Elizabet Hristić
Elizabeta (Jelisaveta) Hristić | |
|---|---|
 | |
| Datum rođenja | 1861. |
| Mesto rođenja | Patrickswell, Irska |
| Datum smrti | januar 1933. |
| Mesto smrti | London, Velika Britanija |
Elizabet Hristić ili Jelisaveta Hristić devojačko Elizabet O’Brajen (1861 — 1933) po rođenju Irkinja, jedna je od dve dobrotvorke iz srpske porodice Hristić, supruga srpskog oficira i vojnog izaslanika u Petrogradu, Ljubomira Hristića.[1]
Život i delo[uredi | uredi izvor]
Rođena je u Irskoj 1861. godine u porodici O’Brajen. Bila je u braku sa konjičkim pukovnikom Ljubomirom Hristićem, sa kojim je rodila troje dece, sina Nikolu (divizijskog đenerala, prvog ađutanta kralja Petra Drugog) i dve kćeri, Anu i Dženi Hristić.
Dolazak i život u Srbiji u kojoj nikada do tada nije bila, i o kojoj je slušala uglavnom iz priča svog muža Elizabeta doveo je kod nje do zaključa da se radi o zemlji i društvu potpuno različitim od onog u kojem je ona odrasla u Irskoj, i da je njen dolazak bio veliki događaj kako za porodicu Hristić, tako i za društvenu sredinu. Elizabet Hristić je brzo shvatila da je razliku od engleske javnosti, beogradska čaršija strankinjama poklanjala veliku pažnju, i stalno prati njihovo ponašanje i postupke. Shvativši sredinu u koju je došla Elizabet je kao „srpska snaha“ pokazala veliku želju da se prilagodi toj sredini, a na njenu radosta ta sredina je te njene pokušaje primala sa simpatijama i trudila se da joj u tome pomogne.[2]
Kao dobrotvorka i aktivistkinja Elizabeta se angažovale u brojnim ženskim društvima. Postala osnivač Srpskog narodnog ženskog saveza 1906. godine, i tako su zahvaljujući njoj pod jedan krov stavljana sva ženska društva u Kraljevini Srbiji.
U svoje aktivnosti pridružila je i svoju vrednu i agilnu ćerku Anu. Ove dve humanitarke su zajedno svojim dobročinstvom, tokom ratova koje je Srbija vodila 19119-tih godina spasile mnoge ranjenike, i ostale stanovnike Srbije, prikupile ogromne količine sanitetskog materijala dobijenog iz Engleske, ali i svojim sopstvenim novcem.[3]
Visokoobrazovana, humane kulture, naročito cenjena u engleskim krugovima, Elizabeta se počev od balkanskih ratova da se aktivno uključuje u propagiranje „srpske stvari”, po raznim novinama i časopisima, engleskim i američkim, i u tim napisima iznosila „opravdane težnje Srpskog naroda”. Sa situacijom u Srbiji i na Balkanu za vreme balkanskih ratova svet je bio upoznat zahvaljujući novinarskoj delatnosti Elizabet Hristić i njene ćerke Ane, koje su obaveštavale svet o ratu na Balkanu.[4] O stanju u Srbiji 1912. godine Elizabet Hristić je ovako pisala u engleskom Tajmsu.[5] Na početku Drugog balkanskog rata ona je uredniku Tajmsa uputila pismo u kome je pisala o pobudama, ali i interesima naroda na Balkanskom poluostrvu. U članku je, između ostalog, navela
Drugi balkanski rat predstavlja borbu Bugarske za oduzimanjem 64% od celokupnog osvojenog zemljišta u Prvom balkanskom ratu, to jest bori se za prevlast na poluostrvu. „Srbija se bori za svoj život. Crna joj Gora pomaže do bratske solidarnosti. Grčka se trudi da održi svoju vlast nad ostrvima koji su naseljeni isključivo Grcima, a Bugarska se bori za prevlast na poluostrvu. Pošto je crpila snagu svojih saveznika i iznurila ih u svome interesu, ona sad namerava da vlada kao prva sila. Bugarska traži za sebe 64% procenata od celokupnog osvojenog zemljišta, pa čak i one zemlje u koje za vreme zimušnjeg rata nijedan njen vojnik nogom stupio nije.[6]
Zahvaljujući Elizabet Hristić brojni su listovi u Sjedinjenim Američkim Državama objavljivali su tekstove o situaciji na Balkanu za vreme Balkanskih ratova i o teškom položaju u kome se nalazila Srbija, zbog nedostatka sanitetskog materijala. Ovaj tekst koji je objavljen u Tajmsu objavila je nakon što je saznala od svoga sina Nikole da na frontu nedostaje sanitetskog materijala za vojsku[7] U ovim tekstovima ona je ujedno slala javnosti javni apel za slanje priloga i pomoć Srbima.[8]
Njene propagandne aktivnosti da pomogne narodu, još više su se intenzivirala kada je u Srbiju stigao Prvi svetski rat.
