Pređi na sadržaj

Afrička carstva

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Afrička carstva

Afrička carstva podrazumeva opšti pojam koji se koristi u afričkim studijama, a odnosi se na brojna prekolonijalna afrička kraljevstva multinacionalne strukture, koja obuhvata razne narode i politike u jedan jedinstveni entitet, uglavnom putem osvajanja.[1][2][3][4][5][6][7]

U nastavku su poznata afrička carstva sa svojim glavnim gradovima.

Sahelijska carstva[uredi | uredi izvor]

Sahelijska carstva su predstavljala grupu srednjovekovnih carstva sa centrom u sahelu, travnatom području južno od Sahare.

  • Prva velika država koja se idigla na ovom području je Gansko carstvo (Bagadu). Ime je dobilo po vladarskoj tituli tadašnjeg vladara Vagade.[8] Centralozovano u današnjem Senegalu i Mauritaniji, bilo je prvo koje je profitiralo od rude zlata. Gana je dominirala ovom regijom u periodu od 750. do 1078. godine. Od manjih država najpoznatije su: Tarkur na zapadu, Malinke kraljevstvo na jugu i Songaj carstvo na istoku.
  • Kada je Gana pala pod invazijom dinastije Almoravida, ista sudbina je snašla i manja kraljevstva. Nakon 1235. godine Mali carstvo je postalo dominantno. Lokalizovano na reci Niger na zapadu Gane, na današnjem području Nigera i Malija, dostiglo je svoj vrhunac 1350. godine, ali je već 1400. preuzeto od strane vazalskih država.
  • Najmoćnije je bilo Songaj carstvo koje se brzo širilo, na čelu sa Soni Alom 1460. godine. Do 1500. godine uzdiglo se od Kamerona do Magreba, čineći najveću zemlju u afričkoj istoriji, mada je kratko trajalo (do 1591. godine) kada su došli Marokanci sa svojim musketama.
  • Daleko na istoku, na jezeru Čad, država Kanem-Bornu, osnovana kao Kanem u devetom veku, dostigla je prevlast i centralnom delu regiona Sahel. Zapadno od njih, dominirali su ujedinjeni gradovi-države pod nazivom Hausa. Ove dve države su koegzzistirale ne tako lako, ali su bile prilično stabilne.
  • 1810. godine Sokoto kalifat osvaja Hausu, stvarajući državu koja je centalizovanija. Oni su tada koegzistirali uz Kanem-Bornu sve do najezde Evropljana, kada su obe pale bile podeljene između Francuza i Britanaca.
  • Carstvo Jolof je postojalo od 1350. do 1889. godine.

Carstva u periodu od 15. do 19. veka[uredi | uredi izvor]

Od 15. pa sve do 19. veka kada je došlo do Osvajanja Afrike, brojna carstva su nastajala južno od sahela, najviše u zapadnoj Africi.

Zapadna Afrika[uredi | uredi izvor]

Zapadnoafrička carstva su u ovoj regiji bila na vrhuncu moći u kasnom 18. veku, paralelno sa razvojem Atlantske trgovine robljem. Ova carstva su uvela kulturu stalnog ratovanja kako bi ostvarila zahtevan broj zatvorenika, koji bi postali robovi evropskih kolonija. Pojavljivanjem abolicionizma tokom 19. veka, trgovona robljem postaje manje lukrativna i urušava se krajem tog veka.[9]

