Kozica (Pljevlja)

Za druge upotrebe, pogledajte Kozica (višeznačna odrednica).

Kozica
Administrativni podaci
Država	Crna Gora
Opština	Pljevlja
Stanovništvo
— (2011)	153
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 14′ 15″ S; 19° 30′ 20″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Kozica Kozica na karti Crne Gore
Ostali podaci
Pozivni broj	052
Registarska oznaka	PV

Kozica je naselje u opštini Pljevlja u Crnoj Gori. Prema popisu iz 2003. bilo je 153 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 256 stanovnika). Selo je poznato po ostacima srednjovekovnog utvrđenja Koznik kod Pljevalja.

Istorija

U selu Kozica vidljivi su ostaci srednjovekovnog utvrđenja - Koznik (slika). Po imenu utvrđenja dobilo je ime i samo selo. Koznik se prvi put pominje 1441. godine u Dubrovačkom arhivu. Kao Castrum Schoznich, grad se pominje i u povelji Fridriha III (1452—1493) hercegu Stefanu Vukčiću (1435—1466), iz 1448. godine.

Iako su pisani tragovi postojanja Koznika datirani u petnestom veku i veoma su rijetki, arheološkim pregledom lokaliteta (Srejović - Knežević 1976) identifikovana je trasa rimskog puta koji je vodio iz Municipiuma S, pored Koznika (utvrđenja) sve do Komarana i dalje prema Prijepolju i služio kao zimska ruta (zbog nemogućnosti obavljanja saobraćaja preko Jabuke). O prisutnosti Romanskog stanovništva u selu Kozici svedoče brojni nadgrobni spomenici iz Rimskog i kasnoantičkog perioda nađeni u podnožju Koznika (groblje) kao i nekih 1,5km severozapadno u lokalitetu Kotlina. Smatra se da je rimski put bio širok 3,6 m popločan kaldrmom sa kolotragom na pojedinim mestima. Put je dat popisom na Pojtingerovoj tabli.

U selu Kozica nalazi se srednjovjekovni rudnik gvožđa. Ruda je bila vrlo dobrog kvaliteta, a i eksploatacija je bila laka, što je, svakako, uslovilo da se na tom mestu podigne utvrđenje, i mnogo ranije nego što nalazimo u dubrovačkim dokumentima. Pretpostavlja se da je rudnik korišten u starom veku, upravo od strane Rimljana a kasnije i Grka (Romeja) o čemu postoji usmena tradicija o lokaciji tzv. grčkih grobalja. Ekspoloatacija rude je obnovljena krajem 40-ih godina prošlog vijeka, ali se od projekta brzo odustalo, najvjerovatnije usled istorijskih okolnosti (izolacija tadašnje Jugoslavije...). Upravo tada, krajem 40-ih godina XX vijeka, od strane Ministarstva Ruda i Šuma, tadašnje Jugoslavije izrađena je studija isplativosti korišćenja rudnih nalazišta u Opštini Pljevlja. U navedenoj studiji opisan je i dat nacrt Koznika, sa četiri odbrambene kule u gornjem gradu te okruglom kulom u donjem gradu. U istom dokumentu se navodi da je tokom rudarskih radova "pronađen stariji potkop u rudniku koji ukazuje na vrlo star rad", pa se pretpostavlja da se radi o antičkoj ekspoloataciji rude (Dokument se nalazi u Turističkoj organizaciji Pljevlja).

