Epanagoga

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Epanagoga (Ἐπαναγωγή[1] - grč. značenje -„povratak na stvar“) je vizantijski pravni zbornik iz 886. godine. Sadržaj Epanagoge uglavnom se bazirao na regulisanju odnosa i položaja cara i carigradskog patrijarha. Epanagogom su istaknuta sva prava i dužnosti koje su imali car i patrijarh.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Epanagoga predstavlja zbornik koji je zamenio Prohiron, ta dva zbornika su veoma slična. Epanagogu donosi Vasilije I baš kao i Prohiron. Dovršena je tek u vreme vladavina njegovih sinova Lava VI Mudrog (886-912) i Aleksandra (912—913). Ovaj zbornik je trebao da posluži kao priprema za veliku buduću zbirku zakona. Sa sigurnošću se ne može tvrditi da li je Epanagoga bila samo nezvanični nacrt ili je ipak objavljena kao zvanični zakonik. Najvećim delom ona reprodukuje Prohiron, razlikujući se od njega uglavnom rasporedom građe, ali i izvesnim izmenama i dopunama. Ona se čvrsto oslanja na prethodni zbornik koji „prečišćava“, prenosi iz njega veliki broj odredbi i čak se isto deli na 40 glava, od kojih je poslednja posvećena krivičnom pravu, a pretposlednja raspodeli ratnog plena.

U odnosu na svog prethodnika, ovaj zakonik je bio sistematičniji, ispuštajući neke delove iz Prohirona, a dodavajući elemente iz Ekloge[2] koja potiče iz ikonoboračke Isavrijske dinastije[3]. U još većoj meri nego Prohiron, Epanagoga koristi ozloglašeni zakonik Lava III, crpeći iz njega i odredbe bračnog prava, dok se Prohiron u ovom delu drži Justinijanovog prava i tek u daljim delovima počinje sa pozajmicama iz Ekloge .

Sadržaj Epanagoge[uredi | uredi izvor]

Najvažnija novina se pojavljuje u dve glave (2. i 3.) koje regulišu elemente javnog prava, tj. položaj cara i carigradskog patrijarha, kao i drugih svetovnih i duhovnih dostojanstvenika i njihov međusobni odnos. U ovom delu dolazi, po merilima crkvenih krugova u Vizantiji posle ikonoklastičke krize, do idealnog odnosa između carstva i sveštenstva.[4] Iz činjenice da se u delu koji govori o patrijarhu ne pominju ni rimski papa ni patrijarsi iz Aleksandrije, Antiohije i Jerusalima, da se vladar i patrijarh određuju kao skoro jednaki po moći (doktrina simfonije), kao i na osnovu stila i jezika, mnogi autori smatraju da je to bilo delo patrijarha Fotija (Ostrogorski, Zepos, Arveler, Van der Val – Lokin). Epanagoga nabraja prava i dužnosti cara i carigradskog patrijarha, pri čemu te odredbe nisu imale uzora u ranijim tekstovima (sa malim izuzetkom nekoliko propisa koji su preuzeti od Justinijana). Odredbe o pravima i dužnostima cara faktički dovode u pitanje ideju da on nije vezan zakonima. To bi moglo navesti na razmišljanje da li se u Epanagogi mogu tražiti neki elementi koje će kasnije karakterisati prve ustavne dokumente u svetu, u kojima se uokviruje vlast vladara (te bi se, možda, mogla uslovno nazvati vizantijskom Magna carta libertatum). Epanagoga je i te kako ostavila traga u kasnijem pravnom razvitku vizantijskog, ali i slovenskog prava, jer se često prepisivala i bila osnova za poznije pravne tekstove. Takođe, uticaj koji je ova nauka imala na državno – crkvene odnose u Vizantiji uopšte nije zanemarljiv i beznačajan. Nauka je važila kao ideal, ma u kolikoj meri  se ovaj ideal razilazio sa stvarnošću. Na Epanogogu se pozivao čak i moskovski patrijarh Nikon u XVII veku.

Učinak [uredi | uredi izvor]

Epanagoga je povučena iz službene upotrebe ubrzo nakon objavljivanja, zamenjena Prohironom (koji se ranije smatrao prethodnikom Epanagoge) dvadeset godina kasnije, ali je poslužila kao osnova za nekoliko knjiga privatnog prava, kao što su Epanagoge Aucta ili Sintagma Canonum.[5] Prevođenjem na slovenski jezik, Epanagoga se primenjivala u ruskom verskom pravu, uključujući i Zakonopravilo - Krmčija/Nomokanon Svetog Save. To je knjiga iz XIII veka i ona predstavlja prvi srpski pravni akt koji je pisan na narodnom jeziku. Odredbe Epanagoge o položaju patrijarha i crkve, u odnosu na tadašnjeg vladara, odigrale su veliku ulogu u kontroverzi oko patrijarha Nikona u XVII veku.[1]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Epanagoge (na jeziku: engleski), 2018-02-16, Pristupljeno 2020-12-23 
  2. ^ Sima Avramović, Vojislav Stanimirović (2019). Uporedna pravna tradicija. Beograd: Univerzitet u Beogradu - Pravni fakultet. str. 170. str. 
  3. ^ Isavrijska dinastija (na jeziku: srpski), 2020-04-25, Pristupljeno 2020-12-23 
  4. ^ Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta. str. str.217.,236.,262.,279. 
  5. ^ Syntagma Canonum (na jeziku: engleski), 2018-03-06, Pristupljeno 2020-12-23 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Епанагога&oldid=26878701”