Razgovor:Ruševine manastira Grad

Zavičajni muzej Koceljeva već 10 godina intezivno istražuje neinvazivnim arheološkim metodama arheološki lokalitet "Grad u Gaju" u selu Gradojević - opština Koceljeva. Rezultati tih istraživanja treba da rezultuju jednom monografijom o ovom lokalitetu za koju se očekuje da će biti štampana tokom 2018. ili 2019. godine. Na osnovu dosadašnjih decenijskih stručnih istraživanja Zavičajnog muzeja Koceljeva i ranijih povremenih istraživanja Narodnog muzeja Šabac, utvrđeno je da je na arheološkom lokaliteteu "Grad u Gaju" u selu Gradojević - opština Koceljeva, postoje ostaci kasno-srednjovekovne crkve iz vremena srpske despotovine XIV-XV vek. Crkva na lokalitetu "grad u Gaju" srušena je pre konačnih turskih osvajanja ovog dela Srbije 1521. godine. Da je to tako - jasno je iz činjenice da ovu crkvu Turci nisu popisali u svom Popisu iz 1528. godine, za razliku od susednih crkava u Šabačkoj Kamenici i Kaoni, koje su te 1528. godine pedantno popisane. Ni u jednom kasnijem dokumentu (niti, turskom, austrijskom ili srpskom), ne pominje se postojanje bilo kakve crkve u selu Gradojević. Sve to nedvosmiosleno ukazuje na činjenicu da je crkva u Gradojeviću uništena pre dolaska Turaka u ove krajeve. Na osnovu oblika svoje osnove, načina zidanja i pronađenih pokretnih arheoloških nalaza, utvrđeno je da je crkva na lokalitetu "Grad u Gaju" podignuta u vremenskom periodu od druge polovine XIV do kraja XV i da je veoma kratko trajala - ne duže od 50 godina. Za lokalitet "Grad u Gaju" postoji narodno predanje koje ruševine ove kasno-srednjovekovne crkve naziva manastirom, što nije tačno s obzirom da za tako nešto nisu pronađeni, nikakvi - niti materijalni - niti istorijski dokazi. Shodno stručnim rezultatima navedenih istraživanja, molimo Vas da u odrednici "Ruševine manastira Grad" u digitalnoj enciklopediji Vikipediji izmenite sledeće navedene činjenice:

Citat pasusa "Ruševine manastira Grad" iz Vikipedije: Ruševine manastira Grad "Ruševine manastira Grad se nalaze na potezu Gaj u Gradojeviću, naseljenom mestu na teritoriji opštine Koceljeva. Pretpostavka je da samo ime sela Gradojević izvedeno upravo od naziva manastira „Grad”. U Godišnjaku broj 22, Međuopštinskog istorijskog arhiva od 1988. godine, u Topografsko-istorijskom rečniku Podrinja, autora Svetlanke Milutinović i Milivoja Vasiljevića, na strani 118, navodi se: „Gradojević – selo opštine Koceljeva. Prvi put zapisano u turskim tefterima 1528. godine, pod imenom Gradović – u okviru Nahije Šabac. U selu je bila crkva GRAD – iz doba pre dolaska Turaka.”

Ispravak gore navedenog pasusa: Ruševine kasno-srednjovekovne crkve "Grad u Gaju" - u selu Gradojević Ruševine kasno-srednjovekovne crkve "Grad u Gaju", u selu Gradojević, naseljenom mestu na teritoriji opštine Koceljeva. Pretpostavlja se da je samo ime sela Gradojević izvedeno iz naziva kasno-srednjovekovne vrkve „Grad u Gaju”. Selo Gradojević u turskim popisima stanovništva iz 1528. godine spominje se kao selo Gradović, i to kao maleno vlaško selo sa 6 kuća. Jedna od tih 6 kuća bila je udovička, dok je još jedna kuća bila ratajska sa jednim pratećim članom porodice. Na tih šest kuća dolazila su još 4 muškarca zadrugara. Vlasi su te 1528. godine bili u selu Gradojeviću jedino stanovništvo. U turskim popisima stanovništva iz 1533. godine u Gradojeviću je bilo samo 5 kuća, u kojima je bilo 3 neoženjena člana. Gradojević je tada plaćao porez od 402 turske akče u korist timara zvorničkih posada. Do 1548. godine, broj stanovnika u Gradojeviću porastao je na 10 kuća sa 3 neoženjena člana koji su timaru šabačkog dizdara Dursun-age plaćali porez od 800 akči. Ovom šabačkom timaru, tj. njegovoj posadi šabačke tvrđave išao je i porez koji je ubiran od ,,mlađarine“ – nameta za venčanja. U turskim popisima stanovništva iz 1570. godine Gradojević je plaćao porez od 400 akči, dok je, već, 1585. godine plaćao porez od ravno 1000 akči, da bi 1600. godine plaćao samo 500 akči. Iz ovih podataka se može zaključiti da je broj stanovnika u Gradojeviću, tokom HVI veka, dosta varirao. I na početku XVII veka, tj. u turskom popisu iz 1623. godine, broj kuća u Gradojeviću je bio gotovo isti kao i u prethodnom veku i iznosio je 11 domova. od ovih 11 kuća jedna je bila na baštini(1). U Godišnjaku broj 22, Međuopštinskog istorijskog arhiva od 1988. godine, u Topografsko-istorijskom rečniku Podrinja, autora Svetlanke Milutinović i Milivoja Vasiljevića, na strani 118, navodi se: „Gradojević – selo opštine Koceljeva. Prvi put zapisano u turskim tefterima 1528. godine, pod imenom Gradović – u okviru Nahije Šabac. U selu je bila crkva GRAD – iz doba pre dolaska Turaka.

