Primer: oznake geografskog porekla dodeljuju se prema nazivu određenog mesta, regiona...pa je tako „Sjenički ovčiji sir” — zaštićeni proizvod, a „ime njegovog porekla” je „Sjenički ovčiji sir”.
Oznake geografskog porekla su zajednički naziv za dve vrste znakova razlikovanja: imena porekla i geografske oznake, koje se u Srbiji dodeljuju, prema nazivu određenog mesta, regiona ili, u ređim slučajevima, zemlje, kojim se obeležava određeni poljoprivredni, prehrambeni ili drugi sličan proizvod.[a] Oznaka geografskog porekla najčešće su, značajno marketinško sredstvo koje ovlašćenom korisniku garantuje prednost u odnosu na konkurenciju na tržištu, pošto garantuje kontrolisan i poseban kvalitet proizvoda i njegovo poreklo.[1]
Trajanje registrovanog imena porekla, odnosno registrovane geografske oznake nije ograničeno, ali je ograničen status ovlašćenog korisnika oznake geografskog porekla na tri godine od dana upisa priznatog statusa u Registar ovlašćenih korisnika oznake geografskog porekla uz mogućnost produženja neograničen broj puta, sve dok traje oznaka geografskog porekla.
Geografske oznake porekla su postale predmet industrijske svojine 1883. godine, kada su po prvi put na međunarodnom nivou, proklamovane u Pariskoj konvencijom o zaštiti industrijske svojine i kasnije, Madridskim sporazumom o suzbijanju lažnih i prevarnih oznaka porekla na proizvodima (1891). Potom je sledilo više revizija Pariskog sporazuma (1911. u Vašingtonu, 1925. u Hagu, 1934. u Londonu i 1958. u Lisabonu).[2]
Srbija
U Srbiji ovaj pojam se prvi put pominje 1928. godine, kada je Kraljevina Jugoslavija prilikom zaključenja Ugovora o trgovini i plovidbi sa Čehoslovačkom i 1929. godine i sa Francuskom, preuzete su obavezu uzajamne zaštite oznaka i imena porekla proizvoda.
Nakon Drugog svetsko rata geografske oznake porekla razmatrane su tek 1958. godine u okviru Lisabonskog aranžmana o međunarodnom registrovanju i zaštiti imena porekla proizvoda.[3]
Geografske oznake porekla su prvi put pravno regulisane u okviru Zakona o zaštiti pronalazaka, tehničkih unapređenja i znakova razlikovanja 1981. i 1990. i 1995. godine.[4][5][6] U skladu sa ovim zakonima 1993. godine je zaštićena oznaka porekla autohtonog Krivovirskog kačkavalja, dok su zaštitu oznake porekla ostvarila tri poznata bela sira iz istočne Srbije: Homoljski kravlji, Homoljski ovčiji i Homoljski kozji sir.
Da bi određeni proizvod mogao da bude označen imenom porekla, potrebno je da:
postoji jasna veza između njegovih osobina i njegovog geografskog porekla.
su osobine datog proizvoda, isključivo ili bitno uslovljene njegovim geografskim poreklom,
se sve njegove proizvodne faze – priprema, prerada i proizvodnja - odvijaju na datom geografskom području.
Primer: da bi „ajvar”, bio obeležen imenom porekla „Leskovački domaći ajvar”, bilo je neophodno da ispuni određene uslove
Primer na ajvaru — proizvodu koji je obeležen imenom porekla: Da bi ajvar, bio obeležen imenom porekla „Leskovački domaći ajvar”, bilo je neophodno da ispuni sledeće uslove:
Da potiče iz Leskovca, odnosno iz regiona Leskovca.
Da se proizvodnja, prerađuje i priprema u celini u regionu Leskovca.
