Franja Kopša
| Franja Kopša | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1840. |
| Mesto rođenja | Vildalpen, Štajerska, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 26. maj 1898. (57/58 god.) |
| Mesto smrti | Vranje, Kraljevina Srbija |
Franja Kopša (Vildalpen, 1840 – Vranje, 26. maj 1898) bio je lekar i narodni dobrotvor. Njegov otac Filip Kopša je takođe bio lekar.
Život i angažovanje u Srbiji[uredi | uredi izvor]
Doktor Kopša došao je iz Idrije u Srbiju 1875. godine. Sa sobom je doneo medicinsko znanje i iskustvo. Osnovnu školu je završio u Idriji, gimnaziju u Ljubljani i Gorici. Maturirao u Trstu, medicinske studije upisao u Beču. Medicinski fakultet završio je 1871. godine. U svom obrazovanju i neprestanom duhovnom usavršavanju oslanjao se na poznavanje antičke kulture, znanje grčkog i latinskog jezika, i odlično poznavanje engleskog, francuskog, nemačkog i italijanskog. Srpski je govorio kao da mu je maternji.
Oženio se 1875. godine devojkom Antonijom. Iste godine dolazi za Srbiju, u Beograd, i biva postavljen za okružnog i majdanskog lekara u Krupnju. Učestvuje kao dobrovoljac u ratovima Srbije za oslobođenje od Turaka 1876-1878. Sa trupama generala Jovana Belimarkovića učestvuje u oslobođenju Vranja 31. januara 1878.godine. Ukazom od 7. februara 1879. godine “za kontraktualnog fizikusa okruga vranjskog, postavlja se Franja Kopša“. Slovenac je zavoleo Vranje i Vranjance. Teško mu je pao premeštaj u Loznicu 1889. godine. Vranjanci su slali nekoliko deputacija u Beograd kralju i na kraju se izborili da se Doktor Kopša vrati u Vranje.
Po oslobođenju Vranja od Turaka, šumadijski korpus generala Belimarkovića smešta korpusnu bolnicu u kuću sina vranjskog Husein-paše. U korpusnoj bolnici je radio Franja Kopša, koji još nije bio demobilisan. 7. februara 1879.godina Kopša je bio postavljen za kontraktualnog lekara okruga Vranjskog. Srbija je tada imala samo 37 lekara.[1]
Osnivanje okružne bolnice[uredi | uredi izvor]
Posle ratova za oslobodjenje i nezavisnost Srbije od otomanske imperije 1876-1878. Srbija se uvećala za četiri okruga (Niški okrug, Pirotski okrug, Toplički okrug i Vranjski okrug) i za 300.000 stanovnika. To je stvorilo dodatne probleme između ostalog i u organizovanju zdravstvenih ustanova. Trebalo je osnovati okružnu bolnicu. Tog teškog zadatka se prihvatio Franja Kopša. Bolnica je zvanično otvorena 2. januara 1882. godina u zgradi Sulejman-begovog konaka. Rod sa vinograda oko bolnice kao i ostala letina sa te zemlje, prodavani su kako bi se namirili potrebe ove prve vranjske zdravstvene ustanove.[1]
Doktor Franja Kopša formira malu privremenu bolničku apoteku. Praksa je bila da se lekovi nabavljaju od privatnih apoteka. Privremena apoteka je prestala da postoji otvaranjem prve savremene apoteke mr Velimira Karića.
Okružna bolinica koja je bila smeštena u staroj i maloj dotrajaloj zgradi u kraju, koji se i dan-danas , po Sulejman-begovom saraju, zove Sarajina, bila je mala za sve bolesnike kojima je Franja Kopša želeo da pomogne. U Slovoeniji doktor Kopša prodaje 110 hektara plodne zemlje. Od tog novca 1886. godine sagradio je dvospratnu bolnicu. U dvorištu zgrade je bio ekonomat, bolnica i zgrada u kojoj je živeo Kopša sa svojom porodicom. Zgradu je ustupio državi naplaćujući joj kiriju. Imala je oko 50 postelja. Troškove lečenja plaćali su bolesnici, kada su bili u mogućnosti da plate. Za siromašne bolesnike lečenje su plaćale njihove opštine. Doktor Franja Kopša bio je pionir interne medicine i ftiziologije. Pratio je redovno dostignuća savremene medicine, čitao strane časopise i literaturu. Najteže bolesnike obolele od sušice, hospitalizovao je i lečio u svojoj bolnici. Obavljao je i manje hirurške intervencije, a a morao je biti i akušer.[1]
Ostali doprinosi razvoju Vranjskog kraja[uredi | uredi izvor]
Radeći u Vranjskoj banji, leti tokom sezone, doktor Franja Kopša je uspeo da to prirodno lečilište modernizuje i dovede ga na evropski nivo. Banjski lekoviti izvori počeli su da se koriste u lečenju reumatizma zahvaljujući doktoru Franji Kopši. Kopša je u Vranju postao i utemeljitelj veterinarske medicine. Bio je neumoran. Bio je sirotinjski dobrotvor, svoju medicinsku delatnost vršio je uglavnom besplatno. Kada su bogati dolazili u ordinaciju i plaćali dva dinara za pregled doktor Kopša je vraćao jedan dinar govoreći „Ne, ja ne mogu da primim više od dinara jer ste Vi kod mene došli“. Nikada ništa nije zaradio, svojoj supruzi i deci ostavio je lepe uspomene o sebi.
Dopremio je prvi klavir u Vranje iz Beča. Unapredio je i poljoprivredu i pčelarstvo. Doneo nove vrste povrća u Vranje i svoje sugrađane upoznao sa tim povrtarskim kulturama. Učio ih kalemljenju ruža i voća. Značajan je i njegov rad na pošumljavanju goleti Pljačkovica, planine iznad Vranja.
Dobrota prisno povezana sa skromnošću i spremnost da se žrtvuje radi drugih dominantne su osobine doktora Franje Kopše. Njegovi savremenici i njegovo ogromno humano delo o tome svedoče. U njegovom životu i svestranom radu Hipokratova misao, stara više od dve i po hiljade godina da „Dobar lekar može biti samo dobar čovek” potvrđena je na najlepši i najplemenitiji mogući način.[1]