Helena Kantakuzin
Helena Kantakuzin (grč. Ελενη Καντακουζηνη; † 1463) bila je poslednja carica Trapezunta, supruga (verovatno druga) poslednjeg trapezuntskog cara Davida Velikog Komnina.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Helena Kantakuzina je sestra Georgija Paleologa Kantakuzina, koji je komandovao odbranom Smederevske tvrđave 1456. godine, i praunuka cara Matije Asena Kantakuzina, odnosno potomka bugarske carske porodice Asen njen predak je cara Jvana III Asen. Međutim, postoji nejasnoća u vezi sa njenim ocem - prema nekim izvorima, on je Dimitrije I Kantakuzin, prema drugim, to je njegov sin Teodor Kantakuzin.
Glavni izvor koji sadrži informacije o Eleni Kantakuzini i njenom poreklu je Teodor Spandunis „O poreklu osmanskih careva“ iz 1538. godine. Teodor Spandunis je član porodice Kantakuzini – sin je Mateja Spandunisa i Evdokije Kantakuzin, ćerke Teodora Kantakuzina iz braka sa Eufrozinom.[1] Teodor Kantakuzin je bio sin Đorđa Paleologa Kantakuzina i unuk Dimitrija I Kantakuzina, koji su bili deda i pradeda Teodora Spandunisa.[2] Spandunis pominje da je poslednja trapezuntska carica Helena bila sestra njegovog dede Đorđa Paleologa Kantakuzina. To je u suprotnosti sa informacijama iz tzv. Masarelijevog rukopisa ("Carigradskom caru"), koji se čuva u Vatikanskoj biblioteci. U ovom rukopisu se zaista pominje da se sestra Georgija Paleologa Kantakuzina udala za cara Trapezunta. Ali prema autoru rukopisa, ova žena je bila Teodora Kantakuzin i bila je žena, ne cara Davida Velikog Komnina, već njegovog oca cara Aleksija IV Velikog Komnina odnosno majka car Davida.[3] Međutim, Spandunis je uporan da je poslednja carica Trapezunta bila Elena Kantakuzina[4] i teško je utvrditi koji je podatak tačan.
_b_325.jpg)
15. avgusta 1461. sultan Mehmed II je osvojio Trapezunt. Po njegovom naređenju poslednji car David sa porodicom odveden je u Jedrene. Uz reku Strumu dobijaju has, koji bi trebalo da im obezbedi godišnji prihod od 300 hiljada srebrnjaka. Godine 1463. David i njegovi sinovi su pogubljeni nakon što su uhvaćeni u zaveri protiv sultana. Prema Spandunisu, Elena je nadživela svog muža i sinove. Morala je da bira da li da plati kaznu od 15 hiljada dukata ili da bude pogubljena. Elena plaća kaznu, ali je ostala potpuno bez novca. Prema glasinama, tela njenog muža i sinova bila su izložena izvan zidina Carigrada, a Elena se nastanila da živi u kolibi od slame u blizini mesta gde su ostavljena tela članova njene porodice. Ona počinje tajno da kopa grobove u koje će sahraniti njihova tela. Prema Spandunisu, bivša carica je golim rukama kopala zemlju. Najzad je uspela da tajno sahrani muža i decu i dan kasnije je umrla.[5]
Međutim, u Masarelijevom rukopisu se ništa ne pominje o carici Heleni Kantakuzini. Zbog toga mnogi naučnici sumnjaju da je ikada postojala. Oni veruju da se priča koju Spandunis priča odnosi na caricu Mariju Gavra, pominje se kao supruga cara Davida u Masarelijevom rukopisu.
Car David je imao tri sina i dve kćeri:
- Vasilija;
- Manojla Komnina:
- Đorđe, posečeni po naredbi sultana Mehmeda II;
- Ana, prvo poslata u harem sultana Mehmeda II, kasnije udata za Mohamed Zagan - pašu, beglerbega Makedonije, a drugi put za Silvan bega, sina Ilvan bega;
- druga ćerka, udata za Mamija II, princa Gurelija.
Zbog neizvesnosti oko postojanja carice Helene Kantakuzin, neki naučnici pretpostavljaju da je majka ove dece bila carica Marija Gotska.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Profile of Theodore Kantakouzenos and his descendants in „Medieval Lands“ by Charles Cawley”.
- ^ „Profile of Theodore Kantakouzenos and his descendants in „Medieval Lands“ by Charles Cawley”.
- ^ Profile of Theodore Kantakouzenos and his descendants in „Medieval Lands“ by Charles Cawley. http://fmg.ac/Projects/MedLands/BYZANTIUM%2012611453.htm#TheodorosKantadied1410B. Spoljašnja veza u
|title=(pomoć) - ^ „Profile of Maria of Gothia in „Medieval Lands“ by Charles Cawley”.
- ^ „Profile of David and his children in „Medieval Lands“ by Charles Cawley”.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Radivoj Radić (2022). Istorija Trapezuntskog carstva. Beograd: Zavod za udžbenike. ISBN 978-86-17-20766-1.
