Pojas (odeća)
Pojas ili pregača je u srednjem veku bio je simbolički deo nošnje, sa magičnim značajem, jer je označavao muškost i snagu i simbolizovao feudalnu vlast, koja je na Balkanskom poluostrvu kodificirana u Dušanovom zakoniku.
Pojasevi koje su nosili naši preci bili su ponekad prava umetnička dela. Plemstvo je nosilo svilene pojaseve ukrašene zlatnim i srebrnim nitima i dragim kamenjem. Pojasevi, koji su predavani naslednicima, imali su različite oznake, poput talismana i amblema. U 19. veku na pojasevima su se nalazili inicijali vlasnika, pa čak i celokupno ime, ili ime vlasnikovog ljubimca, datum i mesto rođenja...
Šetati ulicom bez pojasa u pojedinim istorijskim razdobljima značilo je diskreditovati samog sebe.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pojas ili mala pregača sa dugim resama ispletena od biljnih vlakana ili načinjena od kože smatra se da spada u najstarije odevne predmete u jednom periodu istorije čovečanstva, jer je bio rasprostranjen na svim kontinentima., a posebno na području Mediterana, što potvrđuju brojna arheološka istraživanja, kao i podaci iz mitologije i religije raznih naroda.[1]
Prema Svetom pismu pregača izrađena od biljnih vlakana i lišća nastariji je odevni predmet koji je čovek odenuo:
Tada im se otvoriše oči, i videše da su goli, pa spletoše lišće smokava i načiniše sebi pregače.[1]
Na srpskom dvoru u srednjem veku vladala su određena pravila koja su regulisala način odevanja. U zakoniku cara Stefana Dušana pojedinim odredbama bio je propisan obavezni vid odeće, među kojom je bio propisan i pojas. Legendarni zakonik cara Dušana iz sredine 14. veka propisao je da zlatni pojas i niska bisera ostanu u nasleđu njegovog najstarijeg sina, dok se konj i oružje koje je pokojnik koristio za života imaju predati caru.
Vrste pojasa[uredi | uredi izvor]
Pojasevi su rađeni na srpski, bosanski, ugarski, venecijanski, grčki, dubrovački način. Sastavljeni su od krstastih, okruglih i cvetolikih zglavkova, i onih sa antropomorfnim predstavama.[2]
U srednjem veku ljudi su se opasivali širokim jednobojnim dugačkim vunenim pojasevima, da bi se tek kasnije nosile šire tkanice.
Jedan od najstarijih, rudičar, tkan je od bele vune, dužine tri do četiri metra, širine oko dvadeset centimetara. Završavo se dugim resama. Na pamučnim uzanim raznobojnim pojasevima ušivenana su dugmad i praporci. Pojas preopasač od srebrnog novca kačio se na lancu pojasa.
Na pojasu su nošene i pafte − čampre.
Kanice ili šarene pojaseve nosili su imućniji muškaraci, a preko njih široke kožne pojaseve silahe ili silaje ukrašene zlatovezom, koji su bili česti s početka 20. veka.[3] U svečanijim prilikama nošen je okovanik ili kovanik, kožni pojas, koji je na prednjem delu bio kovanica od metala, ukrašena raznobojnim kamenjem. Pojas je imao ukrasnu i upotrebnu funkciju, stezao je košulju i istico lepotu sturka žene.[3]
Galerija[uredi | uredi izvor]
- Ženski metalni pojasevi, kao deo narodne nošnje, iz zbirke Narodnog muzeja u Kruševcu
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Jasna Bjeladinović-Jergić (2001). Zbornik Etnografskog muzeja u Beogradu: 1901-2001. Etnografski muzej. str. 307—.
- ^ Slobodan Zečević. GLASNIK ETNOGRAFSKOG MUZEJA, KNj. 43: BULLETIN OF THE ETHNOGRAPHIC MUSEUM, VOL. 43. Etnografski muzej u Beogradu. str. 87—. GGKEY:6AKDEC8B8BC.
- ^ a b Bratislava Vladić-Krstić (2003). Narodna kultura Srba u XIX i XX veku: vodič kroz stalnu postavku. Etnografski muzej u Beogradu. str. 79—.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jasna Bjeladinović-Jergić, Narodna kultura Srba u XIX i XX veku. Vodič kroz stalnu postavku, Beograd: Etnografski muzej, 2003
- Jasna Bjeladinović-Jergić, Narodne nošnje u XIX i XX veku: Srbija i susedne zemlje, Beograd: Etnografski muzej, 2011
- Milka Jovanović, ,,Narodna nošnja u Srbiji u XIX veku“, Srpski etnografski zbornik XCII, 1979
- Milka Jovanović, Nošnja u Beogradu u XIX veku. Istorija Beograda II, Beograd: Prosveta, 1974
- Đurđica Petrović, Mirjana Prošić-Dvornić, Narodna umetnost, Beograd − Zagreb − Mostar: Jugoslavija – Spektar – Prva književna komuna, 1983.