Citat pasusa "Istorijat" iz Vikipedije: "Prema podacima manastir je podignut u periodu između 6. i 8. veka, što znači, da prema zvaničnoj istoriji manastir je postojao mnogo pre dolaska Srba na ove prostore. Najezdom Mongola na Balkan manastir je uništen. Obnovljen je tek za vreme vladavine Nemanjića u 13. veku. Svetinju koja datira od pre Srednjeg veka, obnovio je kralj Dragutin, kad je prestonica Srbije bila u Debrcu. Tokom oslobodilačkih ratova protiv Turaka, Prvog i Drugog svetskog rata manastir je korišćen kao bolnica. Poslednji put je obnovljen 1813. godine, posle Drugog srpskog ustanka. Postoji mogućnost da je manastirska crkva stradala kada su Turci morali da se povuku 1869. godine. Po priči, Turci su gađali manastir topom sa obližnjeg brda, preko reke Tamnave, što kao potvrdu govore topovska đulat nađene u ruševini. Godine 1943. Branko Ilić iz Donjeg Crniljeva, potonji monah Visarion, počeo je da zida novu crkvu od ćerpiča, pored ostataka temelja stare crkve. Danas je vidljiva časna trpeza na kojoj je uklesan tekst na postamentu časne trpeze, Visarionove crkve iz vremena Drugog svetskog rata glasi: „1813 + 1950 – Prilog M(anasti)ru SV. Jovan N(apravi) T(u)d(om) (svojim) Milutin Bošković, postolje Velikim Trudom i S korvlju Obnovi Visarion I(lić)”. Taj hram je postojao do šezdetih godina, kada je njegov jedini monah oboleo, umro i sahranjen u manastiru Kaona."

Ispravak gore navedenog pasusa: Na osnovu rezultata stručnih istraživanja koje su do sada sproveli Narodni muzej Šabac i Zavičajni muzej Koceljeva, utvrđeno je da na arheološkom lokaliteteu "Grad u Gaju" u selu Gradojević - opština Koceljeva, postoje ostaci kasno-srednjovekovne crkve iz vremena srpske despotovine XIV-XV vek. Crkva na lokalitetu "Grad u Gaju" srušena je pre konačnih turskih osvajanja ovog dela Srbije 1521. godine. Da je to tako - jasno je iz činjenice da ovu crkvu Turci nisu popisali u svom Popisu iz 1528. godine, za razliku od susednih crkava u Šabačkoj Kamenici i Kaoni, koje su te 1528. godine pedantno popisane. Ni u jednom kasnijem dokumentu (niti, turskom, austrijskom ili srpskom), ne pominje se postojanje bilo kakve crkve u selu Gradojević. Sve to nedvosmiosleno ukazuje na činjenicu da je crkva u Gradojeviću uništena pre dolaska Turaka u ove krajeve. Na osnovu oblika svoje osnove, načina zidanja i pronađenih pokretnih arheoloških nalaza, utvrđeno je da je crkva na lokalitetu "Grad u Gaju" podignuta u vremenskom periodu od druge polovine XIV do kraja XV i da je veoma kratko trajala - ne duže od 50 godina. Isto tako, crkva u Gradojeviću ne pominje se ni u jednom starijem srpskom dokumentu, kao ni u Žitiju kralja Dragutina u kojem su opisane sve crkve koje je ovaj srpski kralj podigao(2). Za crkvu "Grad u Gaju" vezano je narodno predanje koje ruševine ove kasno-srednjovekovne crkve naziva manastirom, što nije tačno s obzirom da za tako nešto nisu pronađeni, nikakvi - niti materijalni - niti istorijski egzaktni dokazi. Narodno predanje govori i o tome da su Turci topovima gađali manastir u Gaju, što takođe nije tačno s obzirom da je crkva već bila porušena pre turskih konačnih osvajanja Srbije 1521. g. Godine 1943. Branko Ilić iz Donjeg Crniljeva (1900-1970), potonji samozvani jeromonah Visarion, počeo je da zida novu crkvu od ćerpiča pored ostataka temelja kasno-srednjovekovne crkve koju je završio 1945. godine. Za gradnju svoje crkve, Visarion je upotrebljavao i kamen iz kasno-srednjovekovne crkve. Tu svoju novu crkvu Visarion je posvetio Svetom Jovanu i po ugledu na narodno predanje nazvao je manastirom. Visariona crkva je posle njegove smrti 1970. godine zapustela i sama se od sebe obrušila i zarasla. Visarion je sahranjen u dvorištu manastira Kaona. Godine 2017., ostatke Visarionove crkve iz 1945. godine, pojedini meštani sela Gradojević i okolnih cela zauvek su (bez stručnog nadzora), ukonili kako bi na njenom mestu podigli novu crkvu. Od Visarionove crkve ostala je samo časna trpeza na svom prvobitnom mesatu, na čijem postamentu stoji uklesan sledeći natpis: „1813 + 1950 – Prilog Manastiru SV. Jovan Časna Trpeza Milutin Bošković, (.......) postolje Velikim Trudom i S korvlju Obnovi Visarion Ilić Jeromonah”(3).

