Jovan Duka (sevastokrator)
| Jovan Duka | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Puno ime | Jovan Duka |
| Datum rođenja | oko 1125/1127 |
| Mesto rođenja | Vizantijsko carstvo |
| Datum smrti | oko 1200. |
| Mesto smrti | Vizantijsko carstvo |
| Porodica | |
| Potomstvo | devetoro dece (vidi dole) uključujući i Teodora Komnina Duku, Manojla Duku i Konstantina Komnina Duku |
| Roditelji | Konstantin Anđel Teodora Komnina Anđelina |
| Dinastija | Komnin, Duka, Anđeli |
| sevastokrator | |
| Period | 1185-oko 1200 |
Jovan Duka (grčki: Ἰωάννης Δούκας; oko 1125/7 - oko 1200) je bio vizantijski sevastokrator. Bio je sin panhipersevasta Konstantina Anđela, osnivača dinastije Anđela i Teodore Komnine Anđeline, ćerke cara Aleksija I Komnina. Kao vojskovođa je služio Aleksijevog unuka Manojla I Komnina, a takođe i svog nećaka Isaka I Komnina od koga je dobio titulu sevastokratora. Začetnik je linije Komnin-Duka koja je stvorila Epirsku despotovinu nakon Četvrtog krstaškog rata.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Jovan Duka je bio najstariji sin osnivača dinastije Anđel, Konstantina Anđela, panhipersevasta Filadelfije. Majka mu je bila Teodora Komnina Anđelina, sedmo dete vizantijskog cara Aleksija I Komnina (1081-1118) i Irine Dukine. Teodora i Konstantin imali su četiri sina i tri kćeri od kojih su dva Jovan i Andronik (otac budućih careva Isaka II i Aleksija III) više koristili prezime svoje babe, Duka, od očevog prezimena[1][2]. Datum Jovanovog rođenja je nepoznat. Jedini podatak o njegovim godinama je iz 1185. godine koji kazuje da je tada bio starac. Geneolog dinastije Komnin, Konstantin Varzas, stavio je datum rođenja Jovana u period između 1125. i 1127. godine.
Jovan Duka se u izvorima prvi put pojavljuje marta 1166. godine kada, zajedno sa svojom braćom, učestvuje u crkvenom saboru na kome se raspravljalo o rečenici Isusa Hrista "Otac je veći od Mene"[3][4]. Godine 1176. zajedno sa svojim mlađim bratom Andronikom Jovan učestvuje u kampanji protiv Ikonijskog sultanata koja je završena katastrofalnim porazom Vizantinaca u bici kod Miriokefalona. U bici je od cara Manojla I Komnina (1143-1180) dobio zadatak da potisne Turke koji su opkolili vizantijsku vojsku i gađali je strelama. U borbi nije imao uspeha.
Kao i većina članova njegove porodice i Jovan je tokom tiranske vladavine Andronika I Komnina (1182-1185) bio primoran da položi zakletvu vernosti novom caru. Ipak, 11. septembra 1185. godine, kada je njegov nećak Isak II Anđel ubio Andronikovu desnu ruku, Stefana Hagiohristoforita i potražio utočište u Aja Sofiji, Jovan i njegov najstariji sin Isak su se držali po strani plašeći se careve odmazde. Narednog dana su se priključili ustanku u kome je Andronik zbačen sa vlasti i Isak postavljen na presto[5].
