Pređi na sadržaj

Srpski državni sabor u Rasu

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Srpski državni sabor u Rasu sazvan je na praznik Blagovesti 25. marta 1196. godine od strane velikog župana Stefana Nemanje. Na ovom državnom saboru, veliki župan Stefan Nemanja se odrekao prestola i za svog naslednika odredio mlađeg sina Stefana. [1] Sabor je održan kod crkve Svetih apostola Petra i Pavla u Rasu (danas Petrova crkva kod Novog Pazara).[2]

Tok sabora[uredi | uredi izvor]

Stefan Nemanja je okončao svoju vladavinu dobrovoljnim povlačenjem sa vlasti. Na državnom saboru u Rasu bili su prisutni članovi porodice, zatim raški episkop Kalinik, knezovi, vojvode, vojnici, vlastela „velika i mala”. Stefan Nemanja je tada saopštio svoju želju da se posveti monaškom životu, i istovremeno je objavio da na svoje mesto, srpski presto, postavlja svoga sina Stefana.

Smena na prestolu simbolično je izvršena Stefanovim dolaskom na očev presto i Nemanjinim blagosiljanjem sinova. Svoga nastarijeg sina Vukana, Nemanja je postavio za „kneza velija” i dodelio mu „dovoljno zemlje”. Stefan Nemanja je od Vukana tražio da bude poslušan i da se povinuje svome bratu Stefanu, a nasledniku srpskog prestola naložio je da vladajući zemljom drži brata u počasti i da ga ne uvredi. Nakon povlačenja sa prestola, Stefan Nemanja se zamonašio, zajedno sa suprugom Anom, on je dobio ime Simeon, a njegova žena ime Anastasija.[3]

Izvori o saboru u Rasu[uredi | uredi izvor]

Sava, Žitije svetog Simeona[uredi | uredi izvor]

U Hilandarskom tipiku koji je Sava napisao 1199. godine nalazi se kratko žitije svetog Simeona Nemanje. Tekst je sastavljen odmah po smrti Svetog Simeona 1199. godine ili 1200. godine. Ovo kratko žitije je samo jedna žitijina beleška. Razvijeno Žitije svetog Simeona, Sava piše tek u uvodu Studeničkog tipika u Studenici 1208. godine. Žitije svetog Simeona u okviru Studeničkog tipika pisano je kao ktitorsko žitije osnivača Studenice. [4]

O saboru u Rasu u Savinom delu, Žitije svetog Simeona zapisano je sledeće;

I tako, poslavši, sakupi blagorodnu svoju decu i sve izabrane svoje boljare, male i velike, i okupivši ih oko sebe, poče im učeći govoriti:

„Čeda moja ljubljena i othranjena od mene, ovo je znano bilo svima vama, kako Bog svojim promislom postavi mene vladati nad vama, i u početku kakvu primih ozlobljenu zemlju našu, i pomoću Božijom i Presvete Vladičice naše Bogorodice, koliku moć imađah, ne oblenih se, niti pokoja dadoh sebi, dok sve ne popravih. I Božijim potpomaganjem dodadoh vam u dužinu i širinu, što svima znano bi. A sve vas, kao i svoju decu, othranih, sve do sada, i naučih vas kako da se držite pravoverne vere. ,A mnogi inoplemenici ustadoše na mene i opkoliše me kao pčele saće, no imenom Gospodnjim protivljah se i odoleh im'. (Ps. 117, 10)......”

A on, blaženi starac, premudrim rečima posavetova ih kao otac da prestanu sa ridanjem i suzama; a Božijom voljom izabra blagorodnog i ljubljenog sina, Stefana Nemanju, zeta blagovenčanog kir Aleksija, cara grčkog, ovoga predade im govoreći:

„Ovoga imajte umesto mene, koren dobri koji je izišao iz utrobe moje, i njega postavljam na presto Hristom darovane mi vladavine!“

I drugog svog blagorodnog i ljubljenog sina, kneza Vukana, blagoslovi i postavi za kneza velikog, i odeli mu zemlje dovoljno, i dade i njemu zapovesti date ovome.

I posle ovoga, kao što i ranije pisasmo, predade im da među njima caruje ljubljeni sin njegov Stefan Nemanja, i ukloni se od naroda. A oni plakahu i ridahu, gledajući rastanak od takvog gospodina i pastira. I tako u plaču i ridanju behu, kao što „i glas u Rami čuven beše: Rahila oplakuje decu svoju ne mogući utešiti se!“ (Mt. 2, 18) [5]

Stefan Nemanjić, Žitije svetog Simeona[uredi | uredi izvor]

Stefan Nemanjić je obogatio žitijnu književnost posebnim Žitijem svetog Simeona, napisanim 1216. godine. Ono predstavlja prvo vizantijsko opširno žitije koje sadrži sve elemente jedne razvijene hagiografije.[6]

Stefan Nemanjić, koji je prisustvovao saboru u Rasu, zabeležio je očeve reči kojima se obratio saboru:[7]

- Jer evo, svet moj darujem onome koji je ostao među vama da vlada na prestolu mojem, blagosloviv vam ga blagoslovom, kao što Bog blagoslovi Jovove naslednike, da gospoduje među vama nepokretno.

