Ubistvo Dušana Jovanovića
Dušan Jovanović bio je četrnaestogodišnji dečak romske nacionalnosti iz Beograda koga su ubili pripadnici skinhed pokreta.
Detinjstvo[uredi | uredi izvor]
Dušan Jovanović rođen je 1. avgusta 1983. godine u Beogradu. Sa majkom Milicom, ocem Aleksandrom i sestrom Duškom, živeo je u Beogradskoj ulici broj 35. Išao je u VIII-2 odeljenje osnovne škole Vladislav Ribnikar. Bivši đaci njegovog odeljenja sećaju ga se kao mirnog i tihog dečaka i dobrog druga koji se potpisivao kao “Dux”[1] i voleo muziku i pesmu “Đurđevdan”. Tokom odrastanja, Dušan i Duška su bili nerazdvojni, a budući da je Duška tokom 1997. bila trudna, Dušan se radovao što će postati ujak i želeo je da dete, ukoliko bude devojčica, dobije ime Kristina.
Prema svedočenjima porodice, subotu, 18. oktobra 1997. godine, Dušan je proveo kod dede, u Mirijevu, pecajući i igrajući košarku i šah. Nakon povratka kući, oko devet sati uveče, Dušan je zamolio oca da mu dopusti da izađe do prodavnice koja se nalazila u Beogradskoj 33 kako bi kupio kokakolu i na televiziji, uz pomfrit, gledao kečere, profesionalne američke rvače. U tom periodu, Dušan se plašio skinhedsa koji su se okupljali oko prodavnica u blizini njegove kuće, kod Pravnog fakulteta i na raskrsnici između Beogradske i Njegoševe, i izbegavao je susrete sa njima.[2]
Ubistvo[uredi | uredi izvor]
Period koji je prethodio ubistvu Dušana Jovanovića, obeležili su nasilje, netrpeljivost i mržnja prema onima koji su drugačiji zbog boje kože, nacionalne, ili verske pripadnosti. Samo tokom 1997. godine u Srbiji je zabeleženo više slučajeva nasilja prema peračima ulica romskog porekla.
Tog 18. oktobra 1997. godine, Dušana su ispred prodavnice presreli pripadnici skinhed pokreta koji su mu prvo tražili novac, a onda ga oborili na zemlju i tukli i šutirali cokulama naočigled prolaznika, da bi potom jedan od njih otkinuo parče oluka kojim su ga tukli sve dok mu nisu slomili vrat. Prema navodima medija iz tog vremena, četvorica skinhedsa se potom razbežala u pravcu Slavije, a Dušanovo nepomično telo su zatekle dve devojčice koje su zatim ušle u dragstor i pozvale policiju. Budući da se ni posle 10, 15 minuta nije vraćao kući, Dušanov otac je izašao da ga potraži i tada ugledao njegovo beživotno telo.[2]
Presuda[uredi | uredi izvor]
Mediji su pisali da su nakon kraće potere četvorica maloletnika uhapšena i smeštena u pritvor. Za ubistvo Dušana Jovanovića optuženi su i osuđeni Milan Čujić i Ištvan Fendrik, mladići samo tri godine stariji od Dušana. Oni navode da su tog dana bili pod uticajem alkohola, te da je sve trebalo da se završi na batinama, kao i da su takve stvari radili i ranije. Kao maloletnici, 1998. godine su pred Okružnim sudom u Beogradu osuđeni na deset godina i upućeni u Kazneno popravni zavod za maloletnike u Valjevu. Trebalo je da budu pušteni na slobodu 19. oktobra 2007. godine. Na osnovu amnestije, kazna im je umanjena za 18 meseci, a posebnim rešenjem Okružnog suda u Beogradu kazna im je dodatno smanjena. Ištvan Fendrik je uslovno oslobođen 1. aprila 2004, a Milan Čujić 30. aprila iste godine.[3]
Posledice[uredi | uredi izvor]
Šest meseci nakon Dušanovog ubistva, porodica se odselila iz Beogradske ulice na Slaviji. Najpre su otišli u Marinkovu baru, gde su proveli narednih godinu i po dana, a zatim u Orlovsko naselje u Mirijevu. Tri godine posle Dušanovog ubistva, rođena je Kristina, Dušanova i Duškina sestra, i dobila je ime koje je Dušan jako voleo. Dušanova majka Milica je više puta pokušavala da izvrši samoubistvo, što je na posletku i učinila 2015. godine. Otac Aleksandar je preminuo naredne godine nakon više srčanih i moždanih udara, kao i amputacije obe noge. U trenutku Dušanovog ubistva, Duška je bila trudna. Dobila je sina kog je nazvala po bratu, a 2002. godine se preselila u Švedsku. Nakon smrti roditelja, starija sestra Duška je postala Kristinina starateljka i dovela ju je kod sebe u Švedsku.[2]
Obeležavanje[uredi | uredi izvor]
Do danas, u Beogradu ne postoji zvanično obeležje u sećanje na Dušana Jovanovića, dečaka koji je ubijen zbog mržnje i rasizma. Na adresi na kojoj je ubijen postoje dve spomen ploče, jedna koju su postavili roditelji i druga koju je 2007. godine postavila Unija Roma Srbije, a koju je otkrio tadašnji predsednik Srbije, Boris Tadić. Godišnjicu Dušanovog ubistva svake godine obeležava porodica zajedno sa aktivistima i predstavnicima nevladinih organizacija, a godišnjicu obeležavaju i predstavnici pojedinih političkih pokreta i lokalnih vlasti.
