Veliki krst Gvozdenog krsta

Veliki krst Gvozdenog krsta (njem. Großkreuz des Eisernen Kreuzes) bio je odlikovanje namijenjeno pobjedničkim generalima Pruske vojske i njenim saveznicima. Bila je to druga najviše klasa Gvozdenog krsta, poslije Zvijezde Velikog krsta Gvozdenog krsta, koja je dodijeljena samo dva puta. Zajedno sa Gvozdenim krstom 1. i 2. klase, Veliki krst je osnovan 10. marta 1813. tokom Napoleonovih ratova. Obnovljen je zbog Francusko-pruskog rata 1870. i ponovo zbog Prvog svjetskog rata 1914. godine. Kada je Adolf Hitler 1939. obnovio Gvozdeni krst kao njemačko (a ne strogo prusko) odlikovanje, obnovio je i Veliki krst.

Veliki krst Gvozdenog krsta bio je dvostruko veći od Gvozdenog krsta i nosio se sa vrpcom oko vrata. Kasniji Viteški krst Gvozdenog krsta, ustanovljen 1939, takođe se nosio oko vrata; bio je manji od Velikog krsta, a veći od Gvozdenog krsta.

Veliki krst 1813.

Veliki krst Gvozdenog krsta 1813. godine.

Pet osoba je primilo Veliki krst Gvozdenog krsta 1813. za akcije tokom Napoleonovih ratova:

• Gebhard Lebereht fon Bliher, komandant pruskih snaga u bici kod Vaterloa, kasnije odlikovan i Zvijezdom Velikog krsta Gvozdenog krsta
• Fridrih Vilhelm Frajher fon Bilov
• prijestolonasljednik Karl Juan Švedski, ranije maršal pod Napoleonom, nakon što je postao regent i prijestolonasljednik Švedske, pridružio se Šestoj koaliciji protiv Napoleona.
• Bogislav Fridrih Emanuel fon Tauencin
• Ludvig Jork fon Vartenburg

Veliki krst 1870.

Veliki krst Gvozdenog krsta 1870. godine.

Gvozdeni krst obnovljen je 19. jula 1870. za Francusko-pruski rat. Devet osoba je primilo Veliki krst Gvozdenog krsta 1870. za službu tokom tog rata. Sedam velikih krstova dodijeljeno je 22. marta 1871:

• prijestolonasljednik Albert Saksonski
• August Karl fon Geben
• Edvin Frajher fon Mantojfel
• grof Helmut fon Moltke Stariji
• princ Fridrih Karl Pruski
• prijestolonasljednik Fridrih Vilhelm Pruski
• grof August fon Verder

Kajzer Vilhelm I primio je odlikovanje 16. juna 1871, a veliki vojvoda Meklenbug-Šverina Fridrih Franc II primio je 4. decembra 1871. godine. Kajzer je bio vrhovni komandant Pruske vojske, a Moltke načelnik Generalštaba. Ostali su bili više borbeni komandanti Pruske vojske (prijestolonasljednik Albert je u početku komandovao Saskom vojskom, ali je kasnije preuzeo komandu nad kombinovanom Prusko-saskom poljskom vojskom).

Veliki krst 1914.

Veliki krst Gvozdenog krsta 1914. godine.

Gvozdeni krst je ponovo obnovljen 5. avgusta 1914. godine. U Prvom svjetskom ratu bilo je pet primalaca Velikog krsta 1914:

• kajzer Vilhelm II
• Paul fon Hindenburg, kasnije takođe odlikovan i Zvijezdom Velikog krsta Gvozdenog krsta
• Erih Ludendorf
• princ Leopold Bavarski
• August fon Makenzen

Veliki krst 1939.

Veliki krst Gvozdenog krsta 1939. godine.

Adolf Hitler obnovio je Gvozdeni krst kao njemačko odlikovanje u septembru 1939, sa Velikim krstom kao najvišim stepenom (iznad različitih klasa Viteškog krsta).

Herman Gering postao je jedini primalac Velikog krsta Gvozdenog krsta tokom Drugog svjetskog rata kada mu je dodijeljen 19. jula 1940. za ulogu vrhovnog komandanta Luftvafea koji ih je predvodio do pobjede u francuskoj kampanji.

Verzija više Zvijezde Velikog krsta Gvozdenog krsta iz Drugog svjetskog rata je osmišljena, ali nikada nije formalno ustanovljena ili dodijeljena. Poslije savezničke pobjede u maju 1945, američka vojska zaplijenila je jedini poznati prototip, koji je sada dio kolekcije Muzeja Vojne akademije Sjedinjenih Država u Vest Pointu u Njujorku.

Literatura

• Angolia, John R. (1976). For Führer and Fatherland: Military Awards of the Third Reich. R. James Bender Publishing. ISBN 0-912138-14-9. 
• Littlejohn, David; Dodkins, Colonel C. M. (1968). Orders, Decorations, Medals and Badges of the Third Reich. R. James Bender Publishing, California. ISBN 978-0854200801.