Ana Jablonovska

Ana Jablanovska

Princeza Ana Paulina Jablonovska (22. jun 1728 — 7. februar 1800), bila je poljski magnat i političarka. Bila je poznata po svojoj izuzetnoj aktivnosti na svojim imanjima, u koje je uvela društvene izume kao i industriju. Bila je poznata i po svojim naučnim interesovanjima, a posedovala je prirodnjačku kolekciju poznatu u savremenoj Evropi. O njoj se govori kao o jednoj od najznačajnijih žena Poljske 18. veka.

Život

Princeza Ana Jablonovska je bila ćerka princa Kazimira Leona Sapiha i princeze Karoline Tereze Radzivil. Godine 1750. udala se za kneza Jana Kajetana Jablonovskog (1699-1764), guvernera Braclavskog.

Politička aktivnost

Nakon što je 1764. ostala udovica, Ana Jablonovska se aktivno angažovala u poljskoj politici. Pripadala je opoziciji kralja Stanislava Avgusta Ponjatovskog i podržavala je Barsku konfederaciju (1768-1772) na dvorovima Beča i Pariza. Nakon neuspeha Barske konfederacije priznala je njen poraz, pomirila se sa kraljem i povukla se iz političkog života da bi se koncentrisala na svoje sfere interesovanja.

Društvena akcija i preduzetništvo

Ana Jablonovska se posvetila upravljanju svojim domenima kao magnat. Vodila je politiku društvenog delovanja za poboljšanje života stanovništva u gradovima i selima na svojim imanjima. Ukinula je sokedž u korist poreza za seljake i druge zakupce, izgradila bolnice i osnovala tekstilne i druge fabrike. Zbog svoje brige za efikasno upravljanje u svojim ogromnim domenima, razvila je sistem procedura za razjašnjavanje dužnosti službenika zaposlenih u Sjemjatiču, Kocku i Visocku.

Posebno je bila zainteresovana za razvoj gradova Podlasje, Volinija, Sjemjatiče i Kock. U Sjemjatiču je osnovala zgradu vlade, štampariju, školu za babice i fabrike, čime je Sjemjatiče postala regionalna trgovački i industrijski centar. Uvela je i vrstu „zajmnog fonda“ za seljake.

Naučna aktivnost

U Kocku je obnovila postojeću palatu u impresivnu rezidenciju, koju je pretvorila u centar nauke. Poznata po svom interesovanju za nauku, Ana Jablonovska je pozvala strane naučnike u Kock, koji je u savremenoj Evropi postao poznat po svojoj biblioteci i prirodnjačkoj kolekciji, koja važi kao jedna od najboljih u Evropi.

Radovi

• Ustawy powszechne dla dóbr moich rządców, t. 1–7, Siemiatycze 1783–1785; wyd. następne: t. 1–8, Warszawa 1786 (2 wydania)
• Porządek robót miesięcznych ogrodnika na cały rok wypisany i na miesiące podzielony, Siemiatycze 1786; wyd. następne: wyd. 2 Warszawa 1787; wyd. 3, 1792
• Księga ekonomiczna na trzy części podzielona, rękopis: Ossolineum, sygn. 3705/III
• Physiologia albo krótko zebrane lekcje elementarne o naturze i własnościach duszy, Siemiatycze 1786; wyd. 2 ze zmienioną w części egzemplarzy kartą tytułową: Psychologia..., Warszawa 1786, (autorstwo przekładu przypisuje jej Estreicher)
• Do J. A. Jabłonowskiego z roku 1762, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 1136
• Korespondencja z J. A. Jabłonowskim z lat 1763–1764, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 1153
• Do Stanisława Augusta z lat 1764–1780, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 665
• Listy z okresu konfederacji barskiej w zbiorze A. Krasińskiego, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 948
• Do J. A. Jabłonowskiego z roku 1771, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 1156
• Do Stanisława Augusta 2 listy z lat: 1770, 1792; rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 727
• Do J. A. Jabłonowskiego (przed rokiem 1777), rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 845
• Do Stanisława Augusta 9 listów z lat: 1780–1784; rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 666
• Do Stanisława Augusta 3 listy z lat: 1780–1786 oraz dokumenty urzędowe; rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 697
• Do Stanisława Augusta 2 listy z lat: 1786–1787; rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 699
• Do Stanisława Augusta 3 listy z lat: 1787–1792; rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 732
• Do Stanisława Augusta z roku 1792, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 922
• Listy w zbiorze A. z Potockich Branickiej, rękopis: Archiwum Główne Akt Dawnych (Archiwum Wilanowskie)
• Korespondencja w zbiorach byłego Ossolineum Lwowskiego (Archiwum Sapiehów, teka 32)
• Ustawy dla mego rządcy, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 1508
• Akta i różne materiały, rękopisy: Ossolineum, sygn.: 5429/III, 5772/II

Literatura

• Janina Bergerovna: Vojvotkinja od Kocka i Sjemetiča. Lavov: 1936, str. 38–40.