Jozef Laner

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Laner (oko 1825)

Jozef Franc Karl Laner (nem. Joseph Franz Karl Lanner; Beč, 12. april 1801 – Beč, 14. april 1843) je bio austrijski kompozitor plesne muzike i dirigent plesnog orkestra.[1] Najviše ga pamte kao jednog od najranijih bečkih kompozitora koji je valcer pretvorio iz jednostavnog seljačkog plesa u nešto u čemu bi i najviše društvo moglo da uživa, bilo kao pratnja igri, bilo zbog same muzike. Bio je jednako poznat kao i njegov prijatelj i muzički rival Johan Štraus Stariji.

Laner je imao manje poznatog sina, Augusta Lanera, koji je bio podjednako muzički nadaren kao i njegov otac, ali čija je karijera u početku prekinuta njegovom ranom smrću u 20. godini. Njegova ćerka Katarina postala je poznata balerina, koja se nastanila u Londonu gde je postala uticajni koreograf i učitelj baleta.[2]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Laner je rođen u Sent Ulrihu u Beču (danas okrug Nojbau). Uglavnom samouk na violini, pridružio se malom gudačkom orkestru Mihaela Pamera otprilike u isto vreme kad i Johan Štraus. Iako je hteo da se sam upusti u muzički posao, udružio se sa Karlom i Johanom Drahanekom u kvartet koji je nosio njegovo ime. Uspeh ovog gudačkog kvarteta doveo je do njegovog postepenog širenja, a Laner je 1824. uspeo da diriguje malim gudačkim orkestrom koji je svirao bečku plesnu muziku. Njegov orkestar je bio toliki uspešan da je bio redovna pojava na mnogim bečkim karnevalima, popularno poznatim na lokalnom dijalektu kao Fašing.

Laner je već sticao reputaciju na kraju karnevalske sezone 1825. i Štraus je bio frustriran što je morao da ga zamenjuje kada je to bilo potrebno i kao rezultat toga, njegovi radovi nisu dobijali priznanje koje je mislio da zaslužuju. Iste godine, Štraus se rastaje od Lannera nakon koncerta u jednoj od bečkih plesnih ustanova Kod crnog ovna (nem. Zum Schwarzen Bock). Laner i Štraus su često radili zajedno uprkos tome što su raskinuli partnerstvo i čak su održali dobrotvorni koncert za svog bivšeg poslodavca Mihaela Pamera. Za svoj dobrotvorni rad Štraus i Laner su 1836. prihvatili i počasno građanstvo Beča i zajedno položili građansku zakletvu.

Verovalo se da vladajuća dinastija Habzburga želi da skrene pažnju bečkog stanovništva od politike i revolucionarnih ideja koje su grozničavo harale Evropom, pa su hteli da se stanovništvo odvrati muzikom i zabavom, a muzičke pozicije koje su i Laner i Štraus imali ubrzo su se ukazale kao veoma važne. Tako je Lanner postavljen na željenu funkciju muzičkog direktora u Carskoj palati Hofburg, sa dužnostima da diriguje koncertima u čast plemstva i komponuje nova dela za Dvorski orkestar.

Spomen ploča na zgradi u Beču gde je rođen Jozef Laner

Štrausova popularnost je zasenila Lanerovu početkom 1840-ih. Štraus je bio nestrpljiv da preduzme obimne unosne turneje u inostranstvu, uključujući Englesku, dok se Laner držao u Beču neuveren da su stranci spremni da slušaju bečku muziku. Laner je podlegao zarazi tifusa koja je potresla Beč 1843. i umro je u Doblingu 14. aprila, iste godine.[3] Lanerova smrt označila je početak perioda u kojem je porodica Štraus dominirala bečkom plesnom muzičkom scenom više od pola veka i koja je zaključila eru zanimljivih i uzbudljivih razvoja valcera i druge popularne muzike za ples.

Kompozicije[uredi | uredi izvor]

Smatra se da je najpoznatije Lanerovo delo "Šenbruner" valcer, op. 200, verovatno najpoznatiji od svih valcera pre „Na lepom plavom Dunavu“ Johana Štrausa Mlađeg sredinom 1860-ih. Većina Lanerovih valcera bila je posvećena pripadnicima plemstva, o čemu svedoče titule koje su bile deo prirode Lanerovog položaja u to vreme. Njegovi "Štajerski plesovi", op. 165, svirao je povremeno i na bečkom novogodišnjem koncertu Bečke filharmonije.[4]

Jozef Laner, oko  1840. godine

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Randel, Don Michael (2003). The Harvard Dictionary of Music. Belknap Press. str. 484. 
  2. ^ „Lanner, Joseph - Discography of American Historical Recordings”. adp.library.ucsb.edu. Pristupljeno 2022-07-01. 
  3. ^ „Johann Strauss Society: Joseph Lanner”. Johann Strauss Society. Arhivirano iz originala 31. 12. 2008. g. Pristupljeno 19. 10. 2008. 
  4. ^ „Joseph Lanner”. www.schott-music.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-07-01. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jозеф_Ланер&oldid=25390012”