Maloazijski Grci

Maloazijski Grci je populaciona grupa Grka poreklom iz Male Azije sa dugom istorijom i velikim doprinosom nauci, kulturi, obrazovanju i istorijskom razvoju helenizma od antičkih vremena i Vizantije do danas.

Maloazijski profesori i diplomci evangelističke škole u Smirni 1878.

U revoluciji 1821. godine, u makedonskoj borbi i u svim borbama helenizma učestvovalo je mnogo maloazijskih zemalja. Naseljavanje Grka iz Male Azije u Grčku se u početku odvijalo od maja 1914. godine, pošto su se progoni na obalama Male Azije pojačali protiv grčkog elementa. Iz tog razloga, mnogi su pobegli u Grčku. Poslednjih meseci 1918. godine, nakon završetka Prvog svetskog rata za Tursku, počeo je povratak izbeglica u Malu Aziju. Konkretno, Mudrosovim primirjem (1918) i iskrcavanjem grčke vojske u Smirni (1919), nekoliko izbeglica koje su ostale u ostrvskoj i kopnenoj Grčkoj vratilo se u Malu Aziju, ali kako se ispostavilo privremeno. Posle razorne maloazijske katastrofe 1922 – koja je bila kulminacija progona i masakra tokom genocida nad maloazijskim Grcima – i naknadne razmene stanovništva 1923-1924, hiljade maloazijskih porodica sada su se trajno naselile na grčkoj teritoriji. Do potpisivanja Lozanskog ugovora 1923. godine, broj naseljenih Azijata bio je približno 1.500.000.

Apostol Pavle je propovedao hrišćanstvo u Maloj Aziji u sva tri svoja putovanja. Takođe je uputio tri pisma, Poslanicu Efescima, Poslanicu Kološanima i Poslanicu Galatima maloazijskim crkvama u Efesu, Kolosi i Galatiji. Jovan Bogoslov u Otkrovenju, poslednjoj knjizi Novog zaveta, pominje sedam maloazijskih crkava, odnosno sedam prvih hrišćanskih zajednica u zapadnoj Maloj Aziji koje su postojale u Efesu, Smirni, Pergamu, Tijatiri, Sardu, Filadelfiji. i Laodikiji. Takođe, četiri vaseljenska sabora održana su u Maloj Aziji, kao i mnogi lokalni sabori, koji su oblikovali pravoslavnu doktrinu.

Vizantijska Mala Azija

Isidor Miležanski, maloazijski matematičar, inženjer i arhitekta, čije je najvažnije delo bila Aja Sofija u Carigradu.

Maloazijski helenizam zauzima veoma važno mesto u dugoj istoriji Vizantijskog carstva jer je poluostrvo Mala Azija učinio srcem i jezgrom Istočnog rimskog carstva.

Najznačajnije vizantijske porodice i dinastije vode poreklo iz Male Azije, kao što su kuća Fokada kod cara Nikifora II Foke, kuća Muzalona, filantropi, porodica Svetog Grigorija Bogoslova, porodica Vasilija Velikog, porodica Svetog Grigorija Palame, braća Nikita Honijatis, političar i istoričar i Sveti Mihail Honijatis, naučnik i mitropolit Atinski itd. Na vojnom i odbrambenom nivou, Mala Azija je sa značajnim generalima, brojnim vojnicima i akritima doprinela održavanju hiljadugodišnjeg kursa Carstva. Takođe, rekonstitucija Vizantijskog carstva posle 1204. je posledica helenizma Male Azije. Konkretno, Nikejsko carstvo, sa sedištem u Nikeji u Bitiniji u Maloj Aziji, bila je jedna od država naslednica Vizantijskog carstva koju je osnovala vizantijska aristokratija nakon zauzimanja Konstantinopolja od strane krstaša iz Četvrtog krstaškog rata, 13. aprila, 1204 . U tom periodu sedište Vaseljenske patrijaršije je takođe preneto u Nikeju. Godine 1261. carevi Nikejskog carstva uspeli su da ponovo zauzmu Konstantinopolj, zbace Latinsko carstvo i ponovo uspostave Vizantijsko carstvo.

