Matićeva kuća u Sremskim Karlovcima
| Matićeva kuća u Sremskim Karlovcima | |
|---|---|
 Matićeva kuća danas | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Sremski Karlovci |
| Opština | Sremski Karlovci |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | kuća |
| Vreme nastanka | 18. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Novi Sad |
Matićeva kuća u Sremskim Karlovcima je karakterističan primer manje građanske kuće u Vojvodini nastale pod uticajem baroka. Barokni uticaji na ovoj kući uočava se na osnovu mansarde i mansardnog tipa krova, zvanog tectus gallicus,[a] koji je nepoznat u orijentalnoj arhitekturi koju su Turci doneli u Vojvodinu u 16. i 17. veku.[2]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Matićeva kuča se nalazi u Ulici mitropolita Stratimirovića broj 2 u Sremskim Karlovcima.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Ovaj objekat pripada tipu kuća sa mansardom, čija tačna godina izgradnje nije poznata,[3] ali se objekat na osnovu svojih arhitektonskioh karakteristika pouzdano može datirati u 18. vek,6 na osnovu činjenice da su uticaji francuskog baroka u Vojvodinu mogli doći samo posredstvom srednjoevropskih centara tokom evropeizacije vojvođanskih naselja u 18. veku.[2]
Uz glavni objekat je verovatno u 19. veku dozisdana manja prizemna zgrada, okrenuta zabatnim zidom ka ulici.
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Kuća ima tri etaže: prizemlje, mansardu i podrum sa bačvastim svodom ispod jednog objekta. Osnova starijeg dela objekta je u obliku trapeza sa nejednakim stranicama, što ukazuje da je prilagođena obliku parcele i da je ulična fasada najverovatnije zauzimala veći deo uličnog fronta parcele. Ulična fasada je pretrpela određene izmene u rasporedu prozora i vrata, kao i dekorativnih elemenata, od kojih je sačuvan samo profilisani krovni venac. Ispod venca je postojao friz sa dekorativno raščlanjenim elipsama, koji je karakterističan rokajni detalj,[3] ali je on s kraja 20, veka porušen. Osim profilisanog potkrovnog venca kuća nema plastičnu dekoraciju na fasadi. Ako je izvesna dekoracija uopšte postojala u periodu kada je objekat izgrađen, ona je sigurno bila veoma skromna i svodila se na plitke okvire oko prozora i potprozorne grede.[2]
Za izgranju zidova korišćeni su kamen i opeka, a njihova debljina ide do 70 cm. Iznad prizemne etaže izdiže se prelomljeni mansardni krov sa prozorima u vidu badža. Kao krovni pokrivač korišćen je biber crep, ali nije isključeno da je kuća prvobitno bila pokrivena šindrom.[2]
Raspored prostorija u prizemlju je složen. Kroz centralni deo zgrade prolazi
hodnik, upravan na osu ulice, koji vrši funkciju komunikacijskog koridora povezujući javni sa privatnim prostorom, odnosno sa unutrašnjim prostorijama i dvorištem.
Sve prostorije u prizemlju su zasvedene krstastim svodovima. Ova etaža je, sudeći po arhitektonskoj koncepciji celog objekta, u celosti ili jednim svojim delom služila kao poslovni prostor. Tu je mogla biti trgovačka, zanatska ili ugostiteljska radnja.[2]
Na mansardu vode drvene stepenice, a pristup ovim stepenicama je iz hodnika. Gornja etaža ima tri sobe od kojih su dve okrenute ka ulici, dok treća gleda na dvorište. Ka dvorištu je okrenuta i jedna prostorija koja nije bila uređena za stanovanje, već se najverovatnije koristila kao skladišni prostor. Prozori na mansardi postavljeni su u posebnom delu sobe čiji je pod podignut za 15 cm. Prozori na mansardi imaju drvene kapke koji su u gornjem delu blago zaobljeni, što ukazuje na uticaj romantizma. Oni su najverovatnije zamenili dotrajale kapke u šestoj ili sedmoj deceniji 19. veka.[2]
Na zaključak da je objekat u sadašnjem obliku sagrađen u 18. veku ukazuje više činjenica: svodovi sa bočnim prodorima, tip mansarde i mansardnog krova za koji postoje analogije sa objektima iz 18. veka (Karamatina kuća u Zemunu, porušena kuća sa mansardnim krovom u Somboru, letnjikovac isusovačkog samostana u Petrovaradinu, graničarski objekat iz 1790. i porušeni prizemni objekat na centralnom trgu u Pančevu, kuće na graviri Sombora iz 1818. godine.[2][4] kao i u Hrvatskoj, u Varaždinu Palača Czindery.[5]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Mansardni krov je poznat i kao tectus gallicus, odnosno francuski krov. Strmi dvovodni krov koji se naziva tectus germanicus, odnosno nemački krov, najverovatnije potiče iz nemačke poznogotičke arhitekture. Mansardni tip krova dobio je ime po čuvenom arhitekti baroknog klasicizma Fransoa Mansaru (Francois Mansart, 1598–1666).[1]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Janson. H. W. Istorija umetnosti. Beograd: Prosveta, 1986. str.441
- ^ a b v g d đ e TIP II – GRAĐANSKE KUĆE S NAGLAŠENIM BAROKNIM PROČELjIMA U:Bogdan M. Janjušević Prilog proučavanju stambene arhitekture barokne epohe u Vojvodini, str.101-103. UDC 728(497.113)”17”
- ^ a b Vasić, Pavle. Umetnička topografija Sremskih Karlovaca. Novi Sad: Matica srpska,1978: 128.
- ^ Vasić, Pavle. Umetnička topografija Sombora. Novi Sad: Matica srpska. Novi Sad: Matica srpska,1984: 118
- ^ Lentić-Kugli, Ivy. Varaždinski graditelji i zidari 1750–1850. Zagreb: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture Zagreb, 1981: 27.