Grafički roman

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Grafički roman ili grafička novela je sintetička literarna forma koja sjedinjuje tekst i slike, odnosno kako sam naziv kaže - crtani roman.[1] Tehnički je grafički roman najsličniji stripu, ali se pojam češće odnosi na kompletnu priču, objavljenu u jednoj knjizi, nego na priču koja se objavljuje periodično.[2]

Često pojam „grafički roman” obuhvata veoma širok krug narativno-grafičkih dela: ilustrovane knjige, japanske mange, serijske sveske-albume, adaptirana klasična dela i drugo, što otežava determinisanje samog pojma.[3]

Grafički roman je po formi najsličniji stripu, pa se kod determinacije ovog pojma najčešće i prave poređenja između ova dva vida literarno-likovnog izražavanja. U tom smislu neki teoretičari grafičkim romanom smatraju vanserijski strip većeg obima, dok neki u razlike ubrajaju i orijentisanost dela prema određenoj vrsti publike - stripovi su zabavnog karaktera, namenjeni pretežno mlađoj čitalačkoj publici, dok su grafički romani namenjeni odraslim čitaocima, koji su u stanju da vrednuju spoj kinematografske dinamike, crteža i prateće fabule.[4] Strip albumi i strip sveske prerasli su u grafičke romane (eng. graphic novels) sredinom 80-tih godina 20. veka pre svega iz marketinških razloga, kako bi se objedinjenim serijalima dodao prizvuk „obimnosti i ozbiljnosti“, što bi dodalo na „težini“ intelektualno potcenjenih priča u slikama.[5]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Jedan od preteča grafičkih romana, slikovni roman It Rhymes with Lust iz 1950. godine

Forma grafičkog romana nastala je istovremeno kada i strip, odnosno krajem 19. početkom 20. veka. Sam pojam grafički roman prvi je, 1977. godine, upotrebio Vil Ajzner, američki strip crtač, kako bi opisao svoj roman Ugovor s Bogom. Ovim pojmom želeo je da napravi razliku između ovakvog dela i standardnog stripa, da bi naglasio njegovu književnu orijentaciju. Nakon toga ovaj pojam je pao u zaborav sve do 80-ih godina 20. veka, kada je Art Špigelman objavio biografski grafički roman o holokaustu Maus, za koji je 1992. godine dobio Pulicerovu nagradu.[6] To je bio prvi put da se neki grafički roman probio na listu bestselera. Do tada je ova vrsta literature uglavnom bila marginalizovana i nije smatrana književnim delom, što se 90-ih godina 20. veka promenilo, zahvaljujući upravo Špigelmanovom Mausu.[1]

Forma grafičkog romana[uredi | uredi izvor]

Vil Ajzner strip crtač i teoretičar stripa, čije se delo Ugovor s Bogom, smatra jednim od prvih i najvažnijih primera grafičkih romana

U osnovi grafički roman predstavlja kombinaciju teksta i slike, pri čemu tekst daje kontekst slikama, a crteži daju kontekst tekstu. Naraciju nose tekst i slika naizmenično, što predstavlja pravi simbiotički oblik grafičkog romana. U širem smislu grafički roman može da ima oblik u kojem se naracija dobija grafičkim intervencijama na samom tekstu, odnosno vizuelno tretiranje tekstualnog konteksta stvara novi narativni kontekst. U nekim delima tekst može biti i izostavljen, pa se priča pripoveda samo kroz crtež, odnosno sliku.[5]

Grafički roman predstavlja strukturu koja se razvija po kompozicionim zakonima književnog žanra, uz odgovarajući završetak priče na kraju.[4] Književni žanrovi koje obrađuju grafički romani mogu biti najrazličitiji: akcija i avantura, biografije i autobiografije, komedija, dokumentarna proza, istorijska drama, fantastika, film noar, horor, triler, misterija, putopis, ljubavni roman, naučna fantastika, ratni roman, vestern i drugi.[7] Grafički romani teško se mogu svrstati u jedinstveni žanr. Skoro po pravilu je reč o originalnim, autentičnim delima koji su zapravo realizacija određene ideje.[5]

Smatra se da je pojam „grafički roman” nastao pre svega iz marketinških razloga, kako bi se ovom vidu umetničkog izražavanja dodao prizvuk „obimnosti i ozbiljnosti“, što bi dodalo na „težini“ intelektualno potcenjenih priča u slikama.[5]

Razlika između grafičkog romana i stripa[uredi | uredi izvor]

Art Špigelman, autor grafičkog romana Maus, zahvaljujući kome je grafički roman priznat kao književno delo

Termin grafički roman još uvek je sporan i u fazi determinacije. Granica između grafičkog romana i stripa nije sasvim jasna. Od 70-ih godina 20. veka, kada je jedno literarno delo objavljeno u formi stripa (Špigelmanov Maus) prvi put ocenjeno kao akademska disciplina, traje rasprava o ovoj složenoj temi. Jedan od uobičajenih stavova je da „strip” označava časopis za decu, nedeljnik ili mesečnik, koji se prodaje na kioscima ili u specijalizovanim prodavnicama stripova. Nasuprot tome, „grafički roman” obično podrazumeva dugu stripsku priču, sa ozbiljnim književnim temama i sofisticiranim umetničkim delima, namenjenu zreloj publici, objavljenu u tvrdom ili mekom povezu, koja se prodaje u knjižarama. Međutim, ovakva podela je donekle diskutabilna, jer se stripovi mogu naći u svim oblicima i formatima, namenjeni različitim interesnim i starosnim grupama i obuhvataju širok spektar žanrova i stilova.[2] Još jednu od razlika između ova dva žanra predstavlja i serijalnost, koja je kod grafičkih romana srodna pojmu književne serijalnosti (ciklusa), dok serijalnost stripa predstavlja niz posebnih priča, a serijal ponekad može da traje decenijama.[4]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Birkenstock/, Günther; Talijančić, Lea (7. 9. 2011). „Bogatstvo stripa”. DW. Deutsche Welle. Pristupljeno 24. 12. 2018. 
  2. ^ a b Murray, Christopher. „Graphic novel”. ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA. Encyclopædia Britannica, Inc. Pristupljeno 25. 12. 2018. 
  3. ^ Antanasijević 2017, str. 147
  4. ^ a b v Antanasijević 2017, str. 148
  5. ^ a b v g Penevski 2017, str. 2
  6. ^ „Art Spiegelman”. The Pulitzer Prizes. Columbia University. Pristupljeno 24. 12. 2018. 
  7. ^ Maloy 2010, str. 7.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Графички_роман&oldid=26858139”