- Misija Hristić
Kada je izbila epidemija tifusa u Srbiji 1914. godine, ona i njena ćerka Ana su sa Bolnicom škotskih žena bila uključena u borbu protiv pegavca u Mladenovcu, Lazarevcu i Valjevu. U Valjevu su se suočile sa strahotama epidemije u njenom punom zamahu, o čemu su obe izveštavale i čitaoce svojih listova, a u iščekivanju dolaska nove škotske bolničke jedinice, Elizabeta je zajedno sa ćerkom Anom pokrenula malu nezavisnu misiju – „Misiju Hristić“. Novac za rad misije je sakupljen uz punu podršku Daly Expressa i drugih britanskih listova koji su prenosili njene članke. Pored Ane i Elizabete, u misiji su radile i četiri profesionalne bolničarke, tri iz Engleske i jedna iz Norveške. Pored bolničkog rada pri misiji je postojao i magacin sanitetske opreme, odeće, obuće i rezervi hrane. Misija Hristić je u Valjevu ostala sve do 19. oktobra 1915. godine, kada je, neposredno pre nove okupacije, grad Valjevo napušten.[9]
- Prevodilac ratnih pisama vojnika i pisac ratnih pesama i vojničkih skica
Bila je prevodilac i pisac ratnih pesama i vojničkih skica koje su objavljene u Tajmsu, Morning postu , Pal mal gazeti, Ivning njuzu i Vestminsterskoj gazeti.
Objavila je i pisma srpskih vojnika sa fronta u kojima je opisana situacija u zemlji, život u izbeglištvu, dani obeleženi strahom i nemirom.
Ova pisma, pored toga što pružaju detaljan uvid u život običnog čoveka u ratnom vihoru, predstavljaju i dragoceno svedočanstvo i primer srpske hrabrosti, optimizma i vere u bolje sutra.[10]
Zahvaljujući Elizabetinom zalaganju nastao je prevod srpske himne, koji je štampan u ovim vodećim engleskim i američkim novinama.
Elizabeta (Jelisaveta) Hristić preminula je januara 1933. godine u Engleskoj, gde je i sahranjena.
Priznanja[uredi | uredi izvor]
Za svoj rad i doprinos u ratovima koje je Srbija vodila 1910-tih godina Elizabeta Hristić su za života dodeljena sledeća odlikovanja:
- 1913. — Krst milosrđa
- 1915. — Orden Svetog Save četvrtog stepena.[11]
- 1920. — Orden Belog orla petog stepena, za zasluge stečene u Prvom svetskom ratu.[12][a]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Ukaz o dodeli odličja objavljen je u Službenom vojnom listu 14. januara 1920. godine
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Politika, br. 7823, 13. februar 1930. str. 8.
- ^ A. Vuletić, Strankinje – „srpske snahe” u 19. i početkom 20. veka, u: Istorijski časopis, knj. 51/2004, str. 74
- ^ Janković, Olga (8. 6. 2019). „Patriotizam prirođene Srpkinje”. Politika Online. Pristupljeno 31. 12. 2020.
- ^ S. Popović Filipović, Hrabrost između redova, str. 306.
- ^ A. Vuletić, Strankinje – „srpske snahe” u 19. i početkom 20. veka, u: Istorijski časopis, knj. 51/2004, str. 80.
- ^ Pravda, br. 179, 2. jul 1913, str. 2, Pismo g-đe Hristićke uredniku „Tajmsa”.
- ^ S. Popović Filipović, Hrabrost između redova, str. 310.
- ^ AJ, ZJJ-P, 80-75-330.
- ^ Slavica Popović Filipović: Hrabrost između redova – Ana Hristić u Srbiji i vreme odvažnih, Društvo istoričara Srbije „Stojan Novaković“, Beograd, i Medivest KT, Niš, Beograd 2015.
- ^ S. Popović Filipović, Hrabrost između redova, str. 319
- ^ Službeni vojni list, god. 35, br. 30, 23. septembar 1915, str. 731–732
- ^ Službeni vojni list, god. 39, br. 2, 14. januar 1920, str. 53–54
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Patriotizam prirođene Srpkinje - Politika onlajn
| Ljubomir N. Hristić— otac (? — ?) |
Elizabet Hristić— majka (1861 — 1933) |
Nikola Lj. Hristić—sin (1884 — 1945) |
Ana Hristić— ćerka (1885 — 1977) |
|---|
