Korisnik:Manastir Janja/Pesak
Manastir Janja nalazi se u selu Rutoši, koje teritorijalno pripada opštini Nova Varoš a graniči se u blizini manastira sa selima Seništa i Radoinja. Manastir je posvećen Pravednim roditeljima Presvete Bogomatere Joakimu i Ani.
U okviru projekta Na svetim vodama Lima, ekipa naučnika iz Narodnog muzeja u Užicu započela je 5.jula 1993.godine istraživanje više lokaliteta i smestila se u zaseoku Klak, sela Seništa, odakle su počele akcije rekognosciranja i sondažna arheološka istraživanja u okviru redovne programske delatnosti muzeja u Užicu. Nakon izvršenog rekognosciranja terena, odlučeno je da se započne sa sondažnim radovima na crkvi Manastirine u podnožju Janjine Stijene u imanju Sretena i Petronija Gordića – Pinjevića, tavuisanom mestu, zaraslom i obraslom u lesku, grab, klen, javor, krušku i jasen. Korenje drveća, koje je u priličnoj meri oštetilo zidove crkve,otežavalo je izvođenje arheoloških radova kao i primenjenu arheološku metodologiju.
Primenjen je širok iskop na prostoru na kome su bili vidljivi ostaci ruševina reprezentovanih gomilom kamenja i ostacima „lučevih greda“ gde su meštani izlazili na zavetinu na Vidovdan i tom prilikom davali posluženje za napredak i svaki boljitak i ostavljani namenjene darove u novcima i stvarima. Iskopom je obuhvaćena severna polovina naosa omanje crkve građene od tri vrste kamena:krečnjaka, koji se može vaditi na licu mesta, sige i peščanog sedimenta oker boje, većih dimenzija pritesanog ili potpuno obrađenog, zavisno od položaja u koji je ugrađen – u fasadna zidna platna, elementi doprozornika ili dovratnika, rešenje podnih partija priprate i naosa, i partija „poluobličastog svoda“. Ovaj građevinski materijal je ujedno dopunjavao estetski doživljaj građevine malih razmera, ali skladne, odajući utisak polihromije. Kamen je vezivan krečnim malterom, a krov na dve vode pokriven šindrom. Crkva je plitko fundirana,no unutrašnji deo je nešto dublji i u njega se ulazi preko jednog stepenika.Zidovi su sačuvani u visini od 1,5 metara. Sama crkva predstavlja jednobrodnu građevinu dimenzija oko 10,30 x 6,00 metara. Zidovi su široki 0,75do 0,80 metara. Građeni od velikih kamenih blokova, sa zapadne strane ima ulaz širine 0,65 metara. Profilisan prema unutra, pored elemenata dovratnika i praga, sačuvan je u najvećem delu masivni blok nadvratnika dimenzija oko 0,75 x0,50 metara. Sa severne i južne strane na zidu crkve sačuvani su monolitni blokovi nadprozornika ili kapiteli, odnosno profilisane konzole, ostavljajući prostora za razmišljanje da su se baš tu nalazili prozori. Po osovini crkve,uočeni su elementi postojanja apsidalnog prozora. Apsida je na polukružna na poligonalnom ( petougaonom ) temelju koji ispada iz severnog i južnog perimetralnog zida crkve, samo sa severne strane na spoju broda i apside, zid apside pravi luk, koga nema na južnoj strani po osovini. U oltarskom prostoru otkriveni su delovi Časne Trpeze, postament noseći profilisani četvorougaoni, odnosno osmougaoni stubac sa otvorom i klinom na gornjoj i donjoj strani za spajanje sa postamentom i samom Časnom Trpezom. Sama glava Časne Trpeze rešena je u vidu zarubljene profilisane četvorougaone piramide.
Južno od Časne Trpeze, u istoj liniji nađen je sud za osvećenu vodicu sa postamentom ugrađenim u pod, rešenim u vidu oktogena. Od drugog crkvenog mobilijara, nađeni su delovi mermernog čiraka, postament i fragment oktogonalne kolonete od mermera, visoke tehničke izrade, i mermerni oktogonalni „tasovi“ u fragmentima koji imaju rupu u sredinina kojima su fiksirani klinovi na koje su se ubadale sveće. Od pokretnih nalaza,gvozdeni kovani ekseri, klinovi, klamfe...Među njima izdvajaju se fragmenti polijeleja od kovanih listova gvožđa i krstovi – ukrasni za polijeleje.
Sa zapadne strane crkve otkrivena je i priprata površine oko 15 kvadratnih metara popločana manjim pravougaonim pločama, dok je u samoj crkvi pod izveden od većih obrađenih kamenih ploča. Priprata ima temelj od suvozida i nadgradnju od drvene konstrukcije. Na celom prostoru su intenzivni tragovi gorenja. Prema ostacima fresko-živopisa koji se sreću u podnim partijama i partijama sokla ili parapetana sačuvanim zidovima unutar crkve, zaključuje se da je bila bogato živopisana i da je imala bogatog ktitora. Određene insule živopisa sa nivoa parapeta su preventivno konzervirane i odstranjene. Tradicija
O samoj crkvi, njenom patronu, ktitoru i vremenu nastanka malo se zna. Izvori takođe ćute. Analiza arhitekture i crkvenog mobilijara dozvoljava pretpostavku da je nastala verovatno sredinom ili krajem XV-og veka, a da je stradala krajem XVII – og veka. Objekat je stavljen pod zaštitu a Narodni muzej u Užicu, planirajući konzervaciju objekta i njegovu realizaciju, na crkvi je izvršio preventivnu zaštitu, podigavši iznad ostataka nastrešnicu s krovom na dve vode.