  • Civilizacija Nok se smatra jednom od najnaprednijih antičkih subsaharskih civilizacija afričke istorije. Nastala je oko 1500. godine pre nove ere na prostoru današnje Nigerije. Poznati su po prvom topljenju gvožđa i terakotanaskoj arhitekturi. 200. godine pre nove ere su misteriozno izumrli.
  • Kraljevstvo Ni (1043—1911) bila je srednjovekovna zapadnoafrička država Nri-Igbo, podgrupa Igbo naroda, predstavljajući najstarije kraljevstvo u Nigeriji. Kraljevstvo Ni bilo je najneobičnije u istoriji svestske vlade budući da njihov vladar nije imao vojnu snagu. Kraljevstvo je postojalo kao svera religiozno-političkog uticaja, i bilo je vođeno od strane sveštenika-kralja kojeg su nazivali Eze Nri. On je bio zadužen za trgovinu i diplomatiju, pri čemu je imao božanski autoritet u reliigijskim stvarima.
  • Carstvo Ojo (1400—1895) bilo je zapadnoafričko carstvo koje se postojalo na prostorima današnje zapadne Nigerije. Osnovao ga je Joruba u 15. veku, a postalo je jedno od najvećih zapadnoafričkih država. Uzdiglo se bogatstvom koje je stečeno trgovinom i moćnom konjicom. Carstvo Ojo bilo je najznačajnija politička država od polovine 17. do kasnog 18. veka, uticajući ne samo na države Jorube već i na kraljevstvo Fon.
  • Beninsko carstvo(1440—1897), prekolonijalna afrička država moderne Nigerije.
  • Carstvo Kabu(1537—1867), Mandika kraljevstvo, uzdiglo se zahvaljujući korena koje vuče iz Mali carstva. Nakon njegovog pada, postaje nezavisno kraljevstvo.
  • Aro konfederacija (1690-1902, trgovinska unija nastala pod podgrupom Igbo, narodom Aro, sa centrom u Aročukvu(današnja severnoistočna Nigerija).
  • Bonoman(11-19. vek), poznata kao Akanska država. Trgovina zlatom i kola voćem sa državama na severu dovela je do bogatstva i prosperiteta.
  • Ašanti carstvo(1701—1894), prekolonijalna zapadnoafrička država Akan, što je danas Ašanti regija u Gani. Carstvo se prostiralo od centralne Gane do današnjeg Toga, graničeći se sa Dagomba kraljevstvom na severu i Dahomejskog kraljevstva na istoku. Danas, monarhija Ašanti i dalje postoji kao jedna od ustavno zaštićenih, tradicionalnih država u okviru Republike Gane.
  • Razne države akanskog naroda(11-19. vek).
  • Carstvo Kong(1712—1898) centralizovano na severoistoku Obale Slonovače, današnji prostor Burkine Faso.
  • Carstvo Bamana(1712—1896), današnji Mali. Vladao je Kulubali iz dinastije osnovane 1640. godine. Carstvo je postojalo kao centralizovana država od 1712. do 1861. godine kada je došlo do invazije.
  • Kalifat Sokoto(1804—1903) je islamsko carstvo u Nigeriji, kojim je vladao sultan Sadu Abubakar. Osnovano je u 19. veku i bilo je jedno od najmoćnijih carstva u subsaharskoj Africi pre evropske kolonijalizacije. Kalifat je postojao i tokom kolonijalnog perioda, pa i posle, samo je bio slabiji.
  • Carstvo Vasoulou(1878—1898) je bilo kratkotrajnog veka. Osnovano od strane Samori Tura, a uništeno od strane francuske kolonijalne vojske.

Velika jezera[uredi | uredi izvor]

  • Kitara carstvo u području Velikih afričkih jezera.[10]
  • Bugada (1300. do danas)
  • Srednjovekovni Svahili gradovi-države

Kongo[uredi | uredi izvor]

  • Kraljevstvo Kongo (1400—1888)
  • Carstvo Luba (1585—1885)
  • Carstvo Lunda (1660—1887)

Južna Afrika[uredi | uredi izvor]

Mutapa carstvo ili carstvo Velikog Zimbabvea (1450—1629) bilo je srednjovekovno kraljevstvo koje se nalazilo između Zambezi i Limpopo reka u južnoj Africi, na prostoru današnjih država Zimbabve i Mozambik. Ostaci istorijskog grada su pronađeni u ruševinama Velikog Zimbabvea.

  • Zulu kranjevstvo
  • Maravi kraljevstvo
  • Mapungubve kraljevstvo

Severna Afrika[uredi | uredi izvor]

Antička severnoafrička carstva[uredi | uredi izvor]

Preislamska carstva severne Afrike:

  • Kerma kraljevstvo (2500—1500. godine pre nove ere)
  • Stari Egipat (3100—650. godine pre nove ere)
  • Kuš kraljevstvo (1070—350. godine nove ere)

Nobacija (350-650. godine nove ere)

Makurija (340-1312. godine nove ere)

Alodija (???-1504. godine nove ere)

  • Stara Kartagina (575-146. godine pre nove ere)

Afrička carstva[uredi | uredi izvor]

U Alžiru:

  • Dinastija Banu Ifran (830—1040)
  • Dinastija Zirid (947—1090)
  • Dinastija Hamadid (1014—1152)
  • Kalifat Almohad (1145—1244)

U Maroku:

  • Dinastija Idrisd (789–974)
  • Dinastija Almoravid (1061–1145)
  • Dinastija Almohad (1145–1244)
  • Dinastija Marinid (1244–1465)
  • Dinastija Vatasid (1471–1554)
  • Dinastija Sadi (1554—1666)
  • Dinastija Alouit (1666. do danas)

U Tunisu:

  • Dinastija Fatimid (910–969)
  • Dinastija Zirid (973–1148)
  • Dinastija Hafsid (1229–1574)

U Egiptu:

  • Dinastija Fatimid (969–1171)
  • Dinastija Ajubid (1171–1254)
  • Dinastija Mamluk (1250–1517)

U Sudanu:

