Riblja carica (mitologija)
Riblja carica ili riblja kraljica je narodni naziv za mitološko biće za koje se verovalo u pojedinim krajevima Srbije da je po svojim osobinama i funkcijama u potpunosti identično sa ribljim carem,[1] Mit o ribljoj carici, nastao u nekim krajevima Srbije, bio je plod verovanje da ribe imaju riblju kraljicu ili ribljeg/vodenog cara koji vlada ostalim ribama i uopšte vodenim svetom.[2]
Voda i bića iz vode[uredi | uredi izvor]
Voda je jedan od četiri osnovna prirodna elementa – uz zemlju, vatru i vazduh, bitan je preduslov opstanka živog sveta na planeti Zemlji. Po narodnim verovanjima – voda je „jedan od prvih elemenata univerzuma; izvor života i oslonac na kome se drži zemlja; sredstvo za magično očišćenje“, ali je, na drugoj strani, „vodeni prostor (...) osmišljen kao granica između zemaljskog i zagrobnog sveta, kao mesto na kome privremeno obitavaju duše mrtvih (...) i sredina u kojoj borave nečiste sile...“[3] ali i mnoga mitološka bića poput riblje carice i ribljeag cara.
Suočeni sa vodenim prostranstvom kao zagonetkom i strahom od podvodnih bića neki drevni ljudi, koji su bili upućeni na ćudi reke, stvorili neobične figure ribolikog oblika — mitološka bića među kojima je u Srbiji nasta i mit o ribljoja carici ili kraljici.[4]
U slovenskim narodnim verovanjima, gledano uopšteno, za vodu su vezane četiri grupe mitoloških bića:
- zoomorfni stanovnici voda (vodeni bik, konj, ovan),
- proždrljiva čudovišta (hala, aždaja, lamja),
- čovekoliki vodeni duhovi (vodenjak, vodeni čovek,)
- bića koja borave oko voda (vila, rusalka, boginka, karakondžule, razne prikaze).
Etnološka razmatranja[uredi | uredi izvor]
Riblja carica ili kraljica, u pojedinim krajevima Srbije, npr. duž dela obale Dunava u Đerdapskoj klisuri smatrala se gospodaricom riba. Po narodnom verovanju ona je određivala ribama sudbinu i trenutak kada će biti ulovljene. Iako je i sama bila riba, od drugih riba razlikovala se po tome što je imala drugojačija spoljašnjea obeležja — znak na telu (najčešće u obliku krsta), specifičan raspored krljušti i specifičnu boju.[5]
Na svim mestima duž reke na kojima se u Srbiji verovalo u postojanje riblje kraljice i ribljih careva, postojala je nepisana zabrana njihovog lova i konzumiranja.
Smatralo se da će svako ko se ogreši o ovaj tabu biti proklet i podložan svakojakim nesrećama, pa i iznenadnoj smrti, a zabeležena su i mnogobrojna kazivanja o tome kako su se ovakve nesreće dogodile pojedincima nakon što su se usudili da ih love.[5]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Trubarac Matić, Đorđina, Todorović, Ivica. 2014. „Riba u srpskoj narodnoj tradiciji u kontekstu drevnih predstava i starocivilizacijskih religijskih praksi“, Etno-kulturološki zbornik 18, 43–58.
- ^ Todorović, Ivica. 1997. Riba u običajima i verovanjima stanovništva istočne Srbije. Etno-kulturološki zbornik III, Svrljig
- ^ Voda U:SM 2001 – Slovenska mitologija. Enciklopedijski rečnik (Svetlana M. Tolstoj, Ljubinko Radenković, red.), Beograd: Zepter Book World.
- ^ Zečević 1981 – S. Zečević, Mitska bića srpskih predanja, Beograd.
- ^ a b Đorđina Trubarac Matić Riblja kraljica U: Popjmovnik srpske kulture, Etnografski institut SANU
Literatura[uredi | uredi izvor]
- „Voda“ u Bandić, Dušan. 1991. Narodna religija Srba u 100 pojmova. Beograd: Nolit
- Zečević, Slobodan, Drljača, Dušan. „Ribolov na đerdapskoj deonici Dunava“. 1973. Zbornik radova Etnografskog instituta 6, Beograd, 111–128
- „Riba“ u Kulišić, Špiro, Petrović Ž., Petar, Pantelić, Nikola. Srpski mitološki rečnik. 1998. Beograd: Etnografski institut SANU, Interprint.