Pređi na sadržaj

Opšta bolnica Subotica

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Opšta bolnica Subotica
Datum osnivanja1. oktobra 1841
SedišteIzvorska 3,
24000 Subotica
DirektorDr. sci. med. Slobodan Puškar
Veb-sajtbolnicasubotica.com

Opšta bolnica Subotica, osnovana 1. oktobra 1841. godine, jedna je od najstarijih državnih zdravstvena ustanova u Vojvodini sekundarne zdravstvene zaštite, koja pruža dostupnu, sveobuhvatnu, kontinuiranu, bezbednu specijalističko-konsultativnu i stacionarnu zdravstvenu zašti uz poštovanje humanog odnosa, poštovanja etičkih principačipa za područje Severnobanatskog upravnog okruga,[1] kome gravitira oko pola miliona stanovnika. Ustanova u svom sastavu ima 850 bolesničkig kreveta na u kojima rade zdravstveni radnici različitih specijalnosti i medicinsko i nemedicinsko osoblje raznih struka.

U skladu sa kriterijumima i uslovima organizovanja, u Opštoj bolnici Subotica pružaju se usluge zdravstvene zaštite; određenoj grupaciji stanovništva, za određene bolesti ili grupe bolesti, za jednu ili više grana medicine, odnosno oblasti u redovnom postupku lečenja bolesti ili u hitnim medicinskim stanjima.

Nazivi[uredi | uredi izvor]

Gradska bolnica Subotica (1841—1897) — Opšta bolnica Subotica (1897—1919)— Gradska javna bolnica Subotica (1919—1941) — Gradska bolnica Subotica (1944—1946) — Pokrajinska bolnica (1947—1950) — Gradska bolnica Subotica (1950—1967) — Opšta bolnica Subotica (1967—1975) — Medicinski centar Subotica (1975—1996) — Zdravstveni centar Subotica (1996—2008) — Opšta bolnica Subotica (od 2008)

Istorijski uslovi koji su prethodili osnivanju bolnice[uredi | uredi izvor]

Plan Subotice iz 1799.

Subotica se i pored ekspanzivnog razvoja u 18. veku i s početka 19. veka suočavala sa problemima javne higijene i zdravstva. Kuće su građene kao nabijanice sa trščanim krovom bez nekog urbanističkog plana, ulice su bile pune smeća (mnoge sa otvorenim kanalima u kojima je tekla odnosno više stajala voda), trotoari su bili nepopločani a trgovi sa manjim ili većim barama. Ovakva javna higijena ugrožavala je zdravlje stanovništva pa su mnogi često oboljevali i bili nesposobni za rad, pa su kao i bolesni siromasi bili i problem za smeštaj i ishranu zajedno sa povećim brojem gluvih, slepih i umobolnih koji su zahtevali društvenu brigu i negu. Sve je ovo zahtevalo je preduzimanje mera uređenja grada i osnivanje zdavstvenih i socijalni ustanova. Finansijske mogućnosti grada nisu bile dovoljne pa se sve rešavalo jako sporo.

Nakon ulaska u sastav Habzburške monarhije, Subotica je uključena u sastav habzburške Vojne granice. Poveljom carice Marije Terezije (1717—1780), Subotica je 1743. godine proglašena privilegovanom kraljevskom kameralnom varošicom (trgovištem) Sent Marija (Privilegiatum Oppidum Regio Cameralis Szent Mária) i dobila svoju upravnu vlast - Magistrat (unutrašnji senat) i izabranu ( zakletu) opštinu - spoljni senat (iurata communitas). Vlast u Subotici imala je u svojoj nadležnosti i određena prava i slobode u administrativnim poslovima, kao i pravo izricanja smrtne kazne "pravo mača" (ius gladii).[2]

U periodu od 1746. do 1752. godine u Suboici se javljaju i prvi „medicinski radnici”: ranari-berberi (ili „hirurzi” kako su ih zvali) među kojima su bili poznatiji Me Toma Sauer i Stefan Lenard,[3] i prve „zaklete” babice.[4] Ranar su po potrebi vršili i dužnost mrtvozornika a zajedno sa babicama i dužnost sudskog veštaka.

