Prostirača
Prostirača je preteča platnenog čaršafa, koja je korišćena kao deo posteljine, za zastiranje slamarice, dušeka ili kao obredni predmet u okviru narodnih običaja. U novije vreme, prostirača se koristi za prekrivanje drvenih kreveta, jer uz vunene jastuke deluje dekorativno i daje izuzetan izgled enterijeru. Za ovu vrstu preteče pletnenog čaršafa, može se reći da je neka vrsta kopija čergi ćilimača.[1]
Sinonimi[uredi | uredi izvor]
Prostirača — ihram — iram — iramača.
Prostiraču ne treba mešati sa nazivima prostirač, prostirka, ćilim, flor, sag, komadom tekstilnog proizvoda određenog oblika i dimenzija, namenjenog za pokrivanje podova, po kojima se hoda.[2]
Opšte informacije[uredi | uredi izvor]
Prema tradicionalnim narodnim običajima u Srbiji, uz najbitnije posteljne stvari — konopljanu ponjavu, guber, slamaricu, dušek i druge posteljne stvari, mlade su u svadbenoj spremi u mladoženjinu kuću donosile i jednu ili eventualno dve prostirače.[3]
U nekim krajevima Srbije srpsko stanovništvo je prostiraču (celu ili jedan njen deo), stavljalo u sanduk pokojnika pre ukopa, kao obredni predmet (koji je pokojniku trebalo da olakša život „na onom svetu”).[3]
- Prostirače iz zbirke Etnografskog muzeja u Beogradu
-
-
-
-
-
Način izrade[uredi | uredi izvor]
Prostirača je tkana u domaćinstvima u okviru domaće radinosti, na razboju, od vune, ali i od konoplje. Predivo je predeno na vretenu (za osnovu) dok je potka predna na velikom vretenu (mahaljka).[1]
Prostirača koja je uvek sastavljana iz dve pole, tkana je u dva, tri ili četiri nita, a uvođene je u brdo od osam ili devet pasama.[1]
Prostirača u dva nita obično je ukrašavana pretkanim motivima pruga, ili je vezena (tehnikom punog veza ili pokrsticama od raznobojne vune), što je omogućavala struktura same tkanine. Motivi veza su mogli da budu floristički (npr ruža), ili su bili u obliku goluba.[1]
Prostiralče su se često i bojile. Kao osnovna boja korišćena je uglavnom crvena boja u različitim nijansama, a šare (baluci), su izrađivane od raznobojne vune, na isti način kao što je ukrašavana čerga ćilimača. Meću obojenim šarama dominirali su oblici romba, u raznim kombinacijama, sa detanjima sličnim kao na pirotskim ćilimima.[4]
Kao na čergama i ćilimačama, prostirača je započinjana i završavana sa sindživom ili poletnom, vrstom pletenice.[4]
Meću srpskim i muslimanskim stanovništvo bila je omiljena četvoronitna prostirača, koja je i danas u pojedinim seoskim sredinama u sjeničko-pešterskom kraju, dosta zastupljena kao deo tekstilnog pokućstva.[4]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Prostirača — ihram — iram — iramača U:Bratislava Radić-Krstić, Tekstilna radinost u Sjeničkom kraju, Glasnik Etnografskog muzeja knj. 56. Etnografski muzej u Beogradu, str. 251-252.
- ^ Rrostirač. Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje. Leksikografski zavod Miroslav Krleža, 2020. Pristupljeno 11. 12. 2020.
- ^ a b Prostirača — ihram — iram — iramača U:Bratislava Radić-Krstić, Tekstilna radinost u Sjeničkom kraju, Glasnik Etnografskog muzeja knj. 56. Etnografski muzej u Beogradu, str. 251.
- ^ a b v Prostirača — ihram — iram — iramača U:Bratislava Radić-Krstić, Tekstilna radinost u Sjeničkom kraju, Glasnik Etnografskog muzeja knj. 56. Etnografski muzej u Beogradu, str. 252.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Milenko S. Filipović, Vojvođanski ćilimi u narodnim običajima. — ZDN, 2, 1951, 75—82, str. 80.
- Pavle Ivić—Žarko Bošnjaković—Gordana Dragin, Banatski govori šumadijsko-vojvođanskog dijalekta. Druga knjiga: Morfologija, sintaksa, zaključci, tekstovi. — SDZb, HVIII, 1997, 586 str, str. 347.
- Gordana Vuković, Terminologija kuće i pokućstva u Vojvodini. Novi Sad (Filozofski fakultet), 1988, str. 508