Mentalni poremećaji i poremećaji ponašanja uzrokovani zloupotrebom droga ili psihoaktivnih supstanci, svrstani su u MKB 10 u kategoriju koja je označena kao F 10 — F 19 , ili kao poremećaji zbog upotrebe psihoaktivnih supstanci, pri čemu je kategorija F 10 predstavljena, kao poremećaji koji su uzrokovani zloupotrebom alkohola, jer su sami za sebe poseban entitet.[1]
Mentalni poremećaji i poremećaji ponašanja uzrokovani zloupotrebom droga, nastaju usled upotrebe onih supstanci koje unete u organizam menjaju funkciju (nekada i strukturu) mozga, a posledično i psihičke procese, doživljavanja i, posledično, ponašanje. Po MKB 10, prva brojka posle broja 1 označava vrstu psihoaktivne supstance, među kojima su većinom supstance koje su uznačene kao droge (narkotici). Nakon toga sledi tačka, da bi se nakon toga novom brojkom označio tip mentalnog poremećaja do koga supstanca (uglavnom narkotik) dovodi.[2]
Poremećaj kod koga postoji direktna veza između konkretnog uzimanja supstance i psihičkog stanja osobe koja je supstancu unela u organizam. Ako se to dešava retko, sporadično, i ako je upotreba u dozama koje nisu značajnije, u principu nema nekih težih posledica po zdravlje osobe, s tim što je to ipak individualno.
F 1x.1
Štetna upotreba
Označava učestaliju upotrebu supstance, sa mogućim štetnim uticajem na telesno i/ili psihičko zdravlje.
Kod ovih poremećaja oštećenje zdravlja se može utvrditi, ali je ono još uvek takvog stepena da se govori o stvorenoj zavisnosti od supstance.
F 1x.2
Sindrom zavisnosti (bolest zavisnosti)
Skup psihičkih poremećaja, izmena u sistemu ponašanja (kao da se raspada raniji sistem vrednosti, pri čemu je ponovna upotreba u centru pažnje, a ranija interesovanja se zanemaruju) i postojanja značajnog broja telesnih i neuroloških poremećaja koji su posledica dugotrajnog i nekotrolisanog konzumiranja nakrotika. * Bazični poremećaj je neodoljiva potreba da se supstanca ponovo uzme, u stepenu žudnje, bilo zbog ponovnog postizanja njenih efekata, bilo zbog izbegavanja pojave fenomena zavisničke krize.
U ovom poremećaju, dominira zavisnost od narkotika, koja se manifestuje na psihičkom i/ili telesnom planu. Ovde se radi o strukturisanom bolesnom stanju, što je od značaja za svrstavanje ovih stanja u pravnu podelu mentalnih poremećaja.
F 1x.3
Apstinecijalni sindrom
Predstavlja takav poremećaj kod koga se javlja čitav skup simptoma različite težine i vrste, a usled potpunog ili nepotpunog prekida uzimanja supstance, koja je do tada uzimana u značajnom periodu, pretežno u visokim dozama i gde je već došlo do razvoja bolesti zavisnosti.
Nekad je praćen poremećajem svesti, uglavnom delirijumom (F 1x.4 − Apstinecijalni sindrom sa delirijumom), kada je stanje pacijenta još teže, a poremećaj svesti dovodi do neadekvatnog doživljavanja stvarnosti i izmenjenog ponašanja, nekada i sa kriminogenim posledicama.
F 1x.5
Psihotični poremećaji
Privremeni ili trajniji mentalni poremećaji koji su u uzročno-posledičnoj vezi sa uzimanjem narkotika.
Nekada se javljaju neposredno po uzimanju narkotika, koji ima svojstva da izazove takav poremećaj. Međutim, daleko češće su posledica tog stepena psihičke izmenjenosti usled zavisnosti od narkotika i njegovog štetnog delovanja na mozak, te nastaju fenomeni koji dovode do poremećaja testa realiteta i pojave brojnih težih izmena psihičkih funkcija, nerealnog i apsurdnog kvaliteta (sumanute ideje, halucinacije, psihomotorna uznemirenost i sl.).
U oba slučaja može nastati neadekvatno i necelishodno ponašanje, koje može imati i pravni značaj (izvršenje krivičnih dela, nemotivisane pravne radnje i dr.).
Ovi poremećaji se mogu ponavljati ili ostavljati trajnije posledice u psihičkom funkcionisanju (F 1x.7 − Rezidualni psihotični poremećaj i psihotični poremećaj sa kasnim početkom).
F 1x.6
Sindrom amnezije
Odlikuje se trajnijim oštećenjem pamćenja, posebno upamćivanja novijih događaja, što može upućivati i na to da je stepen oštećenja mozga usled upotrebe narkotika takav da vodi razvoju demencije, odnosno izlapelosti, kao oblika duševnog oboljenja.
Uglavnom je posledica dugogodišnje i nekontrolisane upotrebe narkotika sa oštećenjem moždane funkcije, ali i strukture mozga.
^Geoffrey M. Reed (2010). "Toward ICD-11: Improving the clinical utility of WHO's International Classification of mental disorders" (PDF). Professional Psychology: Research and Practice. 41 (6): 457–464.
^ Cochran, Susan D.; Drescher, Jack; Kismödi, Eszter; Giami, Alain; García-Moreno, Claudia; Atalla, Elham; Marais, Adele; Meloni Vieira, Elisabeth; Reed, Geoffrey M. (2014). "Proposed declassification of disease categories related to sexual orientation in the International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-11)". Bulletin of the World Health Organization. 92 (9): 672–679.
^Klasifikacija mentalnih poremećaja i poremećaja ponašanja, Klinički opisi i dijagnostička uputstva. (1992). Beograd: Zavod za udžbenike i
nastavna sredstva