I, ustav s prestola svojega, predade mu ga sa svakim blagoslovom.

A svetitelju reče:

- Pristupi i svrši molbu moju.

I primi časno iz ruke njegove anđeoski i apostolski lik sa Bogom sastavljenom mu ženom svojom.

I nazva se kaluđerskim imenom Simeon, a prečasnu nazva Anastasija.

I dođe u presvetu Bogorodicu u Studenici. I ostade tu, živeći sa časnim črncima, po pravilu i zapovedi svetih i bogonosnih otaca, nikako ne leneći se.[8]

Domentijan, Žitije svetog Simeona[uredi | uredi izvor]

Domentijanovo književno delo pripada isključivo žitijinom žanru. Žitije svetog Simeona napisao je 1264. godine po nalogu kralja Uroša I, koristeći sopstveno delo o Svetom Savi, ranije delo Stefana Prvovenčanog i Slovo o zakonu i blagodati, mitropolita kijevskog Ilariona, delo iz XI veka.[9]

Domentijan navodi da je Nemanja izabrao sina za naslednika „i učini ga samodržavnim gospodinom sve svoje vladavine i ustavši sa prestola svoga predade ga njemu sa svakim svojim blagoslovom”.[10]

Teodosije, Žitije svetog Save[uredi | uredi izvor]

Teodosije je Žitije svetog Save napisao u Hilandaru, verovatno krajem XIII veka. Njegov osnovni izvor pri pisanju ovog žitija bilo je Domentijanovo Žitije svetog Save.[11]

Za razliku od Domentijana, Teodosije je nešto opširniji i u svom delu Žitije svetog Save piše o ustoličenju Nemanjinog sina Stefana za vladara.[12]

I odmah dozva svojega sina Stefana. Ovoga Stefana dobrodetelji i vojničku hrabrost i bogosaznanje sada nije moguće ispričati. Ovoga uzevši otac samodržac, sa sveosvećenim Kalinikom episkopom i sa svima blagorodnima, uđe u crkvu svetih i prvoprestolnih apostola Petra i Pavla. Za vreme službe i molitve, samodržac otac i sveti episkop časnim krstom i polaganjem ruku obojice na glavu blagosloviše Stefana za velikog župana, vladara i samodršca sve srpske zemlje.

Prema rečima Teodosija, Stefan Nemanja i njegova žena Ana zamonašili su se dan posle održavanja sabora u Rasu:

Kada su sutradan izašli, stigoše u manastir svesvete Bogorodice, koji je od toga samoga Nemanje podignut na mestu zvanom Studenica. Tu, pred svetim dverima svetoga oltara, poklonivši se, predade Gospodu svoje obete. Za vreme službe i molitve, bio je rukom istoga episkopa Kalinika krstonosno ukrašen anđelskim obrazom, u kom je bio nazvan Simeon monah. Takođe i žena njegova, blagočastiva Ana, od istoga episkopa svetoga Kalinika primivši anđelski i inočki obraz, nazva se mesto Ane Anastasija monahinja, koja sabravši lik crnorizica provođaše vreme u postovima i molitvama Bogu.[13]

Posledice sabora[uredi | uredi izvor]

Veliki župan Stefan Nemanja je za svog naslednika na prestolu velikih župana u Rasu postavio svog srednjeg sina Stefana, dok je starijeg sina Vukana blagoslovio i zatražio od njega da se pokorava novom vladaru. Vukan je ostao u onim delovima državne teritorije u koje ga je otac Stefan Nemanja ranije postavio, pre svega u kraljevstvu „Dalmacije i Dioklitije”.[14] Ovime su osujećene Vukanove ambicije da zauzme očev presto u državi.[1]

Od svih sačuvanih istorisjkih izvora o ovom događaju, nijedan nam ne pruža objašnjenje Nemanjinih pobuda da se odvoji od duboko ukorenjenih shvatanja i da za svog naslednika postavi svoga mlađeg sina Stefana. Ta odluka se verovatno vezuje sa tadašnjim odnosom srpske države prema Vizantiji, a i Stefan je bio oženjen Jevdokijom, kćerkom Aleksija Anđela u periodu kada je Aleksijev brat Isak II Anđeo bio na vizantijskom prestolu. Aleksije je postao car prevratom iz 1195. godine, a Stefan carev zet.[15] Vizantijske princeze su se udavale u porodice „varvarskih” vladara samo uz uslov da vizantijski zet, ukoliko je sin vladara, ima prvenstvo u nasleđivanju prestola, bez obzira na to da li ima starije braće, ili ukoliko je zet već bio vladar, pravo nasleđivanja prestola pripada muškom potomku iz braka sa vizantijskom princezom. [1]

