Musala (Islam)
Musala ili džamija pod vedrim nebom (tur. musalla) je kolektivno mesto (livada, bašta ili kakav drugi veći prostor) na kome muslimani celog grada ili varoši, grupno pod otvorenim nebom klanjanjaju bajramsku molitvu, zajednički namaz, kao što su džuma i dženaze. Ona je za razliku od većine drugih imala zidani mihrab za imama i menberu za učenje hutbe.[1][2] Pored Bajrama, na musalama se izlazilo radi zajedničke molitve za kišu i za isprćaj hadžije. Za musale u Bosni i Hercegovini karakteristično je da se namaz vršio petkom.
Poreklo naziva i namena[uredi | uredi izvor]
Musala je reč turskog porekla, a označava prostor ispod vedrog neba na kojem se obavljaju islamski obredi. Danas ova reč češće preživljava kroz nazive ulica, negoli kao vredan kulturno-istorijski spomenik.
Iz Islamskog leksikona, Nerkeza Smailagića, saznajemo da su se u vreme poslednjeg božjeg proroka Muhameda, nakon njegovog prelaska u Medinu, brojne svetkovine, održavale na ovakvim mestima sa posvećenim karakterom. Bogosluženja mrtvima, molitva kišu i drugi ritualni obredi održavali su se ne samo na musli u Medini, već i u mnogim drugim mestima, pa tako i u Bosni i Hercegovini. Prostrano mesto, opasano zidom sa mihrabom (ovalno mesto u zidu musale ili džamije), imalo je svoj prostor poput govornice (mimber) za hatiba, čoveka koji je predvodio obred.[3]
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
U građevinskom smislu musala je prostor ograđen zidom visine od 1,5-2 m, kome su se obično nalazile četiri kapije sa portalima koji su mogli biti skromni, ali često vrlo bogato ukrašeni. Mihrab i miner, koji su bili skromni ili luksuzni, bili su kasnije pokriveni manjom kupolom koja se oslanja na drvene stubove. U urbanističkom smislu najveća vrednost musale je u njihovom položaju u prostoru. Posebno je važno njihovo hortikulturno rešenje, odnosno bogatstvo i distribucija biljnih vrsta. Evelia Čelebi opisuje namazbah u Elbasanu kao travnjaku okružen sa 57 čempresa.
Ponekad su musala stavljena pod krov i na njihovom mestu su kasnije građene džamije, pod nazivom musala džamija (npr Musala (Banja Luka).
Posebna vrsta musala služila je kao mesto za sastanke i razgovore učenih ljudi, pa su prozvane musale medrese.
Česte su bile i musala izletišta (namazgah mesiresi) , postojao je i poseban tip musala grobalja (musalla mezarligi).
Musale iz vremena osmanske uprave[uredi | uredi izvor]
Musale iz vremena osmanske uprave mogu se podeliti u dve grupe:
- Bajram musale
u kojima su se zajednički klanjali svi stanovnici jednog grada u vreme Bajrama
- Česmenske musale
Služile su pojedincima ili manjim grupama de se klanjaju na stanicama duž velikih puteva (cesme musallalari). Dobile su naziv po česmama koje su činile obavezni i sastavni deo ovih objekata. Na naajranijim česmenim musalalama pravac kible određivao je namaz-tašom (kamena u nivou zemlje), sa označenim pravcem umesto umesto mihrabom.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Smailagić. M. 1990. Leksikon islama. Sarajevo: Svjetlost.
- F. Hiti, Istorija Arapa, Sarajevo, 1973, 192.
- Cvijić Jovan, Balkansko poluostrvo i Jugoslovenske zemlje, knjiga I,Zagreb, 1922.
- Ćorović, Vladimir (1940). Historija Bosne. Beograd: Srpska kraljevska akademija.
