Велики народни типар
 Veliki narodni Tipar, broj 4 iz 1893. | |
| Tip | satirični list |
|---|---|
| Format | 21 cm |
| Vlasnik | Stevan Samardžić |
| Izdavač | Stevan Samardžić |
| Urednik | Stevan Samardžić |
| Glavni urednik | Dr Kas |
| Osnivanje | 1893. |
| Jezik | srpski |
| Ukidanje | 1895. |
Veliki narodni Tipar: šaljivo-stoki ilustrovani narodni listić za uzdanicu Srbinovu je satirični časopis koji je izlazio od 1893. do 1895. godine.[1]
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Veliki narodni Tipar je počeo da izlazi 20. oktobra 1893. godine u Beogradu. Brojevi koji su izašli prve godine izašli su pod devizom Sve za narod. List je izlazio do 1895. godine. U toku 1893. i 1894. godine izašlo je 9 brojeva, dok je 1895. izašlo 7 brojeva. Nekoliko brojeva Velikog narodnog tipra je sačuvano i nalaze se u Muzeju humora i satire u Pljevljima. List Veliki narodni ipar izdavali su pljevaljski đaci koji su se školovali u Beogradu. Glavni saradnici i urednici bili su Stevan Samardžić i braća Risto i Tanasije Pejatović koji su karikirali poznate ličnosti iz Srbije (kralja, članove vlade, profesore i druge koji su bili znatni tipovi), a među prvima je o listu pisao istoričar Ljubomir Durković-Jakšić.[2] Krajem 19. veka štampa iz Srbije nije stizala u Crnu Goru, pa ni u Pljevlja, te preko lista Veliki narodni tipar pljevaljski đaci su obaveštavali sugrađane o svemu što se događalo u Beogradu i Srbiji, kao na primer, o promenama vlade kralja Aleksandra Obrenovića i sličnim zbivanjima. Kako je list krpio sve što zaslužuje da bude krpljeno list je bio ilegalan te su urednici savetovali svojim čitaocima da čuvaju tajne lista. Tako su čitaoci posle upotrebe sklanjali brojeve Velikog narodnog tipra kako tajne lista ne bi pale u ruke neprijatelja.[3] Tipar je pisan mastilomm ilustracije su rađene crnom olovkom ili u boji. Paginacija je tekla kontinuirano za celo godište.
Promena naslova[uredi | uredi izvor]
Prve dve godine je nosio naslov Veliki narodni Tipar: šaljivo-stoki ilustrovani narodni listić za uzdanicu Srbinovu. U broju 7 za 1984. godinu menja naslov u Veliki ilustrovani narodni list Tipar: šaljivo-stoki ilustrovani narodni listić za uzdanicu Srbinovu. U narednim brojevima izostaje reč narodni. Početkom treće godine list nosi samo naslov Tipar: List za šalu i zabavu. Organ celokupnog tiparstva.[4]
Značenje reči Tipar[uredi | uredi izvor]
Tipar je označavao glavnu reč u naslovu. Time se naglašavalo da se govori o raznim tipovima srpskog društva.[2]
Odgovorni urednik i glavni saradnik[uredi | uredi izvor]
Odgovorni urednik se potpisivao kao Dr Kas, a to je bio Tanasije Pejatović. Glavni saradnik je Dr Mum, odnosno Risto Pejatović. Pominju se još neki saradnici kao Dr Puc i Dr Kil. Dr Kas se pominje i kao glavni ilustrator.[4]
Periodičnost[uredi | uredi izvor]
Tipar izlazi kad mu se svidi. A neki put je pisalo da izlazi svakog meseca 1 put, a i 2 put i 3 put ili 4 put, ali će retko to da mu se svidi.[4]
Tematika[uredi | uredi izvor]
Glavni predmet njihove kritike je predstavljala Uprava Srpske pravoslavne crkveno-školske opštine u Pljevljima.
- Originalni tekstovi
- Preštampani tekstovi
- Šaljive pesme
- Rebusi
- Pisma čitaocima
- Oglasi
Rubrike[uredi | uredi izvor]
List je imao stalne i povremene rubrike.[4]
- Podlistak
- Pesmice za dopunjavanje
- Mrvice iz Tipareve torbice
- Pilulice
- Tipareva pošta
- Iz naroda
- Iz dečjeg života
Saradnici[uredi | uredi izvor]
Saradnici su imali živopisna imena, tako da se ne može tačno reći danas o kome se radi. Potpisivani su kao pseudonimi ili u šiframa.[4]
- Gega Tane
- Mile Kešta
- Milinko Prco
- Vaso Jovašević Totrljaka
- Krejo Vodeničar
- Ivan Srbenda Srpski Tić
Mesto izdavanja[uredi | uredi izvor]
Beograd, 20. oktobar 1893 - 1895.
Fototipsko izdanje[uredi | uredi izvor]
Godine 2007. je izašlo fototipsko izdanje na osnovu sačuvanih brojeva. Fototipsko izdanje je nastalo zahvaljujući privatnoj arhivi sačuvanih brojeva potomaka porodice Tanasija i Rista Pejatovića. Na jednoj strani se nalazi original rukopisa, a na drugoj je transkribovano izdanje.[1][5]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Veliki narodni Tipar, broj 4 iz 1893. -
Veliki narodni Tipar, broj 9 iz 1894. -
Veliki narodni Tipar, broj 1 iz 1895. -
Veliki narodni Tipar, broj 6-7 iz 1895.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Veliki narodni tipar : šaljivo-stoki ilustrovani narodni listić za uzdanicu Srbinovu / vlasnik i urednik TiT "Tejo" [Stevan Samardžić] ; odgovorni urednik Kas. - God. 1, br. 1 (20. oktobar 1893)-god. 3, br. 6/7 (1895). - (Beograd : Stevan Samardžić), 1893-1895. - 21 sm.
- ^ a b Durković-Jakšić, Ljubomir (1955). „O prvom listu plevaljske omladine”. Bibliotekar. God. 7, br. 1/2: 30—36.
- ^ Rošulja, Žarko (2017). Čas opisa časopisa. 7, Leksikon srpske šaljive periodike: 1830-1918. Novi Sad, Beograd: Matica srpska; Institut za književnost i umetnost. str. 42—43.
- ^ a b v g d Dobrilo Aranitović: Rukopisni ilustrovani list Tipar - kulturna dragocjenost pljevaljskog kraja - str: 182-189. - U: Veliki narodni Tipar : šaljivo-stoki i ilustrovani listić za uzdanicu Srbinovu : 1893-1895. / priredili Dobrilo Aranitović i Radoman Risto Manojlović. - Fototipsko i transkribovano izd. - Pljevlja : Zavičajni muzej, 2007. - 189 str. : ilustr. ; 21 cm.
- ^ „Tipar”. Zavičajni muzej Pljevlja. Pristupljeno 13. 10. 2020.
