Dehkan
Dihkan (persijski: دهقان), bili su klasa magnata koji poseduju zemlju tokom Sasanidskog i ranog islamskog perioda, koji se nalaze u zemljama sa iranskim govornim područjem.[1]
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Prvobitno značenje je "vezano za deh" (staropersijski: dahiu) drugi termin nije u kasnijom smislu "selo" (kao u savremenom persijskom) već u izvornom smislu "zemlja".[1]
Predislamski period[uredi | uredi izvor]
U predislamskom Sasanidskom carstvu, dehkanima su smatrani manji zemljoposednici. Termin dehkan nastao je kao nasledna društvena klasa u kasnijoj eri Sasanida, koja je rukovodila lokalnim poslovima i kojou su seljaci morali da poslušaju.
Nakon gušenja Mazdakitskog ustanka, Hozroje I jesprovodio društvene reforme koje su koristile dehkanima.[2][3]Kasnije tokom vladavine Hozroja I i Kavada I, dehkani su stekli uticaj i postali kičma Sasanidske armije i značajni kao carski poreznici.[3] S obzirom da je njihov uticaj rastao, održavali su persijsku etiku, ideale i društvene norme koje su kasnije ponovo obnovljene u srednjem veku u islamskoj Persiji.[4]
Islamski period[uredi | uredi izvor]
U ranim islamskim tekstovima, dehkani su bili neka vrsta lokalnih vođa, koji su vladali pod Arapima, a ovaj termin je ponekad bio poistovećivan sa terminom marzban (“mark-grof, guverner”). Do 11. veka, dehkani su bili zemljoposednici ili su direktno uključeni u poljoprivredu; zaduženi su bili za setvu ili upravljanje zemljom.[5] Pored svoje političke i društvene uloge, dehkani koji su bili dobro poznati u istoriji i kulturi predislamskog Irana, odigrali su važnu kulturnu ulogu služenjem vladarima i prinčevima kao učitelji.[6]
Na primer, guverner Basre, je prema jednom izvoru, imao na raspolaganju tri dehkana, koji su mu govorili o veličini Sasanada i ubedili ga u to da je arapska vlada mnogo inferiornija. Iranci nisu samo sačuvali uzore dehkana iz vremena Sasanida i već ih su preneli u islamski period, ali su takođe ove uzore uvukli u umove vladajuće arapske aristokratije, koja se takođe stopila sa Iranima.[6] U 9. veku, Tahiridi, koji su bili od persijskog dehkanskog porekla, pokrenuli su oporavak persijske kulture.[7]
Tokom Seldžučkog perioda, dehkani su odigrali zančajnu ulogu jer su se Seldžuci obratili dehkanskoj aristokratiji kako bi vladali njihovim carstvom. Savez između dehkana i Sedžuka je zapravo izazvao ogorčenje među turkmenskim plemena nakon 1055. godine kada je Togril Beg preuzeo Bagdad.[6] Zbog vezivanja dihkana za iransku kulturu, termin dehkan je postao sinonim za "persijsku plemićku krv" za razliku od Arapa, Turaka i Ruma. Prema nekim izvorima, uključujući i Nezami 'Aruzi-a, iranski nacionalni pesnik Firdusi je takođe bio dehkanskog porekla.[6] Još jedan pesnik koji o njemu govori koa o dehkanu je Katran Tabrizi koji je takođe bio dobro upućen u drevni Iran. Njegova poezija je puna referenci o drevnim iranskim ličnostima i njihovim ulogama.[6]
Savremena upotreba[uredi | uredi izvor]
Sarikoli reč (dejkun) označava poljoprivrednika bilo koje vrste, naročito za one koji žive od poljoprivrede. Tipičan Sarikoli deikun je samodovoljan, ali relativno siromašan.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Aḥmad Tafażżolī,"DEHQĀN" in Encyclopaedia Iranica
- ^ Parvaneh Pourshariati, Decline and Fall of the Sasanian Empire, (I.B. Tauris, 2008), 85.
- ^ a b Touraj Daryaee, Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire, (I.B. Tauris, 2009), 29.
- ^ Touraj Daryaee, Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire, 55.
- ^ Ann K. S. Lambton, Continuity and Change in Medieval Persia, (SUNY Press, 1988), 132, note 5.
- ^ a b v g d Siavash Lornejad, Ali Doostzadeh, On the Modern Politicization of the Persian Poet Nezami Ganjavi, ed. Victoria Arakelova, YEREVAN SERIES FOR ORIENTAL STUDIES, (Editor of the Series Garnik Asatrian), Caucasian Centre for Iranian Studies, Yerevan, 2012. [1][https://archive.org/details/OnTheModernPoliticizationOfThePersianPoetNezamiGanjavi_251
- ^ Sectarian and national movements in Iran, Khurasan and Transoxanial during Umayyad in early Abbasid times, F. Daftary, History of Civilizations of Central Asia, Vol. IV, ed. M.S. Asimov and C.E.Bosworth, (Motilal Banarsidass, 1999), 57.