Da su njegov kvalitet ili njegove karakteristike bitno ili isključivo posledica te činjenice. Drugim rečima, „Leskovački domaći ajvar” duguje svoje osobine svom geografskom poreklu - prirodnim faktorima koji tamo vladaju (paprici koja se tamo gaji, makro i mikro klimatskim uslovima koji u tom području postoje, itd.) ili veštini, odnosno, posebnim znanjima ili postupcima obrade ljudi koji tamo žive i koji ga prave.
Geografskom oznakom se obeležava roba poreklom sa teritorije određene zemlje, regiona ili lokaliteta, gde se određeni kvalitet, reputacija ili druge karakteristike robe suštinski mogu pripisati njenom geografskom poreklu. Da bi određen proizvod mogla da bude obeležena geografskom oznakom potrebno jeda ispuni sledeće uslove.
Da potiče sa određenog područja Srbije
Da se kvalitet, reputacija i/ili druge karakteristike proizvoda pripisuju njegovom geografskom poreklu.
Da najmanje jedna faza u proizvodnom procesu mora da se odvija na tom geografskom području.
Na primer,geografska oznaka zaštićena na teritoriji Republike Srbije je „Voda Vrnjci”, a odnosi se na robu: mineralna voda, čije izvorište je u Vrnjačkoj banji. Proizvodnja i/ili prerada i/ili priprema odvija se u Vrnjačkoj banji.
Primer: ako je postalo na globalnom nivou uobičajeno označavanje sira koji ima ukus npr. „Kamambera“ (na slici) ne mogu se koristiti oznake geografskog porekla, za takve sireve proizveden u Srbiji.
Kao oznake geografskog porekla ne mogu da se koristiti:
Termini koji su dugotrajnom upotrebom u prometu postali sinonimi za određenu vrstu proizvoda, jer su geografski nazivi prestali da budu geografski nazivi i postali nazivi samog proizvoda.[b]
nazivi biljnih sorti ili životinjskih vrsta, čijom bi zaštitom nastala zabuna u pogledu stvarnog geografskog porekla određenog proizvoda.
reči koje su naziv zemlje, regiona ili lokaliteta sa koga proizvod potiče, ako kod potrošača izazivaju lažnu predstavu da proizvod potiče iz druge zemlje, regiona ili lokaliteta.
reči koje su istovetne ili bitno slične ranije registrovanom žigu, ukoliko s obzirom na reputaciju, poznatost i dužinu upotrebe tog žiga postoji mogućnost nastanka zabune potrošača u pogledu proizvođačkog porekla proizvoda.
Ovlašćeni korisnici imena porekla imaju pravo da ime porekla koriste za obeležavanje proizvoda na koji se ime porekla odnosi.
Ovlašćeni korisnici imena porekla imaju pravo da ime porekla i „kontrolisano ime porekla“ upotrebljavaju na ambalaži, katalozima, prospektima, oglasima, posterima i drugim oblicima ponude, uputstvima, računima i drugim oblicima poslovne komunikacije i pisanog materijala.
Obaveze
Obaveze ovlašćenog korisnika imena porekla je pored propisanog obeležavanja proizvoda i obezbeđivanje ujednačenog i kontrolisanog kvaliteta.
Obaveze ovlašćenog korisnika imena porekla je da status ovlašćenog korisnika imena može de koristi samo u trajanju kako je to regulisano u Zakonu o oznakama geografskog porekla.
^Dozet,N., Adžić, N., Stanišić, M., Živić, N. (1996): Autohtoni mlječni proizvodi, Poljoprivredni institut, Podgorica.
^M. Ostojić, Lj. Topisirović, Geografska oznaka porekla autohtonih sireva EKONOMIKA POLjOPRIVREDE Broj 3/2006. UDK: 631.3:006.063
^Dozet, N., Maćej, O., Jovanović, S. (2004): Autohtoni mlečni proizvodi za razvoj specifičnih, originalnih mliječnih prerađevina u savremenim uslovima, Biotehnologija u stočarstvu, Institut za stočarstvo, Zemun
.jpg)
