Zabel (zemljište)

Zabel je u srednjovekovnoj Srbiji bio omeđena teritorija sa isključivim pravom korišćenja od strane vlasnika.

Zabel

Zabel je omeđena teritorija koja se po isključivim pravima korišćenja izdvajala iz celine. Zabeli su se delili u dve osnovne grupe: na poljske i dubravne. Zabel je moglo biti i neko ribolovno područje. Jedan deo Plavskog jezera imao je status zabela. Milutin taj prostor naziva zabelom kraljevstva mi i poklanja ga manastiru Svetog Stefana u Banjskoj. Jezerskih i rečnih zabela je, međutim, bilo znatno manje od dubravnih ili poljskih. Pod dubravama se podrazumevaju veći ili manji šumski kompleksi žirorodnog drveća. U srednjem veku nije postojala oskudica u drvetu te potreba za dubravnim zabelima nije bila velika. Najviše je bilo poljskih zabela, odnosno pašnjačkih površina u nižim predelima. Pošto je pašnjaka bilo i na znatnim nadmorskim visinama, na planinama, i planine su pretvarane u zabele (Koritnik, Turensko polje, Ovče Polje i sl). Svaki zabel je bio potčinjen nekom gospodaru sa isključivim pravom korišćenja. Kao gospodari se najčešće pominju srpski vladari i crkve, a verovatno su vlasnici zabela bili i pripadnici vlastele. U zabelima je mogla pasti i stoka drugih vlasnika koji su plaćali travarinu (planiniotik). Obično su služili za gajenje ovaca, posebno podmlatka, a takođe i za uzgoj konja. Svako lice koje bu sa stokom bespravno ušlo u tuđi zabel kažnjavano je visokom globom. Početkom 14. veka ona je iznosila 100 perpera za bespravni ulazak u zabele manastira Svetog Đorđa kod Skoplja, a polovinom istog veka čak 300 perpera za bespravni ulazak u zabele manastira Svetih arhanđela kod Prizrena, što je zabeleženo u Svetoarhanđelovskoj hrisovulji.

Izvori

• Blagojević, Miloš (1973). Zemljoradnja u srednjovekovnoj Srbiji. Beograd: Istorijski institut. 
• Ćirković, Sima; Mihaljčić, Rade, ur. (1999). Leksikon srpskog srednjeg veka (The Lexicon of Serbian Middle Ages). Beograd: Knowledge.