Egipatska dekortivna umetnost

Egipatska dekorativna umetnost je povezana sa religijom, verovanjem u zagrobni život i slavljenje vladara. Za razliku od ostalih, egipatsku umetnost karakteriše stilska trajnost, jer je egipatska umetnost uspela da zadrži karakteristike stila gotovo nepromenjene. Interesovanje za egipatsku dekorativnu umetnost se pojavilo za vreme vladavine Luja 16., da bi kulminiralo posle Napoleonovog pohoda na Egipat 1798. god. posle čega će se egipatska umetnost značajno uticati na francusku arhitekturu i unutrašnju dekoraciju.

Stari Egipat

Stari Egipat ili Drevni Egipat je naziv koji se koristi za civilizaciju koja je nastala oko 3100. god. p.n.e. u dolini reke Nil, na području današnje države Egipat. Ona predstavlja jednu od najstarijih civilizacija u istoriji, i umnogome je uticala na razvoj Antičke Grčke, Rimskog carstva i zapadne civilizacije uopšte. Ova civilizacija je trajala sve do rimskih osvajanja Egipta - 30 god. p.n.e. Vrhovni vladar u Egiptu je bio sveštenik i zvao se faraon, a istoriju Egipta možemo je podeliti na 3 perioda - Staro, srednje i novo carstvo. Sa geografske tačke gledišta stari Egipat se delio na dve velike oblasti - Donji i Gornji Egipat, i te dve oblasti su tokom istorije prolazile kroz periode osamostaljivanja i ponovnog ujedinjavanja.

Sakralna (religiozna) i profana (javna ili svetovna) arhitektura

Dolina Nila obiluje raznovrsnim građevinskim kamenom - krečnjakom, peščarom, alabasterom i granitom. Zbog svoje čvrstoće i trajnosti ovi materijali su korišćeni za izgradnju objekata sakralne - svetovne arhitekture (kao što su grobnice i hramovi).

Prvobitne kraljevske grobnice zvale su se mastabe. Imale su oblik niske zarubljene piramide sa pravougaonom osnovom. Sastojala se od tri dela - kultna prostorija (kapela), odaja za KA (životnu snagu - duh pokojnika) i pogrebna odaja koja je ukopana duboko pod zemljom (grobnica). Kasnije se iz mastabe razvio oblik piramide.

Najpoznatija je Zoserova (stepenasta) piramida, građena oko 2.750 god. pne.

Piramide u Gizi su sagrađene oko 2.585-2.510. god. p.n.e. i nalaze se u blizini Kaira. Faraoni Keops, Kefren i Mikerin su sahranjeni u kompleksu piramida. Piramide su građene od kamenih blokova, i oblagane krečnjačkim kamenom.

Hramovi su građeni od kamena i predstavljali kuće za božanstvo ili pokojnika. Tu su se odvijali verski obredi, a najpoznatiji hramovi se nalaze u Karnaku, Luksoru, Asuanu.

Gradovi i život u Egiptu

Najveći deo stanovništva je živeo na selu, jer su se bavili poljoprivredom, stočarstvom i zanatskim radovima. Naselja su bila smeštena blizu Nila, ali na izdignutim mestima zbog toga što je Nil periodično tokom godine od juna do septembra plavio veći deo doline. Poplave su nanosile obilje plodnog mulja, i da bi se opstalo u dolini Nila, stanovništvo je moralo da izgradi irigaconi sistem (kanale za navodnjavanje, odbrambene nasipe, akumulaciona jezera).

Bogato stanovništvo je živelo u palatama koje su građene van grada, okružene drvećem, vinogradima i bazenima. Takvi domovi su se nalazili blizu nekog verskog centra i u njima su živeli plemići, sveštenici i trgovci.

Siromašno stanovništvo je živelo u oskudno nameštenim i zbijenim kućama, u sirotinjskim četvrtima. Kuće su pravljene od trske, prekrivene blatom - ili su od nepečene opeke (ćerpič) sa krovnom konstrukcijom od palminih stabala. Između kuća su tesne ulice, sokaci, zbog kojih je plan grada podsećao na lavirint.

Enterijer

Za egipatski enterijer je karakteristična upotreba stubova. U profanoj arhitekturi su oni pravljeni od drveta, a u sakralnoj su pravljeni od kamena i izgledali su masivno.

Stubovi su rađeni iz delova- stabla i kapitela (gornji deo sa ukrasima koji su oponašali oblik najzastupljenijih biljaka).

U enterijeru dominiraju prostor, vertikale stubova i slikarstvo. Zidovi u unutrašnjosti hramova su bili bogato dekorisani slikama ili plitkim bojenim reljefima i natpisima.

Nameštaj

Zahvaljujući grobnicama faraona pronađeni su ostaci nameštaja. Za izradu nameštaja su koristili plemenite vrste drveta - abonos, kedar, maslinu, nilski bagrem (akaciju)... Egipćani su poznavali tehniku furniranja - oblaganja predmeta tankim daščicama finijeg drveta preko manje kvalitetnog komada drveta, intarzije (umetanje parčića drveta u raznim bojama), inkrustacije (umetanje skupocenog materijala). Nameštaj je ukrašavan aplikacijama slonovače, zlata, srebra i na kraju poliran. Spojeve na nameštaju su lepili i često osiguravali čepovima od drveta ili kosti.

Takođe su pravili nameštaj od pletenog pruća - ovalne pletene korpe za čuvanje namirnica.

Među sačuvanim nameštajem nalaze se dragoceni primeri nameštaja za sedenje, različitih oblika: tronošci, niska sedišta sa i bez naslona za leđa, sklopive stolice (koje su kasnije bile popularne i u drugim istorijskim epohama) i cremonijalna i prestona sedišta.

Noge stolica imaju oblik životinjskih nogu i šapa, a mogu biti i prave. Sedalni deo stolice je oblagan kožom dok je naslon za leđa često oslikavan. Kreveti su imali klupicu i poseban naslon za glavu.

Jedan od najlepših komada nameštaja tog vremena je i Tutankamonov zlatni presto, koji dočarava bogatstvo i moć faraona.

Prestono sedište ima 4 oslonca u obliku životinjskih nogu sa šapama. Na spoju rukonaslona (koji je ukrašen motivom krilate kobre) i sedalnog dela nalaze se glave lava.

Naslon je oslikan predstavom faraona koji sedi na stolici, stopala su mu na klupici za noge, jednom rukom je oslonjen na koleno, a drugom na naslon stolice. Veliča se srećan brak jer supružnici dele sandale, svako nosi po jednu. Cela konstrukcija je obložena zlatom i delimično srebrom, a ukrašena je bojenim staklom i dragim kamenjem.

Kovčezi i škrinje su bogato dekorisani, i pravljeni u različitim veličinama. Služili su za odlaganje odeće, posuđa i dragocenosti, pa i pokojnika. Kovčezi za mumije imaju oblik ljudskog tela, slikani su, rezbareni, a ponekad izrađeni od skupocenih materijala.

Literatura

• Stilovi u enterijeru (Radmila i Marijana Milosavljević, izdavač: Orion art) 2005.
• Stilovi nameštaja (Oliver Knežević, izdavač: Beogradska izdavačko-književna zadruga) 2012.
• Stilovi od praistorije do secesije, (Aleksandar Ajzinberg, izdavač: Građevinska knjiga) 2010.
• Drevni Egpat, izdavač: Mono i Manjana
• Velike civilizacije Antičkog sveta, izdavač: EVRO GIUNTI