Takođe se pretpostavlja da je Koznik u srednjem veku bio naseljen [Sasima](Saksoncima), koji su iskopavali rudu, o čemu nemamo pisanih svedočanstava, ali ni toponima. Jugozapadno na oko 450 metara od utvrđenja, pored trase rimskog puta, nalazimo na ostatke srednjovekovne crkve ili manastira (Manastir Orlić), pored kojeg se nalazi izvor poznat kao „Kaluđerska voda“. "Za vrijeme vladavine Nemanjića u selu su bile tri crkve, od kojih je ona u Orliću, blizu Kozičke rijeke - gdje se danas nalazi samo velika gomila kamenja - bila navodno manastir s imanjem i pratećim objektima, za koji se smatra da je stariji od maiastira Sv. Trojice u Pljevljima. Drugu crkvu, na mjestu zvanom Kamena česma - koja je zajedno s orlićkim manas- tirom služila seoskom stanovništvu -Turci su srušili odmah po dolasku u ove krajeve i na njenom mjestu podigli su džamiju, dok je treća bogomolja, sagrađena na groblju kada i utvrđenje, korišćena za potrebe na tom mjestu podignutog grada. Toliki broj crkava u jednom mjestu neosporno govori o velikom broju stanovnika koji jedan od marljivih hroničara lokalne is- torije ovog kraja objašnjava „podizanjem grada i otvaranjem rudnika gvožđa". Prema dokumentu iz 1940-ih, tada je pored manastira postojao "popločan put lepog izgleda"

Ipak iz dubrovačkih dokumenata sa početka 15. vijeka, može se uočiti razvijena trgovina, stanovništva tadašnjeg Kozničkog Grada i Podgrađa sa Dubrovčanima kao i naselja Breze u neposrednoj blizini na putu prema Komaranu. Iz sačuvanih dokumenata da se pretpostaviti da je Koznički Grad bio značajno trgovačko sjedište, pa čak možda i pazarište, i najvjerovatnije stanica na karavanskom putu od Dubrovnika prema Mileševcu i dalje Malom Brdu: U Dubrovačkom arhivu 1422. g. jasno se navodi tužba Brajka Bogosalića dubrovačkog trgovca, protiv trojice Dubrovčana - trgovca i izvjesnog Mikocija iz Koznika (Mihocius de Schosnich) da su mu napali i opljačkali sina Maroja u dućanu u Trgovištu.

Takođe je ostalo zabilježeno da je Hrelja Bujak iz Koznika (Hrellia Buiach de Shosnich) uzeo je kredit 8. maja 1439. godine u Dubrovniku, zbog trgovine suknom u visini 70 obračunskih perpera u srebru, od Madoja Gojakovića dubrovačkog zlatara i obavezao se da će dug vratiti u roku od 6 mjeseci uz interes. Za sumu od 40 perpera jemac mu je bio njegov brat Vukša, što upućuje na zaključak da Hrelja još nije bio dovoljno poznat u Dubrovniku u smislu trgovine, odnosno da je u grad došao prvi put, međutim činjenica da je jedan dio kredita dobio bez jemstva, znači da je u Dubrovniku njegov porodični status bio donekle određen preko brata koji je nesumnjivo već imao određene trgovačke poslove Daljim pregledom Dubrovačkih arhiva može se zaključiti da je Koznički Grad imao i svoje podgrađe jer na to upućuju nazivi - Sotto Cosiza i Spodcosize (isti izvor)

Kao arhitektonska cjelina, može se slobodno reci da je Koznik tipičan primer za prilagođavanje osnove utvrđenja terenu i za maksimalno korišćenje prirodnih oblika stjenovitog brda, kako bi grad bio što nepristupačniji. Grad ima jako izdužen oblik u osnovi. U svom prikazu iz 1977 J. Knežević „Iz daleke prošlosti Pljevaljskog kraja“ iznosi da su u gradu (Koznik) sasvim dobro očuvani drveni elementi konstrukcije kao i centralna odbrambena kula, na samom vrhu. Danas je nažalost kula djelimično srušena. Sa druge strane osim prisustva rimske i kasnoantičke plastike podgrađe još uvijek nije arheološki locirano.

Sredinom 19. vijeka dolazi do prvih organizovanih otpora Osmanskom carstvu, u vidu četovanja, i pojavom hajduka. Istaknuti četovođe iz ovog kraja bili su Ristan Šarac i Mićo Gluščević, koji su organizovali i otpor a učesnici su bitke na Šarancima. Kraj je oslobođen od Turaka i prisajedinjen Crnoj Gori krajem oktobra 1912. godine.

