Pax Americana

Američke vojne baze 2007.

  Više od 1.000 vojnika

  Više od 100 vojnika

  Upotreba vojnih objekata

Pax Americana (lat. Pax Americana - Američki mir) u doslovnom prevodu označava period relativnog mira izazvanog globalnom dominacijom Sjedinjenih Američkih Država, dok se sam koncept američke spoljne politike različito tumači u različitim krugovima. „Američki mir“ se odnosi na period dvadesetog i početak 21. vijeka.

Koncept spoljne politike

U američkoj spoljnoj politici, „Američki mir“ se zasniva na principu Rimskog carstva (lat. Senatus Populusque Romanus (SPQR) - Senat i narod Rima), prema kome su Rimljani vjerovali da su teritorije pod njihovom upravom povlaštene jer uživaju mir i blagostanje koje garantuje snaga i uticaj Rimskog carstva. Shodno rimskom principu, pristalice Paks amerikane vjeruju da su Sjedinjene Američke Države blagoslovene položajem svjetske sile, važnijim i od onoga koje je imalo Rimsko carstvo, te da je obaveza SAD da upotrebi svoju moć kako bi osigurala i produžila razdoblje „američkog mira“. Prema ovom principu američke spoljne politike, SAD imaju vodeću ulogu u svijetu:

„ Amerika nije obični građanin sveta. Ona je dominantna sila na svetu, moćnija od bilo koje u istoriji, još od Rima. Amerika može da preoblikuje norme, promeni iščekivanja i stvori nove realnosti. ” — Čarls Krauthamer

Koncept se zasniva na stavu da američka moć dozvoljava Sjedinjenim Američkim Državama da ostvare svoje interese onako kako to žele, te da spoljna politika treba da održava, širi i jača tu poziciju moći.

Privredna dominacija

U poslovnoj etici Paks amerikana predstavlja model političke globalizacije prema kome „upravljanje jedinstvenim političkim prostranstvima treba da pripadne SAD kao najmoćnijoj ekonomskoj sili na svijetu“.

Istorija

Jačanje SAD kao dominantne svjetske sile počinje u vrijeme velike recesije 1873. i paralelno je razdoblju slabljenja Paks britanije. U periodu od 1873. do pred početak Drugog svjetskog rata SAD i Njemačka postaju ekonomske sile u polju metalne i automobilske industrije, dok uloga Ujedinjenog Kraljevstva slabi. Razaranje koje je doživjela Evropa i Azija u Prvom i Drugom svjetskom ratu dovodi SAD u poziciju vodeće ekonomske sile. Na konferenciji u Jalti 1945. dolazi do dogovora između tri velika pobjednika Drugog svjetskog rata, odnosno do uspostavljanja novog svjetskog poretka, nakon čega počinje razdoblje Hladnog rata. Interesno područje velikih sila je podijeljeno na dva dijela, od čega je jedna trećina svijeta bila pod uticajem SSSR, a ostatak pod uticajem SAD. SAD su 1945. bacile atomsku bombu na Hirošimu i Nagasaki, što ih je stavilo u poziciju lidera u oblasti naoružanja, odnosno vojne moći. SSSR su 1949. razvile sopstveno nuklerano oružje što je izjednačilo trku u naoružanju tokom Hladnog rata. Čitav period Hladnog rata je obilježen trkom u naoružanju između SAD i SSSR kao i borbom za političkom dominacijom nad teritorijama. Ovaj period je obilježio i ideološki i propagandni rat između dvije velike sile, u kome se SAD predstavila kao lider „slobodnog svijeta“, a SSSR kao vođa „naprednog i antiimperijalističkog“ bloka.

Američki imperijalizam

Karikatura iz 1899. na kojoj je prikazan ujka Sem koji Filipinima, Havajima, Kubi i Portoriku dijeli lekcije.

Glavni članak: Američki imperijalizam

Korijen (etimologija)

Termin je nastao prilagođavanjem izraza „Paks romana“ (lat. Pax Romana - Римски мир) kojim se označava politika Rimskog carstva tokom 1. i 2. vijeka p. n. e. kada je isto doživjelo vrhunac vojne, političke i teritorijalne moći.

Literatura

• Globalizacija ili nova imperija Paks Amerikana, Vojislav Mićović, Gutenbergova galaksija, Beograd, (2005)

Spoljašnje veze

• Nova srpska politička misao: Pax Americana kao pax kantiana (jezik: srpski)