Med i vosak u srpskim narodnim običajima
Med i vosak u srpskim narodnim običajima prisutni su u Srpskom narodu još iz vremena dolaska Slovenski plemena na Balkansko poluostrvo, kao piće u obliku medovine, koje je korišćeno na mnogim obrednim svetkovinama, kao sastavni deo narodne medicine za izlečenje brojnih bolesti, kao deo rođendanskih, svadbenih, verskih običaja ili drugih narodnih običaja, u kojima je sveća od voska nezaobilazan element nakon rođenja deteta, ženidbe ili udaje ili kulta mrtvih.
U svim narodnim običajima pčela je sa svojim proizvodima pratila Srpski narod, ne samo kao bitan element ishrane i trgovine u cilju sticanja materijalnih sredstava, već ga je od rođenja do smrti, pratila bilo kao ritualni element u sklopu narodnog verovanja ili kao narodni lek, sa čudotvornim iscelteljskim sposobnostima u brojnim bolestima.[1]
Opšte informacija[uredi | uredi izvor]
Još od davnina u Srpskom narodu se uvrežilo verovanje da med i ostali proizvodi pčela nastaju od jutarnje rose i rumenila kao božji dar ljudima...i da je bez njega život nezamisliv.[2]
Kroz narodne običaje pčela je svojim proizvodima implementirala u tradiconalnu narodnu medicinu i crkvu pa otuda potiče i ova narodna izreka:
Bez pčele ni roditi se ni umrijeti.[3]
Sveća kao simbol svetlosti u životu i smrti[uredi | uredi izvor]
U skladu sa narodnim verovanjem u kultni značaj voštanica (sveća), načinjenih od voska kao jednog od proizvoda pčela koji ostaje nakon vrcanja meda, u srpskom narodu vekovina gori — na veselim skupovima krštenju, krsnoj slavi, venčanju ili na tužnim skupovima, na samrtnoj postelji na posmrtnom odru, zadušnicama, pomenima, za zdravlje prosperitet ili pokoj duše, ili kao simbol svetlosti koja čoveku treba da osvetli put u ovovremenom ili u zagrobnom životu, u večnom utočištu u kome vlada večiti mrak.
I do dans se kao narodni običaj zadržalo obredno paljenje sveća na rođendanskom kolaču, koje slavljenik simbolično gasi duvanjem, pre sečenja kolača.
Žrtvovanje meda[uredi | uredi izvor]
Među najznačajnije srpske običaje spada žrtvovanje meda. Taj narodni običaj u većoj meri primenjuje se za Badnje veče stavljanjem meda u piće (rakiju); ili mazanjem medom badnjaka i česnica.
Na daćama i pomenima mrtvima med nije smeo da izostane i tom prilikom servirala se rakija začinjena medom, kao i na krsnoj slavi kada se u koljivo–žitu dodaje med.
Običaj posipanja neveste žitom i hranjenje medom prilikom dolaska u novi dom bio je poznat ne samo Srbima već i Poljacima, starim Grcima i Prusima. Kako je u Srbiji svekrva najčešće bila glavna ličnost na dočeku neveste u novi dom, ona je dočekivala ispred vrata igrajući uz zapaljenu voštanicu, držeći hleb ispod miške a u rukama med i puter govoreći...
...na ti, snaho, žito da si žitna; na ti, snaho, meda da si medna...
Posle dočeka i žrtvovanja meda svekrva bi uvodila snahu u kuću, a snaha bi tada dovratke mazala medom i puterom.[3]
Med u narodnoj medicini[uredi | uredi izvor]
U narodnoj medicini med i vosak je našao veliku primenu, kao:
- isceljujuće sredstvo za povećanje otpornosti organizma na štetne uticaje zlih sila,
- sredstvo za uništavanje uzročnika infekcija
- prirodni laksans za čiščenja,
- kod raznih upala, bolova, kašlja, prehlada i dr.[4]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Frac Minarik, Od staroslovenskog vraštva do suvremenog lijeka, Č.P. Gorenjski tisk, Kranj, 1971
- ^ Veselin Čajkanović Studije iz srpske religije i folklora 1919–1924, str 126 -242.
- ^ a b Jevtić, D. Zoran. „Mel — med u prošlosti, obredima i narodnoj medicini”. Objavljeno na Rastku 2013. Pristupljeno 14. 4. 2019.
- ^ Uputa u farmakognoziju, komentar farmakološkom dijelu jugoslavenske farmakopeje, napisao Dr. Antun Vrgoč, kr. Javni redovni sveučilišni profesor u Zagrebu, Zagreb, 1931
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Cermanović-Kuzmanović, A. & Srejović, D. 1992. Leksikon religija i mitova. Savremena administracija. Beograd.
- Dr Stojmir Mladenov, inž. Milenko Radosavović, Lečenje pčelinjim proizvodima „apiterapija“ i osnovi pčelarstva, IKOM, Intelekt 1998
- Dr Jovan Kulinčević, Pčelarstvo, Partenon, Beograd, 2006
- Zle oči u verovanju Južnih Slovena od Tihomira R. Đorđevića 14 izdanje zadužbine Kamenka i Pavla, braće Jovanovića 14
- Veselin Čajkanović Studije iz srpske religije i folklora 1919–1924, str 126 -242.