Ovakav tok događaja za posledicu je imao sukob među Nemanjinim sinovima, koji je otpočeo 1201. godine, a završio se krajem 1204. ili početkom 1205 godine.[16] U Hilandarskoj povelji koju je sastavio Stefan Nemanjić i koja se verno ogleda na dokument njegovog oca, uneta je izmena u odnosu na Nemanjin opis istog događaja, pripisujući Hristovom nadahnuću blagoslov koji je dobio od oca. Ova povelja je doneta oko 1200 - 1202. godine u vremenu kada se naslućivao ili već otpočeo građanski rat među braćom. Zbog toga su Stefanu Nemanjiću bili potrebni najjači argumenti da bi opravdao i odbranio legitimnost svog spornog položaja.[17] Sporazumno je obnovljeno stanje koje je uspostavio Stefan Nemanja na saboru u Rasu: Stefan je vraćen na presto velikog župana i ponovo je vladao celom srpskom državom, dok je Vukan „veli knez” sa nekadašnjom udeonom oblašću.[16]

Reference:[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Bubalo, Đorđe (2016). Srpska zemlja i pomorska u doba vladavine Nemanjića. Beograd: Filip Višnjić. str. 74. ISBN 978-86-6309-150-4. 
  2. ^ Kalić, Jovanka (2006). Evropa i Srbi. Beograd: Istorijski institut Beograd. str. 185. ISBN 86-7743-058-X. 
  3. ^ Ćirković, Sima (1981). Istorija srpskog naroda, prva knjiga. Beograd: SKZ. str. 263, 264. 
  4. ^ Bogdanović, Dimitrije (1980). Istorija stare srpske književnosti. Beograd: SKZ. str. 150. 
  5. ^ „Sveti Sava, Sabrana dela”. Arhivirano iz originala 07. 12. 2018. g. Pristupljeno 14. 04. 2021. 
  6. ^ Bogdanović, Dimitrije (1980). Istorija stare srpske književnosti. Beograd: SKZ. str. 153. 
  7. ^ Kalić, Jovanka (2006). Evropa i Srbi. Beograd: Istorijski institut Beograd. str. 193. ISBN 86-7743-058-X. 
  8. ^ „Stefan Prvovenčani, Život svetog Simeona”. 
  9. ^ Bogdanović, Dimitrije (1980). Istorija stare srpske književnosti. Beograd: SKZ. str. 159. 
  10. ^ Kalić, Jovanka (2006). Evropa i Srbi. Beograd: Istorijski institut Beograd. str. 193,194. ISBN 86-7743-058-X. 
  11. ^ Bogdanović, Dimitrije (1980). Istorija stare srpske književnosti. Beograd: SKZ. str. 171. 
  12. ^ Kalić, Jovanka (2006). Evropa i Srbi. Beograd: Istorijski institut Beograd. str. 194. ISBN 86-7743-058-X. 
  13. ^ „Teodosije, Žitija”. Arhivirano iz originala 07. 12. 2018. g. Pristupljeno 14. 04. 2021. 
  14. ^ Ćirković, Sima (1998). Srbi u srednjem veku. Beograd: Izdavačka zadruga IDEA. str. 53. ISBN 86-7547-033-9. 
  15. ^ Ćirković, Sima (1981). Istorija srpskog naroda, prva knjiga. Beograd: SKZ. str. 263,264. 
  16. ^ a b Ćirković, Sima (1998). Srbi u srednjem veku. Beograd: Izdavačka zadruga IDEA. str. 54. ISBN 86-7547-033-9. 
  17. ^ Marjanović Dušanić, Smilja (1997). Vladarska ideologija Nemanjića. Beograd: SKZ. str. 104. ISBN 86-379-0637-0. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Dimitrije Bogdanović, Istorija stare srpske književnosti, Beograd 1980.
  • Đorđe Bubalo, Srpska zemlja i pomorska u doba vladavine Nemanjića, Beograd 2016.
  • Jovanka Kalić, Evropa i Srbi, Beograd 2006.
  • Sima Ćirković, Istorija srpskog naroda, prva knjiga, Beograd 1981.
  • Sima Ćirković, Srbi u srednjem veku, Beograd 1998.
  • Smilja Marjanović Dušanić, Vladarska ideologija Nemanjića, Beograd 1997.

Istorijski izvori[uredi | uredi izvor]

Pisani istorijski izvori koji svedoče o ovom događaju.

  • Sveti Sava, Sabrana dela [Žitije svetog Simeona]
  • Stefan Prvovenčani, Život svetog Simeona [Žitije svetog Simeona]
  • Teodosije, Žitija [Žitije svetog Save]

Spoljašnje veze:[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Српски_државни_сабор_у_Расу&oldid=27014835”