Subotica koja se relativno brzo razvijala s kraja 18. veka i s početka 19. veka postala je značajno mesto privrednog, društvenog i kulturnog života u ovom delu Panonske nizije.[5] U nju su se doseljavali stanovnici raznih profesija, razne nacionalnosti i veroispovesti, koji su razvijali trgovinu i zanatstvo. Počela je i urbanizacija grada, isušivanjem bara i močvara u gradu i okolini, i osnivanje kulturno-prosvetnih društva.[6]

Međutim razvoj grada nije pratio i odgovarajući razvoj zdravstvene zaštite. Iako je još 1754. izdata od viših vlasti Okružnica prema kojoj su lekari, hirurzi i apotekari morali polagati ispite na Medicinskom fakultetu a babice kod magistra obstetricije ili gradskog fizikusa, gradske vlasti, čak i posle donošenja Opšteg normativa o organizaciji zdravstvene službe, nisu pridavali dovoljan značaj toj oblasti.[7] Tako je u gradu, pored diplomiranih lekara (gradskih fizika), hirurga, apotekara i „ispitanih” babica (Examinates Obstetrices),[8][9][10][11] paralelno radio i veći broj ranara-berbera, neškolovanih babica i drugih nemedicinskih lica pružalaca zdravstvene pomoći stanovništvu.

U gradu je vladala je još tradicionalna medicina, pa se narod u nevolji obraćao narodnim lekarima, travarima, vidarima, vračarama i drugim neškolovanim osobama, a žene su se pri porođaju obraćale starim, iskusnim „veštim” ženama ili su se bez ičije pomoći porađale.

Prisutna je bila i religiozna medicina, medicina sveštenika i kaluđera koji su pored duhovnog ohrabrenja i molitvama, nekom vrstom magijskog uveravanja i obreda, pružali bolesnima i određenu „medicinsku” pomoć (lekovito bilje u obliku čaja) jer su kao obrazovani bili upoznati i sa medicinskim saznanjima tog vremena.[12]

Zabeleženo je, takođe, da su mnoga mala deca u Subotiici zbog bolesti umirala jer nije bilo školovanih babica koje bi savetovale majke kako da se ponašaju oko novorođenog deteta s jedne strane, a sa druge mnoge majke su bile zauzete drugim poslovima i imale su malo vremena da se posvete detetu.

Prve školovane babice u Subotici počele su sa radom s karaja 18. veka i one su bile na Gradskom budžetu. Babice su pružale samo pomoć porodiljama a u komplikovanim slučajevima pozivale su gradskog fizkusa, uz čiju saglasnost su mogle propisivati trudnicama i ženama posle porođaja. Da bi zaštitile plod bile su obavezne da prijavljuju sve trudnice kao i one žene za koje su smatrale da su u drugom stanju. Siromašnim porodiljama pružale su besplatnu pomoć i posle porođaja a imućnijim porodiljama naplaćivale su usluge prema propisanom cenovniku. Takođe su davale trudnicam mišljenje o potrebi bolovanja, a učestvovale su pri sudskom veštačenju i donošenju odluka u slučajevima silovanja, pobačaja ili čedomorstva.[13]

Grad sve do 1841. nije imao namensku bolničku zgradu,[14] a Uboški dom, nabijanica sa trščanim krovom, zemljani pod i dvorištem, dve sobe i kuhinjom bez bunara i nužnika, lociran na kraju grada bio je nepodobna i nehigijenska kuća za smeštaj siromaha.

Pokušaji da se bolnička zgrada izgradi dugo nisu donosili rezultate,[15] sve do dolaska dr Anton Strobla (1765—1830) sa diplomom doktora medicine, hirurgije, akušerstva, veterine, tržišne i policijske medicine,[16] koji je pokušavao za vreme dok je bio glavni gradski fizik (1792—1828),[17] da leči obolele siromahe. Na njegovu inicijativu, Uboški dom, nazivan i Domus Hospitalis, Nosocomium odnosno Hospitalium često je popravljan.

