrštavanjem, kao što su to radile ustaše u NDH! | Telegraf – Najnovije vesti
- ^ Државен завод за статистика: Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Македонија, 2002: Дефинитивни податоци (PDF)
- ^ „STANOVNIŠTVO PREMA NARODNOSTI – DETALJNA KLASIFIKACIJA – POPIS 2011.”. Приступљено 25. 4. 2013.
- ^ Susedi broje Srbe | Aktuelno | Novosti.rs
- ^ Population by ethnic affiliation, Slovenia, Census 1953, 1961, 1971, 1981, 1991 and 2002
- ^ Dijaspora može da promeni Srbiju : Između matice i rasejanja : Tema nedelje : POLITIKA
- ^ Попис у Совјетском Савезу
- ^ Попис у Совјетском Савезу
- ^ [1]
- ^ Попис у Совјетском Савезу
- ^ Попис у Совјетском Савезу
- ^ [2]
- ^ (PDF) https://www.llv.li/files/as/bevolkerungsstatistik-30-juni-2014.pdf. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ Popis u Sovjetskom Savezu
- ^ „Afrika i Srbija na vezi: Srbi u Bocvani”. rts.rs.
- ^ „Badnjak sloge na afričkom suncu”. novosti.rs.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Puzović, Predrag (1996). „Eparhije Srpske pravoslavne crkve u rasejanju” (PDF). Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu. 40 (1-2): 87—96. Arhivirano iz originala (PDF) 08. 06. 2019. g. Pristupljeno 25. 03. 2018.
- Radojević, Mira (2005). „Srpska politička emigracija posle Drugog svetskog rata: Savez "Oslobođenje" (1949—1990)”. Velike sile i male države u hladnom ratu 1945-1955: Slučaj Jugoslavije. Beograd: Filozofski fakultet. str. 265—274.
- Radojević, Mira (2007). „Milovan Đilas i srpska politička emigracija (1954—1995)” (PDF). Tokovi istorije. 4: 118—135.
- Radojević, Mira (2010). „Jugoslovenska politička emigracija i disidentstvo u Jugoslaviji (podrška Saveza "Oslobođenje" demokratskoj opoziciji)”. Disidentstvo u suvremenoj povijesti. Zagreb: Hrvatski institut za povijest. str. 271—291.
- Radojević, Mira (2010). „Živeti i raditi u emigraciji: Savez "Oslobođenje" (1949—1990)”. Jugoslavija u hladnom ratu: Prilozi istraživanjima. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije. str. 97—110.
- Radojević, Mira (2011). „Jugoslovenska posleratna emigracija i Josip Broz Tito: Naša reč o sukobu sa IB-om 1948-1949”. Tito - viđenja i tumačenja: Zbornik radova. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije, Arhiv Jugoslavije. str. 101—116.
- Radojević, Mira (2014). „Savez "Oslobođenje" o spoljnoj politici jugoslovenske države (1948—1961)” (PDF). Annales: Anali za istrske in mediteranske študije. 24 (4): 681—690.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Druge autohtone zemlje | | |
|---|---|---|
| Iseljeništvo | ||
