Džamija sultana Mahmuda u Beogradu
| Džamija sultana Mahmuda u Beogradu | |
|---|---|
 Džamija sultana Mahmuda (oko 1865) | |
  Džamija sultana Mahmuda u Beogradu Lokacija na mapi Grada Beograda | |
| Osnovne informacije | |
| Lokacija | Beograd, Srbija |
| Koordinate | 44° 48′ 42″ S; 20° 27′ 57″ I / 44.811730° S; 20.465958° I |
| Religija | islam |
| Arhitektonski opis | |
| Osnivanje | 1739. |
| Završetak izgradnje | oko 1739, dograđena 1746. |
| Datum rušenja | 1895. |
| Specifikacije | |
| Visina (maks.) | 18 m |
| Broj minareta | 1 |
| Materijali | kamen, opeka |
Džamija sultana Mahmuda u Beogradu bila je jedna od mnogobrojnih džamija u Beogradu izgrađena oko 1739, a dograđena 1746. godine, na platou Gornjeg grada Beogradske tvrđave.[1] U blizini džamije nalazili su se Damad Ali-pašino turbe, tekija, groblje, vezirov Saraj, čak i kafana do ruskog rata (1768-1774) koja je ubrzo srušena u skladu sa šerijatskim zakonom.[2][3]
Preduslovi[uredi | uredi izvor]
Beograd se od srednjovekovne varoši koju je odlikovao nesmetani razvoj skoro dva puna veka, za vreme vladavine Osmanlija transformisao u orijentalnu varoš. Kompleks javnih građevina, čaršija i mahale činile su osnovnu karakteristiku balkansko-orijentalne urbane kulture Beograda.U njemu su za javne građevine uvek birana mesta na nekom uzvišenju, gde je džamija sa svojim minaretom treblo da dominira okolinom.[2]
Džamije na tlu Beograda zaključno sa 17 vekom građene su u klasičnom carigradskom stilu, dok je u 18. i 19. veku u njihovom oblikovanju zastupljen stil turskog baroka, nastao pod uticajem Zapada. Jedan od takvih primera je džamija sultana Mahmuda, izgrađena oko 1739, a dograđena 1746. godine.[4][5][6]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Nastala kao zadužbina sultana Mahmuda I, nepoznato je da li je nastala prepravkom austrijske zgrade glavne straže, na šta navodi njen arhitektonski zapadnjački izgled, izuzimajući minare, ili je kao novoizgrađeni objekat (budući da je 18. vek, kada je nastala ova džamija bio vek turskog baroka, upravo na tu mogućnost ukazuju elementi zapadnjačke arhitekture).[7]
Po dobijanju nezavisnosti na Berlinskom kongresu, Kneževine Srbije je džamiju pretvorila u vojnu bolnicu.
Srušena je 1895. godine, u pobedničkoj euforiji koja je zavladala u noovoosnovanoj Kraljevini Srbiji, po okončanju Srpsko-turski ratovi ili Srpskih ratova za nezavisnost koji su vođeni između 1876. i 1878. godine protiv Osmanskog carstva od strane Kneževine Srbije i Kneževine Crne Gore, nakon kojih je Srbija dobila punu međunarodno priznate nezavisnosti na Berlinskom kongresu.[8]
Njeni temelji se i danas mogu videti u travi, na desnoj strani kada se ispod Sahat-kule uđe u Gornji grad
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Predstavljala je dvospratnu pravougaonu građevinu od kamena završenu četvoroslivnim krovom sa jednospratnim aneksima na južnoj i zapadnoj fasadi, u prizemlju oblikovanim zalučenim tremovima. U džamiji su se nalazile medresa i biblioteka, takođe zadružbine sultana Mahmuda I (1730 - 1754), što navodi postojanje dva ulaza u objekat.
Biblioteka je prvo bila u podrumu, ali pošto je sultan doznao da knjige propadaju od vlage, naredio je da se premeste na sprat i da se posebnim stepeništem odvoje od džamije.
Iz jednog fermana vidi se da je sultan Mahmud odobio proširenje džamije i pored toga što ona nije mogla da primi sve vernike petkom i o Bajramu.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ D.Đurić-Zamolo, Sačuvani lik Beograda na fotografijama A. Jovanovića, I. Gromana i M. Jovanovića, GGB, XIV, Beograd 1967, 141–167
- ^ a b Vujović, Branko (2003). Beograd u prošlosti i sadašnjosti. Beograd: Izdavačka kuća Draganić.
- ^ „Đe su 273 džamije u Beogradu?”. Muhabet Magazin (na jeziku: bošnjački). februar 2020. Arhivirano iz originala 03. 02. 2021. g. Pristupljeno 30. 1. 2021.
- ^ B. Vujović, Beograd u prošlosti i sadašnjosti, Beograd 1994
- ^ B. Vujović, Srpske crkve i manastiri Beograda, Beograd 1995
- ^ M. Jovanović, Srpsko crkveno graditeljstvo i slikarstvo novijeg doba, Beograd 2007.
- ^ D. Đurić-Zamolo, Beograd kao orijentalna varoš pod Turcima 1521–1867, Beograd 1977, 31–32.
- ^ Ekmečić, Milorad (1981). Srpski narod u Turskoj od sredine XIX veka do 1878. Istorija srpskog naroda. knj. 5, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 447—526.