Profesionalni kancerogeni
Profesionalni kancerogeni su hemijski, fizički i biološki agensi kojima je neka osoba izložena na radnom mestu i koji uvećavaju rizik od nastanka malignog oboljenja među radnicima u procesu rada. Prema proceni oko 4% svih smrtnih slučajeva od raka nastao je nakon izlaganja profesionalnim kancerogenima. U Srbiji, profesionalne maligne bolesti čine 1,4% svih dijagnostički dokazanih profesionalnih bolesti, odnosni 7,6% svih profesionalnih bolesti među zdravstvenim radnicima.
Razvrstavanje profesionalnih kancerogena[уреди | уреди извор]
Kod hemijskih profesionlanih kancerogena, kancerogeni rizik se procenjuje:
- na osnovu epidemioloških studija,
- eksperimentalnih istraživanja na životinjama i podataka iz in vitro testova.
Nakon izvršene procene sačinjena je lista kancerogena po kojoj su hemijske materije kao i zanimanja klasifikovani u četiri grupe: Prema hemijskim kancerogenim materijama, zanimanja su klasifikovana u četiri grupe:
| Grupa | Kancerogenost | Broj hemijskih agenasa | Dokazi |
|---|---|---|---|
| Prva grupa | Agensi koji su za ljude kancerogeni | Hemijske materije za koje postoje čvrsti dokazi o kancerogenom dejstvu. | |
| Druga 2. A grupa | Verovatno kancerogeni agensi | Njihovo kancerogeno dejstvo dokazano je u eksperimentu, ali su dokazi o kancerogenosti za ljude ograničeni. | |
| Druga 2. B grupa | Moguće kancerogene materije | Njihovo kancerogeno dejstvo dokazano u eksperimentu, ali su dokazi o kancerogenosti za ljude ograničeni. | |
| Treća grupa | Agensi koji se ne mogu klasifikovati u odnosu na kancerogeno dejstvo | ||
| Četvrta grupa | Agensi koji verovatno nisu kancerogeni za ljude | Materije za koje postoje dokazi da nisu kancerogene za ljude i životinje. |
Najzastupljeniji hemijski kancerogeni[уреди | уреди извор]
| Agensi kancerogeni za ljude | Organ na koji deluje kancerogen | Izvor ekspozicije | Bolesti |
|---|---|---|---|
| Nikl | Nos, sinusi, pluća, bronhije | Metalurgija, legure, katalizatori | Rak sluzokože nosa i paranazalnih šupljina, primarni rak bronhija i pluća. |
| Kadmijum | Pluća, prostata | Proizvodnja boja/pigmenata | Povećava rizik od pojave karcinoma prostate i karcinoma respiratornog trakta. |
| Arsen | Pluća, koža, jetra | Staklo, metal, pesticidi | Rak kože, pluća i jetre. Rak pluća javlja se dva puta, a rak kože deset puta česće kod radnika izloženih arsenu u industriji u poređenju sa kontrolnom grupom' |
| Hrom (šestovalentni) |
Bronhije, pluća | Oblaganje metala, proizvodnja boja | Rak bronhija i pluća |
| Berilijum | Pluća, kosti | Vazduhoplovna industrija/metali | Nije dokazano kancerogeno dejstvo na čoveku. |
| Azbest | Pluća, pleura, peritoneum | Izolacija,filterski materijal, tekstil | Karcinom pluća i mezoteliom pleure i peritonuma. |
| Hematit | Pluća | Rudari u rudnicima gvozdene rude | Karcinom pluća. Kancerogeni efekti nastaju kao posledica udruženog delovanja gvožđa i silikogene prašine. |
| Venilhlorid | Jetra | Plastika, monomeri | Angiosarkom jetre. |
| Katran Parafin |
Koža | Gorivo | Karcinom kože, grla i pluća |
| Benzen Toulen Ksilen |
Krvni sistem | Organski rastvarači, gumarstvo | Leukemija |
| Etilenoksid | Krvni sistem | Sterilizacija | Leukemija |
| Mineralna ulja | Koža | Maziva | |
| Iperit | Pluća | Bojni otrov | |
| 2-Naftilamin | Mokraćna bešika | Industrija boje/pigmenata | |
| Bis-etar i hlormetiletiletar |
Pluća | Hemiski međuproizvodi |
Izvori[уреди | уреди извор]
- Vidaković A,editor. Medicina rada I. Beograd:Udruženje za medicinu rada;1997.
- Vidaković A,editor. Medicina rada II. Beograd:Udruženje za medicinu rada;1997.
- Vidaković A. Profesionalna toksikologija.Beograd: Udruženje toksikologa Jugoslavije;2000.
- Jovanović J, Aranđelović M.Praktikum iz medicine rada. Niš: Savez studenata Medicinskog fakulteta;1998.
Spoljašnje veze[уреди | уреди извор]
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