Osnivanje i razvoj[uredi | uredi izvor]

Kako je prema izveštaju iz 1837. godine stari Uboški dom i dalje služio kao „bolnica” a novopodigniti iz 1836. godine nije bio pogodan za lečenje obolelih siromaha. Ponovo je izveštaju predloženo da se razmotri mogućnost izgradnje jedne bolničke zgrade, tim više što je zdravstveno zbrinjavanje u gradu sve teže bilo sprovoditi „i zbog loših higijenski uslova u starom Domu: u kome su u jednoj sobi ležali bolesni koje leče fizik i hirurg a u drugoj oni koje kontroliše Magistrat jer su nemoćni za bilo kakav rad.”[18]

Stalne molbe i upozorenja ranijih ali i sadašnjih gradskih fizika konačno su pokrenute sa mrtve tačke. Magistrat je 1839/40. godine doneo Odluku o kupovini kuće naslednika Antuna Trančik,[a] jer je prema proceni Komisije, formirane u tu svrhu, zgrada uz manje popravke pogodna za potrebe bolnice i jeftinija je investicija od gradnje nove zgrade.[19][20]

Po odobrenju viših vlasti u Pešti kuća je kupljena, pristupilo se adaptaciji i sačinjen je Pravilnik o radu bolnice tzv. Sistem veštine bolnicom koja se podiže u slobodnom kraljevskom gradu Subotica.[21][22]

Prva gradska bolnica[uredi | uredi izvor]

Dr Antun Kovač postavljen je za prvog upravnika novoosnovane bolnice, koja je zvanično počela sa radom 1. oktobra 1841. kada je i bila spremna da primi prve bolesnike.[23] Upravnik bolnice je ujedno pregledavao i lečio one sa bolestima unutrašnjih organa dok je dr Ferenc Romančik (?-1855), gradski hirurg honorarno radio i zbrinjavao bolesnike sa hirurškim oboljenjima. U bolnici su te godine radili: lekar-upravnik, hirurg, ekonom (Albert Lazar), blagajnik (Lazar Stojković), neškolovani bolničari jelovničarka (koja je pripremala hranu prema odredbama lekara).[24][22]

Od 1. oktobra do 31. decembra 1841. godine, kada je u bolnica ovorena, u njoj je lečeno 11 pacijenata; od kojih je otpušteno 6 kao izlečeni, 3 kao oporavljeni a 2 bolesnika su umrla.[25]

Obdukcije za potrebe grada i bolnice vršene su u prostorijama mrtvačnice dozidane uz Uboški dom koji je bio premešten sa starog mesta u jednu preuređenu kuću u blizini bolnice,[b] jer nije bio prihvaćen predlog dr A. Kovača da se u dvorištu bolnice izgradi Uboški dom i posebne prostorije za umobolne.[26]

Na dužnosti upravnika bolnice dr Anon Kovač bio je do 1861. godine, kada je na njegovo mesto postavljen dr Lipot Milko, doktor medicine, hirurgije i opstetricije, za novog bolničkog rukovodioca.[27] Te godine na rad u bolnici primljena je i Jelena Sarić, kao negovateljica.[28]

Kao upravnik bolnice dr Lipot Milko podigao je nivo rada otvaranjem Odeljenja za očne bolesti (sa 7 kreveta) i odeljenja za umobolne bolesnike (sa 5 kreveta) i perionice.[29] Godine 1878, u dvorištu bolnice, podignuta je zgrada za umobolne sa pet ćelija, mrtvačnicom, salom za obdukcije i peronicom.[29]

Upravnik Građanske bolnice od 1884. do 1888. godine bio je Šandor Kertes, a u njoj su radili i lekar-upravnik, dr Pal Bruk, lekar opšte medicine i dr Adolf Vilhajm u bolnici za očne bolesti (koja je osnovana 1884. u adaptiranoj kući Antala Biroa kraj Vojne bolnice na Senjaku.[v] i imala je 30 bolesničkih kreveta.[30]

Godine 1886. podignuta je i Gradska bolnica za infektivne bolesti u jugoistočnom delu Subotice zbog epidemije velikih boginja.[31]

Novoizgrađena Prva građanska bolnica u Subotici (1897—1941)[uredi | uredi izvor]

Paviljoni novoizgrađene Opšte bolnice (1897)
Dr Vajs Ignac (1849-1894), kao upravnik bolnice (1888-1894), energičnije pokreće pitanje poboljšanja bolničke službe i izgradnje nove bolničke zgrade. Uz njegovo opširno obrazloženje da grad mora da ima modernu bolničku službu, Gradska uprava februara 1890. godine donela je Odluku da se nova bolnica, sa osma paviljona izgradi kod tzv. Šandorske kapije (gde se i danas nalazi). Bolnica je bila u to vreme jedna od najmodernijih u ovom delu Evrope.

