Hajdučke i uskočke pjesme
Hajdučke i uskočke pjesme su ciklus srpske epske narodne poezije iz perioda osmanske vlasti. Pravilniji naziv za pjesme iz ovog perioda bio bi pjesme srednjih vremena kako ih je Vuk Karadžić nazvao, jer pored pjesama o hajducima i uskocima u ovom ciklusu ima pjesama o dešavanjima iz međunarodne istorije (osmanski pokušaj osvajanja Beča, tursko-ruski ratovi) ili o odnosu hrišćanske (srpske) crkve i Osmanskog carstva. U hajdučkom i uskočkom ciklusu nema dovoljne povezanosti, ni jedinstvenog pregleda događaja, pa se dešava da isti likovi, posebno turski, ginu više puta.[1]
Glavni motiv koji se javlja u gotovo svim pesmama ovog ciklusa su junaštvo i izdržljivost hajduka, njihova čestitost i odlučnost da se odupru otporu i izdrže najteže muke. O hajducima se peva kao hrabrim srpskim odmetnicima i zaštitnicima porobljenog srpskog naroda. Predstavljali su osvetničku ruku naroda koja turskim osvajačima nije davala miran život znajući da mogu biti meta hajduka.[2]
Posle pada Bosne i Hercegovine pod tursku vlast, mnogi ljudi iz ovih krajeva su pobegli u Dalmaciju i utvrdili se prvo u gradu Klisu, a zatim u Senju. Stupili su u austrijsku vojsku i branili svoju teritoriju od turskih napada. To su bili uskoci koji su prelazili (uskakali) preko granice na tursku teritoriju,pljačkali i sa plenom se vraćali preko granice.
Borba hajduka i uskoka se ne razlikuje mnogo, jer su i jedni i drugi bili osvetnici i zaštitnici naroda. Pa ipak, uskoci su se razlikovali od hajduka po načinu života i ratovanja. Dok su hajduci živeli po gorama i šumama i skrivali se kod jataka, dotle su uskoci imali svoje porodice i sa njima živeli u svojim domovima. Hajduci su imali manje čete, a uskoci su napadali u većim grupama.[3]
Pjesme o vremenima osmanske vladavine, kao i pretkosovske i kosovske pjesme, sabiraju se u više tematskih krugova, u čijem središtu su junaci ili grupe junaka, kao što su: krug oko Starine Novaka i njegove družine i njegovog sina Grujice, krug oko Mijata Tomića, oko Baje Pivljanina, krug oko senjskih uskoka gdje su glavni junaci Senjanin Ivo, Senjanin Tadija, Komnen Barjaktar i drugi, krug oko kotarskih uskoka, gde se javljaju Stojan Janković, njegov otac Janko Mitrović, Ilija Smiljanić, Vuk Mandušić i mnogi drugi.[1][4]
U hajdučki i uskočki ciklus spadaju sljedeće pjesme:
- Ivo Senković i aga od Ribnika
- Ženidba od Zadra Todora
- Mali Radojica
- Otac
- Predrag i Nenad (Vuk Karadžić, 1845)
- Ropstvo Janković Stojana
- Smrt Senjanina Iva
- Stari Vujadin
- Starina Novak i knez Bogosav
- Puče puška Cvijana Šarića (Vuk Karadžić, 1846)
- Senjanin Tadija
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Deretić 2001, str. 48.
- ^ Opšte obrazovanje
- ^ „Srpska književnost”.
- ^ Lektira
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Deretić, Jovan (2001). Kratka istorija srpske književnosti. Beograd: Svetovi.