Godine 2022. Duška Jovanović je uz podršku A 11 - Inicijative za socijalna i ekonomska prava podnela inicijativu da park na Slaviji, poznat pod neformalnim nazivom Mitićeva rupa, ponese ime Dušana Jovanovića. Inicijativu su podržali i bivši učenici Dušanovog odeljenja osnovne škole Vladislav Ribnikar[1], kao i Poverenik za zaštitu ravnopravnosti. Dana 18. oktobra iste godine u parku je postavljena simbolična tabla sa Dušanovim imenom. Godinu dana kasnije, Komisija za spomenike i nazive trgova i ulica grada Beograda još uvek nije formalno odlučila o inicijativi. U sredstvima javnog informisanja je navedeno da postoje nerešena imovinska pitanja na parceli na kojoj se nalazi park jer je deo u vlasništvu češke kompanije koja se bavi nekretninama. S tim u vezi su podnosioci inicijative u novom predlogu od septembra 2023. precizirali da je reč o delu parka koji je u javnoj svojini.[4] Inicijativu da park ponese ime Dušana Jovanovića podržao je na razgovoru povodom 26 godišnjice ubistva i ministar za ljudska i manjinska prava i društveni dijalog, Tomislav Žigmanov, koji je potom i položio cveće ispred zgrade u kojoj je Dušan živeo.[5]
U Mirijevu se svake godine, u čast Dušana Jovanovića, održava memorijalni turnir u malom fudbalu[2] koji tradicionalno podržava i Gradska opština Zvezdara, a uoči 26. godišnjice ubistva, 2023. godine je na Mirijevu oslikan i mural sa Dušanovim likom i rečima “Pamtimo Dušana! (1.8.1983 - 18.10.1997.)”.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Martinović, Iva (2022-10-28). „'Bio je naš Dule': Školske drugarice u kampanji za park ubijenom romskom dečaku”. Radio Slobodna Evropa (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 2023-12-22.
- ^ a b v g „Ubistvo Dušana Jovanovića 25 godina kasnije: „Tog dana je otišao i jedan deo mene"”. BBC News na srpskom (na jeziku: srpski). 2022-10-18. Pristupljeno 2023-12-22.
- ^ Colic, Nina (2023-02-19). „Ko je Dušan Jovanović po kom su aktivisti nazvali park kod Mitićeve rupe? - Društvo - Dnevni list Danas” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-12-22.
- ^ Martinović, Iva (2023-10-19). „Ubijeni romski dečak i dalje bez spomen parka u Beogradu”. Radio Slobodna Evropa (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 2023-12-22.
- ^ Evropa, Radio Slobodna (2023-10-18). „U Beogradu obeležena godišnjica ubistva romskog dečaka”. Radio Slobodna Evropa (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 2023-12-22.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Film “Dušan”, Bojan Bosiljčić, RTS, 1998.[1]
- Film “Oči u oči”, Jelena Zrnić, Slobodna zona Junior, 2021.
- Knjiga “Oni su ubili njegove oči”, Dragoljub Acković, 1997.