Dispozicija (pravo)

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Dispozicija (višeznačna odrednica).

Dispozicija je osnovni i centralni element pravne norme. Ona sadrži primarnu zapovest ponašanja koja od obaveznog subjekta traži da izvrši određene dužnosti prema ovlašćenom subjektu i na taj način dispozicija uređuje odnose u društvu. Ukoliko se ne ispuni primarna zapovest dispozicija sledi alternativna zapovest sankcija koja se u krajnjoj meri sprovodi državnim monopolom sile.

S obzirom na način na koji je izražena zapovest razlikujemo četiri vrste dispozicije:

1. Naređujuće ili pozitivne
2. Zabranjujuće ili negativne
3. Ovlašćujuće
4. Deklarativne.

Apsolutno određene dispozicije

Aposlutno određene dispozicije u pravu predstavljaju dispozicije koje nemaju niakakvu alternativu. One su u obliku u kom jesu i ne mogu biti nikako drugačije.

Relativno određene dispozicije

Relativno određene dispozicije su dispozicije kod kojih postoje određene mogućnosti zamene ili promene dispozicije. Realtivno određene dispozicije su:

1. Dispozicije sa nedovoljno definisanim pojmovima.
2. Dispozicije sa direkcionim ovlašćenjem.
3. Alternativne dispozicije
4. Dispozitivne dispozicije.

Dispozicije sa nedovoljno definisanim pojmovima

Zbog ograničenosti jezika neke pojmove imamo neprecizno definisane pa kao posledicu toga javljaju se dispozicije sa nedovoljno definisanim pojmovima. Primeri za ovakve dispozicije bili bi na primer Brza vožnja ili vaspitanje. To su odrećeni pojmovi koje ljudi shvataju različito i nemaju jasnu i preciznu definiciju.

Dispozicije sa direkcionim ovlašćenjem

Dispoziciej sa direkcionim ovlašćenjem su još i poznate kao dispoziciej sa slobodnom ocenom. To su situacije u kojima sam državn apšarat može da bira između više dispozicija za onu koja je po njemu najbolja. U tom izboru treba da se prati načelo zakonitosti i dužan je da bira dispoziciju koja će najviše odgovarati potrebama slučaja.

Alternativne dispozicije

Alternativne dispozicije daju slobodu adresatu da bira jednu od ponuđenih dispozicija. Na primer pri sklapanju braka lica se odlučuju koja će prezimena nositi.

Dispozitivne dispozcije

Poznate takođe kao i zamenjive daju subjektu da donese svoju sopstvenu odluku tj da sami stvore dispoziciju. Adresant je dozovlio adresatu da sam oblikuje pravnu normu u određenom slučaju.

Literatura

Gordana Vukadinović, Teorija države i prava, Futura, Novi Sad 2010. ISBN 978-86-7188-085-5.