Hram Božije Sofije u Nikeji, Mala Azija, gde se sastao 7. Vaseljenski sabor 787. godine.

Maloazijski helenizam je takođe doprineo očuvanju i revitalizaciji kulture Vizantijskog carstva, kao i njegovom ekonomskom napretku. Ovaj doprinos je bio veći od bilo koje druge grupe stanovništva. Istovremeno, Mala Azija je bila polje formiranja raznih manifestacija duha, poput Pravoslavlja kod velikih maloazijskih otaca ( ostala je poznata Teologija maloazijskih otaca), vizantijsko pravo i očuvanje i unapređenje starogrčkog obrazovanja. U Maloj Aziji održana su četiri vaseljenska sabora, ali i mnogi lokalni sabori. Prvi i Sedmi vaseljenski sabor održani su u Nikeji, u Vitiniji, 325. odnosno 787. godine. Treći vaseljenski sabor sazvan je u Efesu, u bazilici Bogorodice, 431. godine, a Četvrti vaseljenski sabor sazvao je car Markijan i njegova supruga Avgusta Pulherija 8. oktobra 451. godine u Halkidonu.

Vodeće delo Male Azije je Hram Aja Sofije u Carigradu, koji su sagradili u periodu 532-537, u vreme vladavine Justinijan I, inženjeri Antemije iz Traleja i Isidoros iz Mileta.

Mala Azija u grčkoj revoluciji

Maloazijski gradovi su od samog početka dobijali poruke o organizaciji i izvršenju nakon opšteg ustanka Roda. Prijateljsko društvo se brzo i u širokim slojevima širilo, kako u Carigradu, tako i u Smirni, Kidoniji i Kapadokiji .

U Smirni je osnovano „Grčko trgovačko društvo filozofa i filantropa“ čiji je profit prikupljan za Borbu. Majkl Navtis je postavljen za šefa Poreske uprave Smirne. Kirijaki Nautis iz Smirne, supruga Majkla, bila je prva žena članica Filiki Etarije.

Zlatovezeno platno koje je korišćeno kao barjak u Grčkoj revoluciji prvobitno se nalazilo u Prelepoj porti ikonostasa manastira Agija Lavra. Na njoj je prikazano Uspenije Presvete Bogorodice i izvezena je rukama poznate vezilje iz Smirne, po imenu Hrisa, zbog njene visoke estetike. Ovo delo je nastalo krajem 16. veka i prineto je zajedno sa drugim zavetnim prinosima manastiru Agija Lavra u Kalavriti, kao prinos Grka iz Smirne.

Nepoznati maloazijski donator kupio je barut iz Smirne i Ajvalija i tajno ga ponudio Borbi sredinom marta 1821. Ovim barutom je oslobođena Kalamata. Ukupno je kupio 270 buradi baruta - po 12 unci - i šest šipki olova (svaka poluga je 57 kilograma) i ponudio ih kao donaciju Trci za Peloponez. Dragoceni teret je prevezen iz Smirne sa kapetanom Xristoforos Mekis. Brod je uspeo i prošao sve morske blokove i usidrio se na Peloponezu. Barut je stigao u Mesiniju noću, a zatim je na mazgama prevezen od Almirosa iz Verge do manastira Mardaki u Nedouzi, da bi pripremili patrone za bitku.

Jonska falanga (jonska falanga) je bila grčki regularni vojni korpus sastavljen uglavnom od Male Azije (otuda i naziv Jonski / Jonski ), koji je formiran i borio se tokom grčke revolucije 1821. godine u raznim bitkama na Peloponezu i u Centralnoj Grčkoj. Na njenom čelu je bio Gianakos Karoglou iz Smirne.

Maloazijski helenizam je pretrpeo masakre, holokauste koji su vršeni nad ostalim Grcima i istovremeno je na sve načine i naravno svojim fizičkim prisustvom doprineo konsolidaciji revolucija. Masakri su se desili u Carigradu (1821), Smirni (1821), Moshoniziji i Kidoniji u Maloj Aziji (1821).