Krajem 19. veka Prva građanska bolnica u Subotici bila je malog kapaciteta i pored proširenja Odeljenjem (Bolnicom) za očne bolesti, Odeljenjem za umobolne bolesnike i Odeljenjem (Volnicom) za infektivne bolesti, jer se broj stanovnika razvojem grada neprestano povećao a time i broj pacijenata.

Na predlog Lazara Mamužić (1849—1916), gradonačelnika Subotice (1884—1902) za izgradnju nove Bolnice sa 160 bolesničkih kreveta, raspisan je konkurs za izradu projekta. Od 11 predloga prihvaćen je projekat broj 4 (arhitekte Janoša Bobule iz Budimpešte). Gradnja je predviđena da počne 1890. godine, no ista je Iz opravdanih razloga, umesto 1890. godine izgradnja je započeta 1893. a završena početkom 1897. godine.[32]

U subotičkoj bolnici osnovanoj 1897. godine, sagrađenoj u osam paviljona, sa 160 bolesničkih kreveta, bilo je zaposleno pored višeg medicinskog kadra, 17 časnih sestara, 1 babica i 4 bolničara a po potrebi primana su i druga lica, kojih je prema Pravilnik o radu bolnice iz 1905. godine, tokom 1910. godine u bolnici bilo 38.[33]

Međutim, nekoliko godina nakon otvaranja novih paviljona bolnička uprava se suočila sa činjenicom da je povećani broj hospitalizovanih bolesnika zahtevao dalja proširenja dogradnjom sprata na prizemnim paviljonima, odnosno adaptaciju postojećih prostorija u pojedinim paviljonima.

Prvi kursevi za bolničare u Bolnici su prvi put organizovani tek 1914. godine uoči početka Prvog svetskog ratarata. Tokom Velikog rata u Bolnici su radile dobrovoljno bolničarke sa završenim kursom za pružanje medicinske pomoći ranjenicima.[34]

U Subotici je 1905/6. bilo 34 lekara, 1907. - 38, koliko ih je bilo i 1915. godine.

Bolnica između dva svetska rata[uredi | uredi izvor]

Po ulasku u novu državu, Kraljevinu Jugoslaviju u skladu sa potpisanim međunarodnim ugovorima, stanovništvu je ostavljeno pravo opcije (mogućnost prijema državljanstva u novonastalim državama na temeljima Monarhije), koju koriste neki lekari, i napuštaj Suboticu i odlaze, većinom u Mađarsku.[35][36] Sa druge strane, teče proces doseljavanja u grad, u kome pristiže i veći broj lekara, iz drugih delova zemlje. [6] Broj lekara u 1927. godini po Adresaru za Suboticu uvećao se na 63.[37]

Prema Pravilniku o radu Gradske javne bolnice grada Subotice (glava 5, paragraf 30 iz 1934 godine) zaposleno je bilo 56 časnih sestara, 3 babice i 4 bolničara koji su morali imati propisanu spremu da bi pružali negu bolesnicima. A prema Pravilniku Gradske javne bolnice grada Subotice, tokom 1934 Održavani su kursevi prve pomoći (Samarjanski kursevi) radi obuke i obrazovanja u pružanju nege i medicinske pomoći bolesnicima i ranjenicima odnosno kursevi za dobrovoljne bolničarke.[38]

Između dva svetska rata u bolnici su osnovana sledeća odeljenja:

  • Bolnička apoteka koju je vodila časna sestra Elija Šen do 1942. godine, osnovana je 1926. godine.
  • Odeljenje za ginekologiju i akušerstvo izgrađeno je 1937. godine i ostalo je pod rukovodstvom šefa Hirurškog odeljenja, sve do 1945. godine, kada je postalo samostalno.
  • Odeljenje za bolesti uva, nosa i grla osnovano je 1939. godine.

Krajem 1941. godine u bolnici su radile 32 časne sestre, 3 babice, 5 negovateljica i 6 bolničara.[39]

Bolnica nakon Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]

Karj Drugog svetskog rata ostavio je za sobom tešku situaciju u Subotici, u ekonomskom, privrednom, građevinskom i zdravstvenom pogledu. To je iziskivalo maksimalna zalaganja usmerena ka cilju što bržeg završetka sukoba na preostalim ratnim poprištima kao i normalizacije života na slobodnim teritorijama.