  • Sultanat Senar (1502–1821)

Afrički rog[uredi | uredi izvor]

  • Antička zemlja Punt (2500. godine pre nove ere)
  • Antički gradovi Barbara i države u Periplusu, Eritrejsko more (1. vek)
  • Opone (1000. godine pre nove ere - 5. vek nove ere)
  • Mundus
  • Mosilon
  • Malao
  • Nikon
  • Sarapion
  • Kraljevstvo Aksum (1. vek - 9. vek)
  • Kraljevstvo Bazin (9. vek)
  • Kraljevstvo Balgin (9. vek)
  • Kraljevstvo Jarin (9. vek)
  • Kraljevstvo Kita (9. vek)
  • Kraljevstvo Nagaš (9. vek)
  • Kraljevstvo Tankiš (9. vek)
  • Sultanat Mogadišu (10. vek - 16. vek)
  • Etiopsko carstvo (1137–1974)
  • Dinastija Zagve (1137–1270)
  • Solomonska dinastija (1270–1974)
  • Sultanat Ifat (1285–1415)
  • Sultanat Varsangali (1298–1960)
  • Sultanat Ajuran (1300–1700)
  • Sultanat Adal (1415–1555)
  • Sultanat Harar (1526–1577)
  • Harar emirati (1647–1887)
  • Sultanat Geledi (17. vek – 19. vek)
  • Sultanat Majerten (18. vek – 20. vek)
  • Ausa sultanat (1734. do danas)
  • Kraljevstvo Goma (1800–1886)
  • Kraljevstvo Jima (1830–1932)
  • Kraljevstvo Guma (1840–1902)
  • Sultanat Hobio (1880s–1920)
  • Država Derviš (1896–1920)

Poređenje[uredi | uredi izvor]

Vansina (1962) govori o klasifikaciji subsaharskih afričkih kraljevstava, uglavnom centralne, južne i istočne Afrike, uz dodatne podatke o zapadnoafričkim kraljevstvima, razlikujući pet tipova i to po opadajućoj centralizaciji vlasti:

  1. Despotska kraljevstva: Kralj direktno kontroliše unutrašnju i spoljnu politiku (Ruanda, Nkore, Soga i Kongo u 16. veku).
  2. Regalska kraljevstva: Kralj direktno kontroliše spoljnu politiku, a unutrašnju preko sistema nadzornika; kralj i njegovi šefovi pripadaju istim klanova ili rodovima.
  3. Inkorporativna kraljevstva: Kralj kontroliše samo spoljnu politiku bez konstantne povezanosti između njega i šefova provincija; njihove provincije ostaju nenarušavana nakon osvajanja (Bamileke, Lunda, Luba, Lozi).
  4. Aristokratska kraljevstva: Jedina veza centralne uprave sa provincijama je plaćanjee danka; ovakav tip kraljevstva predstavlja prelaz između regalnih kraljevstava i federacija (Kazembe, Luapula, Kuba, Ngode, Mlanje, Ha, Zinza, Čaga).
  5. Federacije: Spoljnu politiku uređuje veće starešina na čelu sa kraljem (Ašanti unija).

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Cultural Atlas of Africa. str. 48 (Dr. Jocelyn Murray, 1998)
  2. ^ Guide to African history. str. 9 (1971, by Basil Davidson)
  3. ^ Mwakikagile 2000, str. 206.
  4. ^ Writing African History pp. 303 (2007, ed John Edward Philips, art Dr Isaac Olawale Albert)
  5. ^ African empires and civilizations: ancient and medieval (1992, by George O Cox)
  6. ^ African glory: the story of vanished Negro civilizations pp. 77, (Prof. John Coleman De Graft-Johnson, 1954)
  7. ^ Africa in History (1995, Basil Davidson)
  8. ^ Ehret, Christopher (2002). The Civilizations of Africa: A History to 1800. ISBN 978-0-8139-2085-6. 
  9. ^ Bortolot, Alexander Ives (maj 2009). „The Transatlantic Slave Trade”. Metropolitan Museum of Art. Pristupljeno 13. 1. 2010. 
  10. ^ Chrétien, Jean-Pierre; Strauss, Scott (2006). The Great Lakes of Africa: Two Thousand Years of History. MIT Press. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Chrétien, Jean-Pierre; Strauss, Scott (2006). The Great Lakes of Africa: Two Thousand Years of History. MIT Press. 
  • Ehret, Christopher (2002). The Civilizations of Africa: A History to 1800. ISBN 978-0-8139-2085-6. 
  • Mwakikagile, Godfrey (2000). Africa and the West. Hauppauge: Nova Publishers. str. 243Pages. ISBN 978-1-56072-840-5. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Афричка_царства&oldid=26816160”