Kidonija, sa 30.000 grčkih stanovnika uoči Grčke revolucije, bila je jedan od najvažnijih ekonomskih i kulturnih centara potčinjenog helenizma, odmah iza Smirne u Maloj Aziji. Kidoniju je uništila turska vojska, koja je ušla u grad 2. juna 1821. da se osveti za spaljivanje turskog logora 27. maja u Eresosu.

Oni koji su spaseni pobegli su u Psaru i druga ostrva i Peloponez i aktivno učestvovali u Borbi.

Poznati maloazijski borci Revolucije 1821. bili su naučnik Ikesios Latris (1799—1881), Kirijakos Alevizopulos, Petros Vakalogu, itd. Dimitrios Mošoniziotis, iz Kidonije (Aivali) iz Male Azije, prvi je opljačkao zamak Palamidi 30. novembra 1822. Među Ajvalijima se izdvajaju junačka petorica braće Pisa, od kojih je jedan Efstratios Pisa, u svojim „Memoarima“ broji poginule u raznim kidonskim bitkama na pet hiljada.

Među maloazijskim ženama koje su učestvovale u Trci ističe se Panoraja Hadžikosta, takozvana Psorokostaina, siromašna Grkinja iz Male Azije koja je donirala jedini srebrni prsten i novčić koji je imala za Trku. Tako se njeno ime poistovetilo sa samom Grčkom i postalo simbol Grka koji je, uprkos siromaštvu i ličnim teškoćama sa kojima se suočava, uvek spreman da pomogne onima kojima je potrebna.

Maloazijci u nacionalnom otporu

Akcija otpora Male Azije tokom nacističke okupacije je važna. Najvažnije akcije Nacionalnog otpora odvijale su se u oblastima i naseljima gde su se maloazijci nastanili, kao što su Kokinija i Kajsarijani u Atini i Ksirokrini i Eptalofos u Solunu. Dana 15. maja 1941. godine u izbegličkom okrugu Eptalofou u Solunu osnovana je organizacija otpora „Elefterija“, koja je bila prva organizacija otpora u Grčkoj i izdavala istoimeni list .

U solunskom okrugu Ksirokrini postojalo je skrovište otporaša sa štamparijom za izdavanje obaveštenja i informativnog materijala, ali su ga nacisti otkrili i uništili. Dana 11. maja 1944. godine, nacisti su pogubili osam mladih boraca otpora starosti od 20 do 30 godina, u oblasti Kaistri u Ksirokrini.

Septembra 1944. godine na centralnom trgu Prosocani i dok je oblast Drame i šire istočne Makedonije bila pod okupacijom Bugara, javni učitelj Konstantinos Kazanas je zajedno sa Asteriosom Asteriadisom spustio bugarsku zastavu i podigao grčku zastavu, uprkos terorizmu i pretnjama. osvajača. Ovaj događaj je osudio Konstantinosa Kazanasa na progonstvo u zatvore u Sofiji, ali je bio snažan udarac za fašističke bugarske okupacione snage i istovremeno oživeo moral grčkih boraca i lokalnog stanovništva. U stvari, to je jedino spuštanje zastave Sila Osovine koje se dogodilo po danu i pod pogledom okupacionih vojnih snaga, u celoj osvojenoj Evropi .

Mala Azija: Ličnosti

• Homer (8. vek pre nove ere), autor poetskih tekstova Ilijade i Odiseje
• Herodot (484. p. n. e.-425. p. n. e./410. p. n. e.) istoričar, putnik i geograf 5. veka pre nove ere. iz Halikarnasa. Osnivač nauke istorije.
• Evdoks Knidije (~407-335. p. n. e.) matematičar, astronom i filozof. Jedan od najvećih matematičara grčke antike.
• Artemidor Efeski, geograf iz 1. veka pre nove ere. koji je posetio Crveno more, Egipat, Italiju, Španiju i deo Atlantskog okeana
• Sostrat Knidije (4.-3. vek pre nove ere), arhitekta iz Knida u Maloj Aziji, čije je remek delo Aleksandrijski svetionik
• Adamantios Korais (1748—1833), filolog i prosvetitelj, jedan od najznačajnijih predstavnika modernog grčkog prosvetiteljstva
• Mornar Kirijaki, borac Revolucije 1821. i prva žena članica Društva
• Kiveli (1888—1978), glumica
• Eli Papa (1920—2009), novinar i pisac sa učešćem u Nacionalnom otporu
• Fotis Kontoglou (1895–1965), pisac, slikar i ikonopisac iz Ajvalija.
• Isidor Miležanski, matematičar, inženjer i arhitekta, čije je najvažnije delo bila Crkva Svete Sofije u Carigradu u saradnji sa maloazijskim Antemijem Tralijanskim.
• Antemije Tralijan, geometar, fizičar, arhitekta, inženjer i vajar, čije je najvažnije delo bila Crkva Svete Sofije u Konstantinopolju u saradnji sa Isidorom Miležaninom iz Male Azije.
• Aleksandar Tralijan, lekar iz Tralija u Lidiji i jedan od najuglednijih lekara kasne antike.

