Pijaca Kalenić

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Kalenić.
Kalenić pijaca pre renoviranja
Pijačne tezge

Pijaca Kalenić je zelena pijaca u Beogradu. Nalazi se u opštini Vračar u ulici Maksima Gorkog. Najveća i jedna od najpoznatijih beogradskih zelenih pijaca, izgrađena je 1926. godine na Kalenića guvnu, jednom od zadužbina beogradskog dobrotvora i bogataša Vlajka Kalenića.[1] Pijačne tezge nalaze se na trouglastom platou između ulica Njegoševe i Maksima Gorkog, a okružene su nizom malih prodavnica, pekara i cvećara.[2]

Lokacija[uredi | uredi izvor]

Pijaca je stacionirana na Kalenića guvnu u središnjem delu gradske opštine Vračar, ulici Maksima Gorkog, a njene tezge nalaze se na trouglastom platou između ulice Njegoševe, Maksima Gorkog i Viške ulice.[3] Do pijace se gradskim prevozom koje obezbeđuje GSP Beograd može stići autobuskim linijama 25 i 26.[4]
U neposrednoj blizini pijace nalazi se Gradska uprava Vračar, sedište Direkcije za građevinsko zemljište, izgradnju Beograda, Park Vojvode Bojovića i javna garaža.[5]

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Krajem 19. veka počeka je izgradnja nenaseljenih delova Vračara, što je dovelo do nestanaka vračarskih vinograda, bašti i zelenih površina. Razvitkom ovog dela Beograda, povećao se i njegov broj stanovnika, pa su kapaciteti pijace Cvetni trg bili nedovoljni za podmirenje potreba stanovništva. Kao rezultat toga, na Vračaru su podignute pijace Zeleni venac, Jovanova pijaca i Kalenića guvno, kasnije poznatu kao Kalenić pijaca.[6] Pijaca je izgrađena 1926. godine na Kalenića guvnu, zemljištu koje je beogradski dobrotvor i bogataš Vlajko Kalenić zaveštao gradu, 1907. godine.[3] Još 1890. godine prilikom određivanja građevinskog rejona, parcela na kojoj se nalazi današnja pijaca je ostavljena izvan građevinske zone i predodređena da se na njoj napravi pijaca. Veliki uticaj na izgradnju ove pijace imalo je i Društvo za uređenje i ulepšavanje Krunskog venca, koje je ujedno i finansiralo projekat izgradnje.[7][8]

Trg je u ovom kraju, opisanom kao "gornji istočni Vračar i Novo Selište", na "velikoj poljani, zvanoj 'Kalenićevo guvno'", projektovan 1920. Prvi prodavci su se ovde pojavili 5. oktobra 1922, i to tako što su ih žandarmi ovde sproveli sa Cvetnog trga, tj. sa trotoara u Studeničkoj ulici (Svetozara Markovića). Ali prostor je bio neuređen, tako da je prodavcima još istog dana dozvoljeno da se vrate u Studeničku, a u "kombinaciju" je uzeta "ona poljana u Baba-Višnjinoj ulici" koja se mogla urediti u privremeni trg.[9] Na karti iz 1930-tih,[10] trg je označen kao Krunski venac, u njemu se sustiču ulice Trnska, Mileševska (Kičevska takođe označena kao Mileševska), Prestolonaslednika Petra (Maksima Gorkog), Kursulina i Kneginje Perside (istočni deo Krunske). Kalenićeva je označena kao duža, do Mutapove, a Viške nema.

Pijaca je zvanično otvorena 1. novembra 1926. godine i imala je 2.819 kvadratnih metara korisne površine sa 44 prodavnice, a do toga dvadeset njih za prodaju mesnih proizvoda, po dve za prodaju ribe, mlečnih proizvoda i hela, tri prodavnice za prodaju jaja i petnaest njih za prodaju voća i povrća.[7] Pijačna uprava formirana je 1933. godine, kada je pijaca proširena za veliki broj tezgi.[11] Kalenić guvno je još tada slovila za veliki turistički potencijal zbog dobre i raznovrsne ponude.[12]

Tokom bombardovanja Beograda 1941. godine, Kalenić pijaca je pogođena i značajno oštećena.[13]

Godine 2000. objavljena je monografija „Kalenić pijaca“ od strane više autora, a u knjizi se nalazi opisi pijace u prošlosti, urbanističko arhitektonski aspekt, utiski pijace u očima kupaca i prodavaca, kao i zapisi umetnika koji su bili naklonjeni Kaleniću.[14] U monografiji se ističe da je pijaca petkom i vikendom podmirivala potrebe 120.000 ljudi, a da su veliki deo kupaca bili stanovnici Palilule, Starog grada i ostalih beogradskih opština.[13] Kupci su kao negativne stavke Kalenić pijace isticali da na njoj postoji veliki broj preprodavaca i da higijena nije na zavidnom nivou, a kao pozitivne stavke isticali su tradiciju, duh i kulturu pijace.[14]

