Runski kalendar
Runski kalendar je večni kalendar koji počiva na 19-godišnjem Metonskom ciklusu Meseca. Poznat i kao Runski štap ili Runski Almanah, izgleda da je stvoren u srednjovekovnoj Švedskoj.[1] Runski kalendari su pisani na pergamentu ili urezivani u palice od drveta, kosti ili roga, nalik na raboš. Najstariji poznati i jedini iz Srednjeg veka, je palica iz Ničepinga, za koju se veruje da potiče iz 13. veka. Većina od nekoliko hiljada sačuvanih su drveni kalendari iz 16. i 17. veka. Tokom 18. veka, runski kalendari su imali renesansu, tako da su oko 1800. pravljeni od mesinga u obliku kutija za duvan.
Tipični runski kalendar se sastojao od nekoliko horizontalnih redova simbola, jedna iznad druge. Posebni dani poput solsticija, ekvinoksa i proslava (uključujući hrišćanske praznike i blagdane) su bili označeni dodatnim redovima simbola.
Kalendar se ne oslanja na znanje o dužini tropske godine ili na događanje prestupnih godina. Bio bi postavljan na početku svake godine opažanjem prvog punog Meseca posle zimskog solsticija (kratkodnevice). Ovaj prvi pun Mesec je takođe označavao dan Disting, paganski praznik i sajamski dan.
Oznake[uredi | uredi izvor]
Na jednoj liniji su bile izložene 52 sedmice, tako što je prvih sedam runa Mlađeg Fudarka ponavljano 52 puta. Rune koje su odgovarale svakom sedmičnom danu su se razlikovale od godine do godine.
Na drugoj liniji, mnogi dani su označavani jednim od 19 simbola kojima je predstavljano 19 Zlatnih brojeva, godina Metonskog ciklusa. U starim kalendarima, svaka od 19 godina u ciklusu je bila predstavljena runom; prvih 16 je bilo (svih) 16 runa iz Mlađeg Fudarka, plus specijalne rune za preostale tri godine: Arlaug (Zlatni broj 17), Tvimadur (Z. b. 18) i Belgthor (Z. b. 19). Mladi Mesec (mladina) bi pao na taj dan tokom te godine ciklusa. Npr. u 18. godini ciklusa, mladine bi pale na sve datume označene Tvimadurom, simbolom za 18. godinu. Kasniji kalendari su koristili Pentadske brojeve za vrednosti 1 - 19.
Arlaug[uredi | uredi izvor]
Arlaug je posebna runa koja se u runskom kalendaru koristi da predstavi zlatni broj 17.
Tvimadur[uredi | uredi izvor]
Tvimadur (tvímaður) je posebna runa kojom se predstavlja zlatni broj 18.
Sličnog oblika je i „Vendehorn runa“ iz germanskog misticizma.
Belgthor[uredi | uredi izvor]
Belgthor je posebna runa runskog kalendara kojom se predstavlja zlatni broj 19.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Elisabeth Svärdström: Nyköpingsstaven och de medeltida kalenderrunorna. Kunglig. Vitterhets Historie och Antiqvitets Akademien. Antikvarisk Archiv 21, Stockholm 1963.
