Patkov gušt
Patkov gušt je vertikalna jama na Velebitu u Nacionalnom parku Severni Velebit u području Hajdučkih kukova u Hrvatskoj.[1] Duboka je 553 metra, kružnog je oblika i ravnog dna, dimenzija 40h30 metara.[2] Peta je jama po dubini u Hrvatskoj. Ono što je čini posebnom su njene vertikalne strane od samog ulaza do dna. Po tome spada u drugu najdužu vertikalnu jamu na svetu. Veću vertikalu od nje (643 m), ima za sada samo jama Vrtoglavica u Sloveniji.[3]
Istorijat otkrića[uredi | uredi izvor]
Jamu je otkrio speleološki tim na čelu sa Damirom Lackovićem, 2. avgusta 1997. godine, tokom speleoloških istraživanja zagrebačkih i jednog od porečkih speleologa.[4]
Jama je dobila ime po hrvatskom speleologa i roniocu Zoranu Stipetiću-Patku, koji je poginuo tokom testiranja ronilačke opreme za potrebe speleologije u Lukinoj jami na Velebitu.
Položaj, pristup, veličina[uredi | uredi izvor]
- Lokacija: Jama se nalazi u zaštićenom prirodnom rezervatu Hajdučki i Rožanski kukovi na Severnom Velebitu, 150 m severno od Gornjeg kuka, Hrvatska.
- Pristup objektu: najlakši je sa Velikog Lubenovca. Kako se nalazi u vrletnom terenu gde ne postoje planinarske staze teško je preciznije opisati put do jame.
- Nadmorska visina ulaza: 1,450 m
- Dužina najveće vertikale: 553 m
- Dubina: - 553 m
- Dužina: 40 m
Morfologija jame[uredi | uredi izvor]
Ono što Patkov gušt izdvaja od drugih speleoloških objekta je njena duboka vertikala koja se pruža od ulaza do dna 553 m.
Vrtača u čijem se zapadnom delu nalazi otvor Patkovog gušta nepravilnog je oblika, izdužena u smeru sever—jug, dimenzija oko 100h75 m. U otvor jame, veličine 65 x 30 m, ulazi se sa zapadne strane, pored male depresije sa velikim kamenim blokovima. Na rubu otvora nalazi se samoniklo markantno stablo smreke.
Stenska masa jame je drobljiva, i predstavlja veliku opasnost za speleologe tokom borsvks u nižim delovima jame.
Na dubini od 65 m nalazi de ledena kosina koja se spušta ispod prvog ledenog čepa, debljine oko 15 m. Jama se dalje preko snega i leda spušta do dubine od 105 m. U tom delu nalazi se prolaz u ledu dimenzija 2 x 1,5 m. Ovo suženje, koje je najuže mesto u jami, i do koga dopire dnevna svetlost, zbog velike količine snega i leda, u pojedinim godinama (u zavisnosti od meteoroloških uslova) nije prolazno. Na samom suženju počinje jako kapanje vode, koje se kasnije pojačava, pa voda curi do samog dna jame.
Nakon 130 m dubine jama se širi i približno je istog profila sve do dna. Stene su potpuno ili delimično prekrivene ledenom prevlakom, se koje se povremeno odlamaju ledenice, do dubine od 300 m.
Na dubini od 465 m u steni se nalazi uska galerija u kojoj se može stabilno stajati.
Jama završava galerijom dimenzija 40 h 30 m. Na severnom delu galerije nalazi se najniža tačka objekta - mali blatnjavi deo kroz koji se voda filtrira između kamenja i blata.[5][6]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Patkov gušt”. Hrvatska enciklopedija, Leksikografski zavod „Mirosla Krleža”. Pristupljeno 20. 10. 2016.
- ^ Tajne velebitskog podzemlja, Jame Sjevernog Velebita, Nacionalni park Sjeverni Velebit, Krasno 2009.
- ^ D.Bakšić, A.Bakšić: Speleološka istraživanja jame Patkov gušt. Hrvatski speleološki poslužitelj, 2008. Pristupljeno: 20. 10. 2016.
- ^ D. Bakšić, A.Bakšić: Speleološka istraživanja jame Patkov gušt. Hrvatski speleološki poslužitelj, 2008
- ^ Bakšić, D., 1997: Opis jame Patkov gušt, Velebiten, br.27, Zagreb.
- ^ Bakšić, D., 1998: Patkov gušt (-553m), La deuxieme verticale du Monde, Spelunca No. 70.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Posjet jami Patkov gušt 2008. godine (jezik: hrvatski)