Kalenić pijaca je poslednja oaza zdrave hrane u zagađenoj i truloj Evropi i poslednji bastion zdrave političke misli. Kalenić pijaca je beogradska agora gde mnogi mudrac, osim što prodaje sira, ume da reši i neki od gorućih svetskih i unutrašnjih problema.[15] — Momo Kapor

Pijaca danas[uredi | uredi izvor]

Pijaca Kalenić danas je najveća beogradska pijaca i predstavlja jednu od najposećenijih pijaca u gradu. Zbog svog položaja u neposrednoj blizini centra Beograda, blizini drugih opština i ponudi, ovu pijacu osim stanovnika Vračara posećuju i mnogi drugi iz drugih beogradskih opština. Svojim kapacitetima Kalenić pijaca prevazilazi potrebe opštine Vračar i može da snabdeva duplo veću opštinu, mada je njeno dalje širenje faktički nemoguće.[16]

Po popisu iz 2016. godine na Kalenić pijaci roba se izlagala na 839 tezgi i 114 rashladnih vitrina u mlečnoj hali, takođe i u velikom broju obodnih radnji i lokala.[17]

Iako je po položaju, značaju i posećenosti Kalenić pijaca jedno od najznačajnijih mesta na Vračaru, dugo vremena je bila zapuštena, što se najbolje videlo na objektima unutar pijace, kao i onim oko nje. Novčanim sredstvima Grada Beograda 2016. godine pijaca je rekonstruisana i izgrađeno je 58 novih lokala duž ulica Maksima Gorkog i Njegoševe, sve pijačne tezge na platou zamenjene su sa 492 nove, a postavljeno je i 23 boksa za cveće. Kapije pijace koje datiraju sa početka 20. veka su obnovljene.[11] Prva faza rekonstrukcije završena je krajem 2017. godine, kada je postavljeno 28 novih lokala duž Njegoševe ulice, iz koje su uklonjena 23 nelegalna objekta.[18][19]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „MISTERIJA IMENA BEOGRADA: Znate li zašto se KALENIĆ pijaca zove baš tako?”. dnevne.rs. 8. 8. 2015. Arhivirano iz originala 30. 10. 2020. g. Pristupljeno 09. 03. 2019. 
  2. ^ „Istorija jedne od najpopularnijih pijaca u Beogradu – „Kalenić pijaca“”. sjajnevesti.com. 8. 8. 2015. Arhivirano iz originala 24. 03. 2019. g. Pristupljeno 09. 03. 2019. 
  3. ^ a b „Kalenić”. bgpijace.rs. Arhivirano iz originala 11. 04. 2019. g. Pristupljeno 9. 3. 2019. 
  4. ^ „Autobusi na linijama 25 i 26 ponovo kroz Ulicu Maksima Gorkog”. blic.rs. 25. 9. 2015. 
  5. ^ „Otvorena nova garaža na Vračaru, 380 parking mesta”. rts.rs. 24. 11. 2015. 
  6. ^ „Istorijat”. bgpijace.rs. Arhivirano iz originala 21. 06. 2019. g. Pristupljeno 10. 3. 2019. 
  7. ^ a b „Kalenić pijaca – duša Vračara”. vracarskenovine.rs. Arhivirano iz originala 22. 03. 2016. g. Pristupljeno 9. 2. 2016. 
  8. ^ „Kalenić”. www.google.com/maps. Pristupljeno 9. 3. 2019. 
  9. ^ "Politika", 7. okt. 1922, str. 4
  10. ^ Plan grada Beograda, ... uradio P. E. Navojev
  11. ^ a b „Niče novi vračarski plato”. mondo.rs. 6. 10. 2017. 
  12. ^ „Beogradske priče: Zelene pijace belog grada”. Večernje novosti. 23. 2. 2017. 
  13. ^ a b „Godišnjica početka Drugog svetskog rata u Jugoslaviji”. Radio televizija Srbije. 6. 4. 2016. 
  14. ^ a b „Zaslužila je i monografiju”. arhiva.glas-javnosti.rs. 20. 12. 2000. 
  15. ^ „Momo Kapor - ideolog Kalenić pijace”. elektrobeton.net. 2. 10. 2008. 
  16. ^ „Najveće gradske pijace”. belgrade-beat.rs. 2. 7. 2017. 
  17. ^ „Kalenić u četiri faze”. Večernje novosti. 1. 6. 2016. 
  18. ^ „Završena prva faza rekonstrukcije Kalenić pijace”. informer.rs. 7. 12. 2017. 
  19. ^ „Vesić predstavio planove za Vračar: Novi plato ispred BDP-a i podzemna garaža ispod Čuburskog parka”. srbijadanas.com. 21. 2. 2018. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Pijaca Kalenić na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пијаца_Каленић&oldid=26974824”