Oslobođenjem Subotice 10. oktobra 1944. godine, zdravstvena služba našla se pred nizom problema, koji su tražili određena rešenja. Prvo je trebalo rešiti deficit u medicinskim kadrovima kako bi se pružila neophodna zdravstvena pomoć građanstvu ali i ranjenim i bolesnim borcima, zarobljenicima, logorašima i raseljenim licima. U takvim uslovima trebalo je uložiti velike napore da bi se zaštitilo zdravlje populacije sa kadrovski malobrojnom službom, pa su u tom cilju u Subotici formirana dva zdravstvena centra:

  • Vojni (sa više domaćih i ruskih bolnica u Subotici)
  • Civilni sa Građanskom bolnicom i zdravstvenim stanicama kao i privatnom lekarskom praksom.[40]

Opšta bolnice u drugoj polovini 20. veka[uredi | uredi izvor]

Posle Drugog svetskog rata usledilo je preseljavanje pojedinih odeljenja Bolnice iz jednog u drugi paviljon što je diktirano brojem bolesnika iz određenih grupa bolesti (npr povećani broj bolesnika sa interničkim, a smanjen broj bolesnika sa kožno-veneričnim bolestima).[41] Otvaraju se nova odeljenja, kabineti i stanice a grada se i posebni paviljoni, ovim redosledom:

  • Odeljenje za dečje bolesti osnovano je 1947. godine pod rukovodstvom dr Julije Volf - Volf Julije (1887—1954). -
  • Kabinet za rendgenološka dijagnostiku osnovano je 1946-1947. pod rukovodstvom dr Marcela Jagić (1901—1990).
  • Odeljenje za tuberkulozne bolesnike osnovano je 1948-1949. u prizemju paviljona „B” pod rukovodstvom dr Aurel Milka (1900—1985).
  • Na spratu „B” paviljona bolnice smešteno je Interno odeljenje, a pododeljenja za kožno-venerične bolesti postaje samostalno 1945. godine
  • Klinička laboratorija otvorena je 1945-1946. pod rukovodstvomdr Aladare Šafer, a biohemijska laboratorija osnovana je 1948. godine u prostorijama Sanitarno-epidemiološke stanice (gradska kuća) iz koje prelazi u bolnicu 1954. godine.
  • Stanica za transfuziju krvi koju vode hirurzi, osnovana je 1953. godine.
  • Paviljon (odeljenje) za rendgenološka dijagnostiku i radio-terapiju izgrađen je 1957-1958. godine; nabavljeni su novi Rtg-aparati. - Na Odeljenju za hirurgiju otvorena je soba za poluintenzivnu negu, uvedene su mnoge laboratorijske analize kao preoperativna priprema, uvedene su endotrahealna i hibernatna narkoza i dr.
  • Dolaskom specijaliste za patološku anatomiju i histologiju, 1. aprila 1961. godine, adaptiran je paviljon za obdukcije i u njemu osnovovane: savremena sala za obdukciju, foto-laboratorije, laboratorije za pripremu pato-histoloških preparata, mikroskopiju i dr. pod rukovodstvom prvog lekara specijaliste - patologa u Subotici, dr Ladislava Švrake. Po izgradnji nove bolničke zgrade 1971/72. godine, odeljenje za patološku anatomiju preseljeno je u adekvatnije prostorije nove zgrade.[42]
  • Odeljenje za infektivne bolesti postaje samostalno 1959. godine dolaskom dr Stipana Filipovića (1920—2002), specijaliste za infektivne bolesti.
  • Odeljenje za rehabilitaciju otvoreno je u novoizgrađenom paviljonu 1960-1961. godine pod rukovodstvom dr Petra Poljakovića.
Nova bolnička zgrada

Tokom 1960/61 godine počela je izgradnja nove višespratne bolničke zgrade iz samodoprinosa građana. Nova zgrada bolnice završena je tokom 1971. godine i uz preuređenje starih zgrada-paviljona bolnica je sada bila u mogućnosti da primi i leči veći broj bolesnika u 850 bolesničkig kreveta i sa savremenom laboratorijsko-rentgenološkom tehnikom. Prateći savremena medicinska dostignuća nova bolnička zgrada omogućila je da se otvore i posebna odeljenja: Odeljenje za urologiju (1971/72.), Odeljenje za ortopediju i traumatologiju (1971/72.), dok je stanica za transfuziju krvi, osnovana 1953. godine, odvojena od odeljenja za hirurške bolesti u posebno Odeljenje 1965. godine.[43]

