Konzervacija plastike

Konzervacija plastike jedna je od specijalnosti unutar konzervacije restauracije predmeta kulturne baštine. Posvećena je kako preventivnoj konzervaciji tako i interventivnoj konzervaciji predmeta od plastike. Od izrazitog značaja za proces konzervacije plastičnih predmeta je i temeljno, minimalno barem teoretsko, a poželjno i praktično poznavanje uzroka i funkcija propadanja istih, te najvažnijih tehnika izrade izrađevina od plastike. Neophodno je i barem elementarno poznavanje istorijskog razvoja plastike. Veliku važnost ima i poznavanje savremene konzervatorske prakse i teorije, ali i etike, te poznavanje naučno zasnovanih metoda istraživanja.

Istorija plastike[uredi | uredi izvor]

Metode obrade[uredi | uredi izvor]

Livenje
Toplo presovanje

Osnovne vrste, te počeci primene pojedinih vrsta plastike[uredi | uredi izvor]

Vulkanizirana guma - 1838.
Celuloid - 1870.
Kazeinska smola - Galalit - 1897.
Fenolne smole - bakelit - 1907.
Polistirol - 1930.
Polietilen - 1933.
Poliester - 1933.
Melaminske smole - 1938.
Polimetimetakrilat - pleksiglas - 1933.
Polivinil hlorid - PVC - 1935.
Poliamid - najlon - 1938.
Politetrafluoretilen - teflon - 1938.
Silikonske smole - 1940.
Poliuretan - 1941.
Polietilentereftalat - 1941.
Epoksidne smole - 1946.
Stiropor - 1949.
Polipropilen - 1954.
Polikarbonat - 1958.
Akrilnitril-butadien-stirol - abs - 1945.

Uzroci propadanja[uredi | uredi izvor]

Od izuzetno velikog broja sintetskih polimera kao izrazito problematične i sklone propadanju možemo izdvojiti sledeće: acetilceluloza, nitroceluloza, poliuretan, te polivinil hlorid.

Preventivna konzervacija[uredi | uredi izvor]

Plastične predmete treba čuvati na tamnom, hladnom i suvom mjestu. Temperatura u prostoru za čuvanje ne bi trebalo da prelazi 20 C, uz relativnu vlažnost vazduha 30-50%. Posebno paziti na potpuno redukovanje ultraljubičastog zračenja. Nivo vidljivog svetla 50—150 luksa . Kod rukovanja uvek koristiti lateks rukavice.

Kod pojava propadanja — znači promene boje, gubitka uobičajene konzistencije, izbijanja plastifikatora na površinu, mrvljivosti i lomljivosti — predmete izdvojiti iz ostatka kolekcije, za predmete od acetil i nitroceluloze temperaturu smanjiti na 2—5 C. Isto važi i za predmete od polivinil hlorida dok kod onih od poliuretana temperaturu držati na oko 20 C.

Posebno paziti na korišćenje primerenih materijala kod izlaganja ili skladištenja.

Što češće kontrolisati stanje pohranjenih predmeta!

Interventna konzervacija[uredi | uredi izvor]

Dokumentovanje zatečenog stanja[uredi | uredi izvor]

Stanje predmeta pre, tokom i nakon zahvata mora biti primereno dokumentirano. Sastavni deo dokumentacije mora biti i detaljno navođenje svih postupaka i materijala korišćenih pri zahvatu. Dokumentirati moramo i sva eventualna naučna ispitivanja sprovedena na predmetu, au dokumentaciju mora biti uključena i preporuka za dalje čuvanje predmeta.

Donošenje odluka o potrebi, obimu, te posledicama zahvata[uredi | uredi izvor]

Idealno bi bilo da kod donošenja odluka učešće uzme što veći broj stručnjaka, kao minimum možemo uzeti stručnjaka za propadanje plastike, povijesničara umetnosti, te konzervatora restauratora.

Čišćenje[uredi | uredi izvor]

Za čišćenje nikako ne koristiti rastvarače, uz izuzetak destilovane vode. Predmete ne uronjavati u vodu već ih čistiti minimalno natopljenim tamponima vate. Mogu se koristiti i krpe od mikrovlakana.

Predmete od acetil i nitroceluloze, te Kazeinska formaldehidnih smola nipošto ne čistiti vodom!

Obrada oštećenih predmeta[uredi | uredi izvor]

Kod popravke oštećenih predmeta uglavnom se koristimo lepljenjem, no treba naglasiti da je najbolje koristiti isključivo lepila koja ne rastvaraju osnovni materijal, uz primenu ojačanja od Reemay® ili slične tkanine, te tiplova.

Izrada nedostajućih delova[uredi | uredi izvor]

Idealno bi bilo delove izraditi od plastike od koje je i sam predmet. Novoizrađeni bi delovi morali biti lako i jasno uočljivi te primereno označeni. U slučaju potrebe moraju biti lako uklonjivi sa tretiranog predmeta.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Shashoua,J.Conservation of Plastics,London 2008.
Keneghan,B.;Egan,L.(Eds.)Plastics: Looking at the Future and Learning from the Past,London 2008.
Quye,A.;Williamson,C.(Eds.)Plastics: Collecting and Conserving,Edinburgh 1999.
Shashoua, Y & Ward, C. (1995) "Plastics: Modern Resins with Ageing Problems" SSCR Resins: Ancient and Modern. pp. 33-37.
Shashoua, Y (1996) "A Passive Approach to the Conservation of Polyvinyl Chloride" in ICOM-Modern Materials Working Group: 961-966.
Winsor, P. (1999) "Conservation of Plastics Collections", MGC Fact Sheets: September 1999. Museums and Galleries Commission: London
Young, L. & Young, A (2001) "The Preservation, Storage and Display of Spacesuits", Collections Care Report Number 5, Smithsonian National Air and Space Museum: Washington, DC.
Blank, S (1990) "An Introduction to Plastics and Rubbers in Collections", Studies in Conservation 35 (1990): 53-63.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]