Političke institucije u Antičkom Rimu

Političke institucije u doba Kraljevine

Iako su Romul i njegovi naslednici pretežno mitske ličnosti, danas se smatra da su Rimom u najstarije doba vladali kraljevi. Kraljevi su imali izbornu, a ne naslednu vlast. Nakon smrti kralja rimski narod i senat birali bi novog vladara. Kralj je bio vrhovni zapovednik vojske u ratovima. Vodio je spoljnu politiku i odlučivao je protiv koga će se ratovati. U miru je donosio zakone i sudio u nekim slučajevima. Kraljevi nisu imali neograničenu vlast. U vođenju državnih poslova pomagao im je senat. U doba kraljeva senat je brojao 300 članova, pripadnika najuglednijih aristokratskih rodova. Senat je savetovao kraljeve u svim pitanjima unutrašnje i spoljne politike.

Političke institucije u doba Republike

Godine pod vladavinom kraljeva naučile su narod Rima da mora da se čuva od apsolutne vlasti, i mogućeg ugnjetavanja od strane pojedinaca. Tako je vlast u Rimu za vreme republike, ali i carstva, bila podeljena između tri vlastodavna tela: magistrata, senata i narodnih skupština.

Magistrati su birani iz redova imućnijih građana. Razlog za to bila je činjenica da za svoju službu nisu primali nikakvu platu. Njihova vlast je bila izborna i dvostruko ograničena. Dužnost su gotovo svi obavljali godinu dana. Svaki od njih imao je i jednog ili više kolega. Tako im je bilo onemogućeno da vlast prigrabe za sebe.

Umesto kraljeva, nova vlast je birala dva konzula. Oni su bili najviši državni magistrati. Oni su bili birani od strane Centurijskih skupština i služili su godinu dana. Bili su politički i militaristički vrh države. Sazivali su narodne skupštine u kojima su predlagali zakone, i senat. Oznaka njihove vlasti bili su snopići pruća (lat. fasces), koje su ispred njih nosili liktori. Prvenstveno su mogućnost da postanu konzuli nosile samo patricije. Od 367.gpne. plebejci postaju kvalifikovani za konzule, a od 342. gpne. legislatura nalaže da jedan od konzula mora biti plebejac.

Pretori su bili po rangu iza konzula. Sudili su u sporovima i neki od njih su u ratnim pohodima zapovedali vojskom ili upravljali provincijama.

Edili su bili zaduženi za održavanje reda i mira u Rimu.

Kvestori su vodili državnu blagajnu i arhiv.

Cenzori su birani svake pete godine. Bilo ih je dvojica i dužnost su vršili osamnaest meseci. Često su to bili nekadašnji konzuli. Oni su popisivali građane, određivali visinu poreza i birali senatore. Pored mnogih beneficija, cenzori su imali mogućnost da cenzurišu ili čak diskvalifikuju glasače.

Diktator je biran u trenucima velike opasnosti po državu. Bio je iznad svih drugih redovnih magistrata. Njegova vlast bila je strogo ograničena na šest meseci.

Senat je u doba republike predstavljao savetodavno telo konzula. Bio je sačinjen od bivših magistrata, od kvestora naviše. Njihova imena unošena su u spisak senatora po redu, počevši od bivših konzula. Sednice su zakazivali magistrati koji su obezbeđivali dnevni red i teme za diskusiju. Sve sednice su održavane u privatnosti i time je svaki senator imao potpunu slobodu govora i mogućnost da iskaže svoje stavove. Senat je diskutovao o spoljnoj i unutrašnjoj politici i nadgledao odnose sa stranim silama. Diktirao je religiozni život Rima i kontrolisao državne finansije.

U Rimu postojalo je više vrsta komicija tj. narodnih skupština. Imale su raznolik sastav. Komicije su birale magistrate, donosile zakone, odlučivale o ratu i miru i primale žalbe rimskih građana.