Po imenu Smirnej, prvi antički grčki olimpijski šampion u boksu 688. p. n. e. u 23. olimpijadi i izvestilac pravilnika sporta Hermip Smirnec, putujući filozof (kraj 3. veka p. n. e.)

• Diallos Smirnejac, starogrčki olimpijac u dečjem pankratijumu na 152. olimpijadi, 172. p. n. e.
• Teos iz Smirne (70—135), matematičar i platonistički filozof
• Dion Hrizostomos (40—120 n.e.), starogrčki govornik, pisac i filozof
• Tales (640. ili 624. - 546. p. n. e.) Presokratov filozof i jedan od sedam antičkih mudraca
• Anaksimandar (611—546. p. n. e.) Presokratski filozof
• Anaksimen (oko 585 - 525. p. n. e.) Presokratov filozof
• Leukip (prva polovina 5. veka pre nove ere) filozof, koji se smatra ocem atomske teorije
• Hipodamus iz Mileta (oko 498—408. p. n. e.) Gradski planer
• Sveta Jelena, carica Rimskog carstva i majka Konstantina Velikog. Potekla je iz grčkog grada Drepano u Bitiniji u Maloj Aziji i postala je supruga rimskog cara Konstancija Hlora .
• Sveti velikomučenik Kirijaki, svetac koji je živeo u 3. veku nove ere. u Nikomediji u Maloj Aziji .
• Sveti Georgije, rimski vojnik iz Kapadokije, oficir u vojsci cara Dioklecijana. Stradao je 303. godine nove ere.
• Lidija Filipizija, purpurni trgovac iz Tijatire u Maloj Aziji. Živela je u Filipima, u Makedoniji, gde ju je sa celom porodicom krstio apostol Pavle. Bila je prva evropska hrišćanka, kao što je prva krštena na evropskom tlu.
• Sveti Nikola, episkop Mire u Likiji ( Mala Azija )
• Sveti Pantelejmon, lekar i velikomučenik Pravoslavne Crkve, koji je delovao krajem 3. veka n . u Nikomediji u Maloj Aziji .
• Agios Haralambos, sveti sveštenik iz Magnezije u Maloj Aziji koji je živeo između 89. i 202. godine.
• Sveta Varvara (velikomučenica), svetiteljka i velikomučenica, koja je živela u 3. veku nove ere . u Nikomediji u Maloj Aziji .
• Sveta Marina, hrišćanska svetiteljka i mučenica, koja je živela krajem 3. veka u Antiohiji, Pisidiji, Maloj Aziji .
• Ulfila (oko 311 - 383), Got iz kapadokijske grčke porodice, preveo je Jevanđelje na gotski narodni jezik.
• Vasilije Veliki (oko 329 - 379), Grk iz Kapadokije.
• Sveti Grigorije Bogoslov (oko 330-389), arhiepiskop carigradski i bogoslov, rođen od roditelja Grka u Nazijancu u Kapadokiji, zbog toga je nazvan Nazijanzinos.
• Sava Osvećeni (439—532), kapadokijski grčki monah, sveštenik i svetac.
• Jovan II Kapadokijski, arhiepiskop carigradski od 518. do 520. godine.
• Patrijarh Jovan IV Postnik (? - 595), carigradski patrijarh u periodu 582-595.
• Nićifor II Foka (912—969), vizantijski car od 963. do 969. godine.
• Sveti Mihail Honijatis, naučnik i mitropolit atinski
• Nikita Honijat, najznačajniji vizantijski istoričar 12. veka
• Kalogijanis iz Ikonije (13. vek), arhitekta čije je najvažnije delo bila Gjok medresa u Sebastiji
• Sveti Patrik Prousis, 3. AD veka
• Sveti Timotej, episkop Pruski, 4. n veka