Uspeh njegovog nećaka doveo je do toga da Jovan bude primljen u redove vizantijske aristokratije i ponese titulu sevastokratora[6]. Uprkos poodmakloj životnoj dobi, Jovan je bio aktivan kao vojskovođa tokom vladavine Isaka Anđela. Nikita Honijat piše kako je Jovan bio na dvoru u Kipsali tokom normanske invazije na Solun 1185. godine. Postoje vesti da je Jovan Duka ošamario Jovana Asena prilikom njegovog poslanstva pred vizantijskim carem što je dovelo do izbijanja bugarske pobune i stvaranja Drugog bugarskog carstva[7]. Jovan je 1186. godine preuzeo komandu nad vizantijskom vojskom koja je krenula da uguši pobunu. Iako, prema Nikiti Honijatu, nije bio sposoban vojskovođa, Jovan je uspeo da zadrži pobunjenike. Ubrzo ga je Isak smenio jer je sumnjao da učestvuje u zaveri da ga zbaci sa prestola[8]. Komanda je poverena Jovanu Kantakuzinu[9]. Jovan je 1191. godine pratio svog nećaka u još jednom pohodu protiv bugarskih pobunjenika. Kampanja je završena potpunim neuspehom, ali je Jovan izvukao svoje trupe bez velikih gubitaka. Iste godine učestvuje na saboru na kome je prihvaćena ostavka carigradskog patrijarha Dositeja. U dokumentima je zabeležen kao pripadnik uže careve porodice[10].
Ipak, Isak Anđel je sumnjao da je Jovan učestvovao u zaveri Aleksija Vrane iz 1186. ili 1187. godine. Ćerka Aleksija Vrane, koja se verovatno zvala Evdokija, bila je udata za Jovanovog najstarijeg sina Isaka. Ne zna se da li je Jovan zaista učestvovao u zaveri. Isak je aprila 1195. godine zbačen sa vlasti od strane svog nećaka, Aleksija Anđela. Jovan je podržao njegov dolazak na vlast i učestvovao je u ceremoniji krunisanja[11]. Poslednji put u izvorima, Jovan se pominje 1199. godine kada je smrt oba Aleksijeva sina, Andronika i Isaka, otvorila pitanje nasleđa vizantijskog prestola. Kako Aleksije nije imao muških potomaka, Jovan Duka se nadao prestolu te se posvađao sa jednim od njegovih nećaka, Manojlom Kamicom[12]. Jovan je verovatno ubrzo i umro, oko 1200. godine u veoma poodmakloj životnoj dobi za svoje vreme[13].
Potomstvo[uredi | uredi izvor]
Nejasno je da li se Jovan ženio jednom ili dva puta. Poznato je ime samo jedne Jovanove žene, Zoje Dukine. Ona je bila ćerka Konstantina Duke i Ane Dukine. Ukoliko je bio oženjen dva puta, njegova prva žena umrla je pre 1165. godine. Drugi brak sklopljen je oko 1170. godine. Jovan Duka je imao osmoro dece od kojih su petorica bili sinovi. Moguđe je da su prva dvojica bila iz prvog braka, dok su ostali sigurno bili iz braka sa Zojom Dukinom[14].
- Isak Anđel (oko 1155—1203), oženjen ćerkom Aleksija Vrane, Evdokijom. Verovatno je ubijen tokom Četvrtog krstaškog rata[15].
- Aleksije Komnin Duka (rođen oko 1160), oslepeo ga Anronik I. Poverena mu je kampanja protiv Isaka Komnina Kiparskog 1187. godine, ali je zarobljen od strane Isaka i sicilijanskog admirala Margarita od Brindizija[16].
- Teodor Komnin Duka (oko 1180/5 - posle 1253), oženjen Marijom Petralifenom. Od 1215. godine epirski despot i solunski car (posle 1227). Zarobljen od strane Bugara u bici na Klokotnici 1230. godine. Oslobodio se 1237. godine kada je zauzeo Solun. Umro je kao zarobljenik nikejskog cara[17].[18]
- Manojlo Duka (oko 1186/8 - 1241), despot, vladar Soluna (1230-1237) i Tesalije (1239-1241)[19][20].
- Konstantin Komnin Duka (oko 1172 - oko 1242), despot, vladar Akarnanije i Etolije[21][22].
- ćerka nepoznatog imena, moguće Teodora (rođena oko 1178), udata za Mihaila Kantakuzina[23].