Nažalost, zbog dugogodišnje Otomanske okupacije, kraj je bio relativno dugo zapostavljen po pitanju otvaranja škola i prosvetiteljskog rada. Crkve i manastiri su bile „oaze“ pismenosti, ali i to takoreći zanemarivano, čestim paljenjem i odvođenjem sveštenstva u ropstvo. Manastir Dubočica koji se tada nalazio na obali Ćehotine, i bio najbliži selu nije imao školu. Viđeniji domaćini su krajem XIX veka svoju djecu slali u Manastir Mileševa, kako bi se opismenila i eventualno postala sveštenici. Tako u Manastiru Mileševa a kasnije u manastiru Stranjani, krajem XIX veka svešteničku školu prvi pohađao Stevan Gajević (potomak Bujaka). U Kozicu je donio prve svešteničke knjige, ali i Pelagićev narodni učitelj i zubarska kliješta, što je uslovilo da se osim prosvetiteljstva bavi i liječenjem. Zbog čestih buna i ustanaka u mataruškom kraju početkom XX veka, Stevan, nikada nije postao sveštenik beć se okrenuo borbi za oslobođenje, i priključio se organizaciji "Ujedinjenje ili Smrt". Kao istaknuti rodoljub i narodni prvak učestvovao je u Raoničkoj Buni (1906) i prvom Balkanskom ratu, za šta je odlikovan Spomenicom 1912-13. „Osvećeno Kosovo“. Zanimljiv podatak je da je Stevan lično poznavao Mustafu Golubića, preko kojeg je bio uključen u pripremu balkanskih ratova. Umro je od posledica iscrpljenosti nakon austrougarske torture 1917. godine u 47 godini života.

Godine 1937. otvorena je osnovna (četvorogodišnja) škola u Kozici koja i danas radi. Školska zgrada je zidana 4 godine, tesanim kamenom, i sa arhitektonskog stanovišta predstavlja svojsvrstan fenomen.

Demografija

U naselju Kozica živi 134 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 51,3 godina (49,5 kod muškaraca i 52,8 kod žena). U naselju ima 66 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,32.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2003. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika. U Kozici danas žive: Gajevići, Vukašinovići, Tomaševići, Pejovići, Gačevići, Bujišići, Kartali, Koćali, Joksimovići, Kovačevići, Benovići i Popadići.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 386 1953. 529 1961. 622 1971. 601 1981. 465 1991. 256 256 2003. 153 153

Etnički sastav prema popisu iz 2003.‍
Srbi			127	83,00%
Crnogorci			26	16,99%
nepoznato			0	0,0%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	0			0
80+	4			3
75—79	2			7
70—74	10			16
65—69	5			15
60—64	6			6
55—59	2			3
50—54	6			4
45—49	6			5
40—44	8			3
35—39	3			0
30—34	1			3
25—29	2			3
20—24	2			3
15—19	4			6
10—14	1			4
5—9	1			4
0—4	4			1
Prosek :	3			3

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2003. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2003. Broj domaćinstava 60 76 92 102 96 88 66

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2003. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 66 24 25 5 4 3 2 3 0 0 0

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	61	18	35	7	1	0
Ženski	77	22	34	20	1	0
UKUPNO	138	40	69	27	2	0

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	38	35	0	0	0
Ženski	21	20	0	0	1
UKUPNO	59	55	0	0	1
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	0	1	0	0	1
Ženski	0	0	0	0	0
UKUPNO	0	1	0	0	1
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	0	0	1	0
Ženski	0	0	0	0	0
UKUPNO	0	0	0	1	0
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	0	0	0	0
Ženski	0	0	0	0
UKUPNO	0	0	0	0

Spoljašnje veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)