• Sveti Argirije iz Puse (1688—1721), novomučenik
• Kaliopi Kehagia (1839—1905), grčka prosvetiteljka i feministkinja, osnivačica grčke ženske škole u ​​Konstantinopolju
• Karolos Kun (1908—1987), pozorišni reditelj
• Napoleon Soukatzidis (1909—1944), grčki komunistički sindikalac, jedan od 200 boraca pogubljenih na streljani Kaisariani 1. maja 1944. godine.
• Benediktos Adamantiadis (1875—1962), oftalmolog, koji je prvi opisao sindrom rekurentnog iritisa. Bolest je u njegovu čast nazvana Adamantiadis-Bechsetova bolest .
• Manolis Andronik (1919—1992), arheolog, profesor klasične arheologije na Aristotel univerzitetu u Solunu
• Sveti Kirik i Julita, hrišćanski mučenici
• Nikitas Seidis, vizantolog iz 12. veka, rođen u Ikoniji
• Prokopije Ikonijski (1859–1923), grčki teolog i jerarh, mitropolit ikonijski, svedok genocida nad maloazijskim Grcima
• Emilijanos Grevenski (1877—1911), grčki teolog rođen u Ikoniji, aktivan u makedonskoj borbi kao Protosigelos Solunski i kasnije mitropolit Grevenski koji je stradao 1911.
• Hrizostom iz Smirne, (1867-1922), služio je kao mitropolit dramski i smirnski. Demonstrirao je akciju u Makedonskoj borbi i razvio inicijative za sport, obrazovanje i socijalnu zaštitu u Drami i Smirni, gde je stradao 1922. godine odbijajući da napusti svoje stado. Svetitelj je pravoslavne crkve i pomen mu se obeležava u nedelju pre Vozdviženja Časnog Krsta.
• Giorgos Seferis (1900—1971), pesnik nobelovac
• Elias Venezis (1904—1973), pisac, član Atinske akademije
• Stratis Dukas (1895–1983) pisac, likovni kritičar i slikar.
• Dido Sotiriu (1909—2004), novinar i pisac sa učešćem u Nacionalnom otporu
• Nelli Souioultzoglou (1899—1998), poznata kao Nelli's, fotograf međunarodnog priznanja
• Aristotel Onazis, brodovlasnik, biznismen i dobrotvor
• Olimpija Dukakis (1931—2021), grčko-američka nagrađivana glumica
• Leonidas Paraskevopulos (general-potpukovnik) (1860-1936), general-potpukovnik i senator aktivan od rata 1897. do Maloazijske kampanje
• Konstantinos Kazanas (1910—1982), javni učitelj i borac otpora .
• Nikolaos Polikratis (1916—1949), oficir ELAS- a i Demokratske armije Grčke .
• Konstantinos Despotopulos (1913—2016), politički mislilac, borac otpora, univerzitetski nastavnik, član Atinske akademije i ministar prosvete
• Dimitris Glinos (1882—1943), prosvetitelj, pisac i političar, jedan od pionira jezičke i obrazovne reforme
• Eleni Glikaci - Arveler (1926), vizantijski istoričar, prva žena predsedavajući Katedre za istoriju na Univerzitetu Sorbona 1967 i prva žena rektor Univerziteta Sorbona arhiepiskop Krita Evgen II (1968)
• Katerina Stefanidis (1990), svetska šampionka u skoku s motkom, osvajačica zlatne olimpijske medalje
• Joanis Sevdikalis (1991), atletski šampion i paraolimpijac
• Panajotis Janakis (1959), međunarodni košarkaš i trener, jedna od najvećih ličnosti koje je grčka košarka stvorila