Uzvičnik
Uzvičnik, ili znak uzvika [!], je interpunkcijski znak koji stoji iza iskaza uzvičnog karaktera.[1]
Nastanak uzvičnika[uredi | uredi izvor]
Postoje dvije pretpostavke o nastanku uzvičnika:
- Vjeruje se da je znak uzvičnik nastao od latinske riječi io (u prevodu: radost) tako da je nastao digraf io, a da bi se uštedilo još prostora slovo o se počelo pisati ispod slova i. Vremenom je slovo o prešlo u tačku, a i u crtu i tako je nastao znak !
- Takođe postoji pretpostavka da je znak uzvičnik nastao od latinske riječi interiectio (u prevodu: uzvičnik) tako da je zapisivanjem samo prvog i posljednjeg slova te riječi nastao digraf io koji je kao i u prethodnoj pretpostavki prešao u znak !.
Upotreba[1][uredi | uredi izvor]
Uzvičnim rečenicama ili uzvičnim iskazima iskazuje se emocionalni stav prema onome što je sadržaj rečenice. Takve rečenice i iskazi realizuju se u sljedećim formama, pa se prema njima definišu i pravila pisanja uzvičnika:
Uzvičnik se piše iza rečenica, grupa riječi i pojedinih riječi koje se izgovaraju povišenom intonacijom (koja proističe iz uzbuđenja, povišenog raspoloženja i sl.):
- Kakva oluja!
- O mili časi, kako ste daleko!
- Tako je divan dan!
- Čudna popa, jadi ga ubili!
- Živjela sloboda!
- Da sam to znao!
- Odgovorićemo im ravnom mjerom!
Uzvičnik se može pisati iza oblika vokativa onda kad se naglašava afektivni karakter iskaza, pa se i vokativ izgovara sa povišenom intonacijom:
- Stojte, galije carske!
- Ginite braćo! Junaci! Ljudi!
Uzvičnik se može pisati da bi se obilježila neočekivanost ili neobičnost onoga što je iskazano rečenicom, te u ovoj službi zamjenjuje modalne dopune začudo, zamislite i mimo mog iščekivanja i sl.:
- Voz je stigao bez zakašnjenja!
- Kostja, ovdje sam, u Konstantinopolju!
- Preživio pad s osmog sprata!
Napomene[uredi | uredi izvor]
Inače, vokativ, iako ima funkciju obraćanja i dozivnu funkciju, u običnoj komunikaciji ne zahtjeva obilježavanje uzvičnikom:
- Gospodine, zaboravili ste kišobran u torbi.
- Kostja, ovdje sam, u Konstantinopolju.
Iza uzvičnika, kao i iza upitnika, naredni iskaz se piše na dva načina:
1) velikim početnim slovom, onda kad se taj iskaz uzima kao nova rečenica:
- Prijatelju moj nježni! Tako se radujem tvom tetku.
- Dobro jutro! Evo već prilazim Permu, vidim ga.
2) malim početnim slovom, onda kad se taj iskaz uzima kao objašnjenje koje je od iskaza obilježenog uzvičnikom odvojeno zapetom ili crtom:
- I ja isto želim da vas vidim! — pisala je.
Upotreba uzvičnika u saobraćajnim znakovima[uredi | uredi izvor]
Znak uzvičnik koristi se u saobraćajnim znakovima za znak opasnosti.
Saobraćajni znak koji označava opasnost na putu tj. cesti je trouglastog oblika sa crvenom ivicom što označava opasnost i crnim uzvičnikom na bijeloj pozadini.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Pravopis srpskoga jezika” (PDF). Matica srpska. 2016. g.