Opšta bolnice u 21. veku[uredi | uredi izvor]

Prema preporukama Ministarstva zdravlja s početka 21. veka u Bolnici je obavljena reorganizacija u cilju racionalizacije obavljanja zdravstvene delatnosti. Osnovani su sektori i službe delatnosti u bolnici:

  • Sektor hirurških grana medicine (hirurgija, ortopedija sa traumatologija, urologija, ORL, oftalmologija).
  • Sektor internističkih grana medicine (interna, pulmonologija, infektologija, neurologija, dermatologija).
  • Sektor zajedničkih medicinskih poslova (jedinica za zbrinjavanje urgentnih stanja, specijalističko-konsultativni pregledi, anesteziologija sa reanimatologijom, dijagnostički i terapeutski tretman u dnevnoj bolnici, fizikalna medicina i rehabilitacija, radiologija, patologija i druga dijagnostika, apoteka i transfuziologija).
  • Službe za pedijatriju, ginekologiju i akušerstvo, psihijatriju, produženo lečenje i negu, te pravne, ekonomske, finansijske, tehničke i druge slične službe.[44]

Opšta bolnica ima 1.423 zaposlena zdravstvena radika. Od toga 166 lekara, specijalista i subspecijalista, magistra i doktora nauka. Pored lekara bolnica ima još 19 fakultetski obrazovanih radnika drugih struka. Najvći broj zaposlenih, oko 780, čine medicinske sestre i tehničari i oko 460 radnika u zajedničkim službama, odnosno pomoćno osoblje.[45]

Kako savremena medicinska nauka zahteva nova arhitektonska rešenja bolničke zgrade, pružanje savremene higijensko-tehničke uslove rada, i savremenu dijagnostiku u Opštoj bolnici Subotica i dalje, se vrše nova dograđivanja i uređenja pojedinih prostorija i zane stare novom savremenom opremom.[46]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Danas zgrade subotičkog Doma vatrogasaca
  2. ^ Ugao današnje Harambašićeve ulice i ulice M. Oreškovića
  3. ^ Danas prostor Vojvođanske banke i Opštinskog suda

