Nekropola sa stećcima Donja Ljubogošta
| Nekropola sa stećcima Donja Ljubogošta | |
|---|---|
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Nekropola Donja Ljubogošta |
| Kriterijum | kulturna: iii, vi |
| Referenca | 1504 |
| Upis | 2016. (41. sednica) |
Nekropola Donja Ljubogošta sa 6 stećaka, nalazi se u naselju Donja Ljubogošta u Opštini Pale Republika Srpska Bosna i Hercegovina, na imanju porodice Staničić.
Položaj[uredi | uredi izvor]
Lokalitet nekropole se na parcelama u privatnom vlasništvu, delom u dvorištu porodične kuće Staničić a delom izvan dvorišta, u naselju Donja Ljubogošta u Opštini Pale, Stećci izvan dvorišta su zarasli u visoku travu i krošnje leske. Nekropola se nalazi u blizini seoskog asfaltiranog puta.[1]
Preduslovi[uredi | uredi izvor]
Pojavom prvih rudnika i gradova u srednjovjekovnoj Bosni ostvarili su se svi preduslovi za pojavu stećaka na ovim prostorima. Stećci, kao novi način obeležavanja grobova, u Evropi počinje nešto ranije (12. i 13. vek). Ime stećak dolazi od njegove glavne namene da stoji iznad groba kao spomenik, particip glagola stajati — stojeći ili, kako se ranije govorilo steći. Prema svedočanstvima natpisa nazivi koji se paralelno koriste za stećke su: bilig, käm, zlamen, kuća,stare grobnice, kaursko groblje, divovsko kamenje.
Srednjovjekovni kameni nadgrobni spomenici karakteristični su za područje stare Bosanske države. Stećci se javljaju kao deo neprekinutog sepulkralnog kontinuiteta na bosanskom području čiji koreni sežu duboko u praistorijsko vreme.
Stećci su rašireni po čitavoj Bosni i Hercegovini (osim Posavine i zapadnog dela Bosanske krajine), dok ih je najviše 1/3 na prostoru opštine Pale.
Značaj[uredi | uredi izvor]
Na prostorima na kojima nastaju i razvijaju se nekropole sa stećcima odraz su prožimanja različitih kulturnih uticaja koje u vremenu 13. do 16. veka nalazimo na prostorima Rrpublike Srpske većinom pripadaju latinskom Zapadu ali i vizantijskom Istoku.
Većinu njihovih reljefa (koji su upečatljivi aspekt njihove pojavnosti), ma koliko bili odmaknuti od službenih kanona, ipak možemo čitati posredstvom različitih sastavnica opšte evropske srednjovekovne kulture (plemićke, crkvene i narodne) odnosno romaničke i posebno gotičke umetnosti.
S druge strane, ova specifična kultura duboko je povezana sa znatno ranijim, praistorijskim, antičkim i ranosrednjovekovnim tradicijama. Praistorijske[2] i antičke tradicije se najviše sagledavaju u odabiru mesta gde su postavljeni kao i u pojavi određenih vrsta simboličkih reljefa.[3] Činjenica je da stećci većim delom označavaju groblja na redove koje u evropskoj arheologiji pratimo od ranog srednjeg veka i periode seobe naroda.
Opis kulturnog dobra[uredi | uredi izvor]
Na osnovu broja stećaka ova nekropola se svrstava u manje nekropole (sa 3-20 stećaka).
Stećci na ovoj nekropoli, orjentisani u pravcu istok-zapad, gusto su postavljeni jedan uz drugi i različitih su oblika (vrsta):[1]
- tri stećka su oblika pravougaone ploče različitih dimenzija.
- tri stećka su oblika sanduka (kvadar), značajnijih dimenzija.
Na tri stećka u dvorištu porodične kuće nema natpisa, dok su ostali zarasli u travu tako da je teško uočiti da li imaju natpise, postolja i sl. Lokalno stanovništvo tvrdi da na njima postoje natpisi.[1]
Stanje zaštite[uredi | uredi izvor]
Nesumnjivo je da monoteističke religije zagovaraju poštivanje drugog i drugačijeg, i ukazuju na činjenicu da se vernici trebaju prema starim grobnim mestima i nadgrobnim spomenicima odnositi sa znakom poštovanja i odavanja počasti, zbog neraskidive veze između živih i mrtvih. Međutim, u savremenom dobu, u nedostatku dovoljnog broja grobnih mesta za novije ukope, pojavljuje se tendencija širenja aktivnih grobalja (katoličkih, pravoslavnih i muslimanskih), tako da se sve manje pažnje poklanja očuvanju stećaka, što je još jedan od problema u nastojanju stručnih osoba da se ti spomenici adekvatno sačuvaju i zaštite.[4]
To je slučaj i sa stanjem zaštite stećaka na nekropoli sa stećcima Donja Ljubogošta, imajući u vidu da se nekropola nalazi na parcelama u privatnom vlasništvu, delom u dvorištu porodične kuće a delom izvan dvorišta. Stećci izvan dvorišta su zarasli u visoku travu i krošnje leske. Nekropola se nalazi i u blizini seoskog asfaltiranog puta.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Nekropole sa stećcima u opštini Pale
- Stećci u Republici Srpskoj
- Nepokretna kulturna dobra Republike Srpske
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Santrač, Milica Santrač, (30. 08. 2020). „Donja Ljubogošta”. stecak.map. Pristupljeno 2021-10-22.
- ^ Alojz Benac, Neolitski telovi u sjeveroistočnoj Bosni i neki problemi bosanskog neolita, GZM, XV/XVI, Sarajevo – Novi Sad, 1960/61, 11.
- ^ Up. Marko Vego, Zbornik srednjovjekovnih natpisa III, 108.
- ^ Dubravko Lovrenović, Žrtve ideologiziranja i prisvajanja su i stećci, Oslobođenje, godina LXV/2008, Sarajevo, broj 22. 161 ( 18. 09), str. 30–31.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kovačević-Kojić, Desanka, Gradska naselja srednjovjekovne Bosanske države, Veselin Masleša, Sarajevo, 1987.
- Anđelić, Pavao, Kulturna istorija Bosne i Hercegovine od najstarijih vremena do početka turske vladavine, Sarajevo, 1966.
- Bešlagić, Šefik, Stećci, Kataloško-topografski pregled, Sarajevo, 1971.
- Ševo, Ljiljana (2003). Kulturna baština Republike Srpske. Novi Sad: Pravoslavna reč. ISBN 86-83903-06-0.