Blagoslovom episkopa mileševskog Filareta, uz Svetu Liturgiju 02.10.2008.godine počinje obnova manastira Janja, posvećenog Pravednim roditeljima Joakimu i Ani.[1] Ubrzo nakon toga,po blagoslovu episkopa Filareta u manastir dolazi monahinja Justina ( Petković) iz manastira Svetog Nikole u Banji kod Priboja, koja započinje intenzivan molitveni i misionarski rad na obnovi manastira. Bez krova nad glavom,u pomoć su joj pritekli vernici okolnih sela i porodica Gordić,koji joj ustupaju svoju kuću na privremeno korišćenje, dok se ne uradi monaška kuća a najkasnije do proleća 2014. godine. Uz novčanu pomoć Nebojše Grujovića,preduzetnika iz sela Rutoši urađen je najveći deo radova na manastirskoj crkvi.Crkvi je vraćen pretpostavljeni izgled prethodnog hrama, uz korišćenje savremenijih materijala izgradnje a usled ograničenih sredstava koja su bila na raspolaganju.
Na Bogojavljenje 2011. godine podignuti su i osveštani krstovi manastirskog hrama, čime se završava prva faza obnove. U drugoj fazi obnove krenulo se sa izvođenjem završnih radova na fasadi hrama i uređenju enterijera. Misionarski rad po blagoslovu monahinje Justine, koji se proširio na društvene mreže preko vernih poklonika i prijatelja manastira Janja, urodio je plodom pa su sa raznih strana počeli da stižu skromni ali za ovu siromašnu obitelj, smeštenu daleko od očiju javnosti jako važni materijalno-novčani prilozi.Kako je novac stizao monahinja Justina je isti s ljubavlju ugrađivala u uređenje unutrašnjosti hrama i kupovinu crkvenih relikvija. U tom periodu obnove, jako potrebna pomoć je pristigla i od lokalnih samouprava opština Nova Varoš i Priboj. Pred sam dan osvećenja manastir Janja priključen je na mrežu električne energije a nešto ranije,dobio je i vlasništvo nad zemljom, na kojoj je crkva i obnovljena. Dana 22.jula 2012.godine osvećen je manastir Janja u Starome Vlahu, posvećen Pravednim roditeljima Presvete Bogorodice Joakimu i Ani,uz sasluženje episkopa mileševskog Filareta i mnoštvo verujućeg naroda.Nakon 400 godina ponovo je zazvonilo crkveno zvono na radost i spasenje narodu Seništa, Rutoša i Radoinje.
Kao manastirska slava ustanovljen je Praznik Svetih i Pravednih roditelja Joakima i Ane, na koji se sakuplja veliki broj vernika i prijatelja manastira Janja iz Srbije, Crne Gore i Republike Srpske, koje nesebična ljubav Presvete Bogorodice sabira i blagosilja. Treća i predstojeća faza radova na obnovi manastira Janja trebala bi da obuhvati izgradnju monaške kuće, za smeštaj sestrinstva manastira Janja koje mora do proleća 2014.godine da napusti obližnju kuću koja im je data na korišćenje. Nedostatak novčanih sredstava i predstojeća zima onemogućili su rad na tome. Manastiru je potrebno obezbediti i vodu, za čiji je projekat potrebno takođe obezbediti sredstva. Trenutni izvor vode malog kapaciteta, smešten ispod manastira u šumi jedino je rešenje za predstojeći period nakon iseljenja iz privremenog smeštaja, za sestrinstvo manastira Janja.
Manastir Janja geografski nalazi se u oblasti Starog Vlaha, okružen prelepim jezerima i pašnjacima,šumom i planinskim vrhovima Zlatibora i Zlatara.Jezera na reci Uvac daju posebnu lepotu ovoga kraja. Manastir Janja okružen je prelepim srpskim pravoslavnim manastirima od kojih se posebno po lepoti izdvajaju manastir Uvac, manastir Dubrava, manastir Banja kod Priboja i manastir Mažići . Razvoj turizma okoline manastira Janja potencijalno je uslovljen lepotama jezera Kokin Brod i Radoinjskog jezera na reci Uvac, koja se nalaze u neposrednoj blizini. Obilje plodova prirode, uz molitvu,rad i susrete sa dragim ljudima omogućavaju manastirskom sestrinstvu dodatnu radost života. Kad jesen prođe sa svojim plodovima,u krajolik manastira dolazi zima koja koliko je lepa, toliko je je i opasna za one koji je najbolje ne poznaju.Daleko od očiju, u molitvi svojoj Gospodu manastir Janja čeka proleće.