- ćerka nepoznatog imena, moguće Irina (rođena oko 1180/88), upravljala Krfom posle 1237. godine u ime svog brata Manojla[24].
- ćerka nepoznatog imena, moguće Ana (rođena oko 1190), udata za Matiju Orsinija, vizantijskog upravnika Kefalonije[25].
- Mihailo I Komnin Duka (oko 1170 - oko 1215), kopile, osnivač Epirske despotovine, vladao do svoje smrti[26][27].
Porodično stablo[uredi | uredi izvor]
| 4. Manojlo Anđel | ||||||||||||||||
| 2. Konstantin Anđel | ||||||||||||||||
| 1. Andronik Duka Anđel | ||||||||||||||||
| 24. Manojlo Erotik Komnin patrikije | ||||||||||||||||
| 12. Jovan Komnin domestik shola | ||||||||||||||||
| 6. Aleksije I Komnin car (1081–1118) | ||||||||||||||||
| 26. Aleksije Haron | ||||||||||||||||
| 13. Ana Dalasina | ||||||||||||||||
| 27. Hadrijana Dalasin | ||||||||||||||||
| 3. Teodora Komnina Anđelina | ||||||||||||||||
| 28. Jovan Duka cezar | ||||||||||||||||
| 14. Andronik domestik shola | ||||||||||||||||
| 29. Irina Pegonitisa | ||||||||||||||||
| 7. Irina Dukina | ||||||||||||||||
| 15. Marija Bugarska | ||||||||||||||||
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Polemis 1968, str. 85–87
- ^ Varzos 1984a, str. 641
- ^ Polemis 1968, str. 87.
- ^ Varzos 1984a, str. 643
- ^ Varzos 1984a, str. 643–644
- ^ Varzos 1984a, str. 644
- ^ Choniates 1984, str. 199.
- ^ Choniates 1984, str. 217.
- ^ Varzos 1984a, str. 645
- ^ Varzos 1984a, str. 647
- ^ Varzos 1984a, str. 646–647
- ^ Varzos 1984a, str. 647–648
- ^ Varzos 1984a, str. 648
- ^ Varzos 1984a. str. 641–642, esp. note 5.
- ^ Varzos 1984b, str. 540–543
- ^ Varzos 1984b, str. 544–548
- ^ Varzos 1984b, str. 548–637
- ^ Polemis 1968, str. 89–90
- ^ Varzos 1984b, str. 637–656
- ^ Polemis 1968, str. 90.
- ^ Varzos 1984b, str. 656–664
- ^ Polemis 1968, str. 91.
- ^ Varzos 1984b, str. 664–667
- ^ Varzos 1984b, str. 667–668
- ^ Varzos 1984b, str. 668–669
- ^ Varzos 1984b, str. 669–689
- ^ Polemis 1968, str. 91–92
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Choniates, Nicetas, ur. (1984). O City of Byzantium: Annals of Niketas Choniatēs. Detroit: Wayne State University Press. ISBN 978-0-8143-1764-8.
- Polemis, Demetrios I. (1968). The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography. London: Athlone Press.
- Varzos, Konstantinos (1984a). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [The Genealogy of the Komnenoi] (PDF) (na jeziku: Greek). A. Thessaloniki: Centre for Byzantine Studies, University of Thessaloniki. OCLC 834784634. Arhivirano iz originala (PDF) 31. 01. 2021. g. Pristupljeno 30. 06. 2023.
- Varzos, Konstantinos (1984b). Η Γενεαλογία των Κομνηνών [The Genealogy of the Komnenoi] (PDF) (na jeziku: Greek). B. Thessaloniki: Centre for Byzantine Studies, University of Thessaloniki. OCLC 834784665. Arhivirano iz originala (PDF) 30. 01. 2021. g. Pristupljeno 30. 06. 2023.
| Normativna kontrola: Ljudi |
|---|