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Istorijat U:Opšta boolnica Subotica”. Opšta bolnica Subotica. Arhivirano iz originala 27. 04. 2017. g. Pristupljeno 27. 4. 2017. 
  2. ^ E. Vojnić, Organizacija mesne vlasti 1743–1918. godine u Subotici, u: Koreni – svedočenje vekova, Subotica 1991, pp. 113–125
  3. ^ G. Ulmer, Zanatstvo u Subotici 1686–1779. Subotica 1995, pp. 140–147
  4. ^ Prva Matična knjiga rođenih, vinčanih i krizmanih, Subotica, 1686–1755. Župni ured crkve sv. Terezija Avilske u Subotici.
  5. ^ Emil Vojnić, Organizacija mesne vlasti 1743–1918. u Subotici. Koreni – svedočenje vekova (1391–1828), Subotica 1991, pp. 113-125.
  6. ^ Bela Duranci, Šest vekova Subotice, u: Med. pregled, god. 44, br. 3-4, 1991, pp. 175-179
  7. ^ K. Popov, Higijenske prilike i zdravstveno zakonodavstvo XVIII veka u Bačkoj i Bodroškoj županiji, u: Zbornik radova XIX sastanka Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Jugoslavije, Novi Sad 1968:, pp. 33–40.
  8. ^ IASu, F. 272, pred. br. 11-B-87/pol. 1781. (Gogolák Franciscus Emericus, lekar)
  9. ^ IASu, F. 261, pred. br. 4/1771. (Siebenburger Johanneus, hirurg)
  10. ^ IASu, F. 272, pred. br. 15-A-26/pol. 1783. (Czorda Ferencz, apotekar)
  11. ^ IASu, F. 272, pred. br. 7-B-53/pol. 1792. (Pinczerin Theresia, Reisien Cecilia, „ispitane babice“).
  12. ^ Knežević, Neki oblici održavanja etnomedicinske tradicije sa područja Subotice, u: Zbornik radova I sastanka Sekcije SAP Vojvodine Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Jugoslavije, Subotica 1969, pp. 45–60.
  13. ^ R. Jeremić, Zdravstvena kultura Vojvodine u XVIII veku, u: Glasnik Istorijskog arhiva u Novom Sadu, sv. 3–4, god. 13, 1940, pp. 268–286.
  14. ^ Ištvan Ivanji, Szabadka szabad királyi város törtenete, II. rész. Subotica (1892). str. 564-566
  15. ^ Emil Libman, Pokušaji osnivanja bolničke službe u Subotici, u: Ex Pannonia, br. 8, 2004, pp. 55-61.
  16. ^ IASu, F. 272, pred. br. 11-A-3/pol. 1797
  17. ^ IASu, F. 272, pred. br. 11-B-60/pol. 1798
  18. ^ IASu, F. 272, pred. br. 12-A-37/pol. 1837
  19. ^ IASu, F. 272, pred.br. 13-A-11/aec. 1840.
  20. ^ IASu, F. 272, Zapisnik Ekonomskog odeljenja iz 1837. godine, odluka br. 296 od 17. marta 1837. godine.
  21. ^ IASu, F. 272, pred. br. 19-A-35/aec. 1841;
  22. ^ a b Emil Libman, Subotička bolnica od Uboškog doma do savremenog stacionara, Subotica 1997, str 45-49. (prevod celog pravilnika).
  23. ^ IASu, F. 272, pred. br. 6-A-2/pol. 1842.
  24. ^ IAS, F:272, pred. br. 19–A–35/aec. 1841.
  25. ^ IASu, F. 272, pred. br. 7-A-17/pol. 1842.
  26. ^ IASu, F. 272, pred. br. 16-A-76/aec. 1844
  27. ^ IASu, F. 002, pred. br. 192/polg. 1861; IASu, F. 002, Zapisnik skupštine iz 1869, odluka br. 160.
  28. ^ IASu, F. 002, Zapisnik izbora gradskih službenika iz 1861. godine (1861 évi tisztválosztási j.k. 29 sr/1861).
  29. ^ a b IAS, F:2, pred. br. 10476/polg. 1878.
  30. ^ IAS, F:2, pred. br. I–24/1885, zapisnici skupštine iz 1884. godine, odluka br. 313 od 5.12.1884
  31. ^ Frankl, István, Szabadka szabad királyi város ismertetése. Szabadka, 1899: 86.
  32. ^ Libman Emil, Subotička bolnica od Uboškog doma do savremenog stacionara, Subotica 1997, pp. 76-90.
  33. ^ Magyarország városainak háztartása az 1910 évben, Magyar Statisztikai Közlemények, 58 kötet, Budapest 1911
  34. ^ Sentđerđi Stevan, Subotički Crveni krast od 1886. do 1914. i od 1914. do 1918. godine, Crveni krast u Subotici 1886–1986, Subotica 1986, pp. 19-28.
  35. ^ IAS, F:47. I 48/1922
  36. ^ IAS, F:47. IV 264/1921
  37. ^ IAS,F:253.24.57/1927
  38. ^ Bašić Palković Nevenka, Subotički Crveni krst od 1918. do 1941, Subotica 1986, pp. 29-37.
  39. ^ Gerhardt Rudolf, Fragmentumok Szabadka hronológiájához 1941–1944, u: časopis „Bácsország” br. 30, 2004/VII-IX, 23. XII 1941, pp. 24-47.
  40. ^ Tatjana Segedinčev, Zdravstvena služba u Subotici 1944–1945. godine (period Vojne uprave), u: časopis „Ex Pannonia“ br. 17, 2013, pp. 98-108
  41. ^ Krunić, Miloš. Iz izveštaja o unutrašnjoj organizaciji Zdravstvenog centra Subotica (1999).
  42. ^ Arhivksi podaci Odeljenja za patološku anatomiju Opšte bolnice u Subotici.
  43. ^ Arhivski podaci Opšte bolnice u Subotici.
  44. ^ Tubić, Vladimir. Neki podaci Kadrovske službe Opšte bolnice u Subotici
  45. ^ „Zdravstveni centar Subotica U:Adrese medicinskih ustanova, apoteka, klinika, kozmetičkih salona”. Stetoskop info. Arhivirano iz originala 25. 9. 2013. g. Pristupljeno 28. 4. 2017. 
  46. ^ Šiška, A. Strategija – kvalitet usluga i bezbednost pacijenata. „Subotičke novine”, 19.2.2016.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Opšta bolnica Subotica na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Општа_болница_Суботица&oldid=26961114”