Citat pasusa "Lokalitet manastira danas" iz Vikipedije: "U posleratnom periodu uništen je svaki trag o postojanju ovog manastira. Danas od manastira su ostali samo temelji i ostaci potonje crkve koji svedoče o postojanju ove svetinje. Nije bilo pristupnog puta, sama lokacija je bila zarasla šumom, a i imovinsko-pravni odnosi nisu bili rešeni. Tokom vremena na lokalitetu nisu vršena istraživanja od strane relevatnih ustanova. Po predanju, manastirska crkva je posvećena Svetom Jovanu Krstitelju, tako da sveštenik iz obližnjeg Donjeg Crniljeva, po običaju svake godine drži službu na Ivanjdan. Na inicijativu ljudi koji su rodom iz Gradojevića okupljenih oko Udruženja građana Car Konstantin, uz blagoslov Srpske pravoslavne crkve ideja o obnovi manastira je ponovo zaživela."

Ispravak gore navedenog pasusa: Danas su od kasno-srednjovekovne crkve na lokalitetu "Grad u Gaju" ostali samo temelji. do 2017. godine nije bilo ni pristupnog puta, sama lokacija je bila zarasla šumom, a i imovinsko-pravni odnosi nisu bili rešeni. U vremenu posle Drugog svetskog rata, sukcesivno su vršena arheološka istraživanja (bez iskopavanja) koja je radio Narodni muzej Šabac, a od 2006. godine ovaj arheološki lokalitet intezivno, iz godine u godinu, istražuje neinvazivnim metodama Zavičajni muzej Koceljeva. Rezultati istraživanja biće publikovani u posebnoj monografiji posvećenoj ovom arheološkom lokalitetu u selu Gradojević. Po ugledu na činjenicu da je samozvani jeromonah Visarion svoju crkvu iz vremena Drugog svetskog rata na lokalitetu "Grad u Gaju" posvetio Svetom Jovanu Krstitelju, tako i sveštenik iz obližnjeg Donjeg Crniljeva, po običaju, svake godine drži službu na Ivanjdan. Na inicijativu ljudi koji su rodom iz Gradojevića a uz blagoslov Eparhije šabačke - ideja o obnovi crkve na mestu Visarionove crkve na lokaliteu "Grad u Gaju" - ponovo je zaživela. Napomene: (Ovo su napomene za onoga ko bude radio korekcije teksta u Vikipediji, ali, nije potrebno uopšte da ove napomene budu sastavni deo korigovanog teksta). - Nije poznato kojem je svecu bila posvećena kasno-srednjovekovna crkva na lokalitetu "Grad u Gaju". Po predanju (koje je krajnje nerelevantno), samozvani jeromonah Visarion (nije ga za jeromonaha postavio nadležni vladika, već je Branko Ilić iz Donjeg Crniljeva sam sebe proglasio jeromohaom), prvi je posvetio svoju crkvu 1945. godine Svetom Jovanu Krstitelju; - Ne postoji, niti je ikada postojalo, to jest bilo registrovano Udruženje građana Car Konstantin iz Gradojevića ili iz okolnih mesta, što se jasno može videti proverom u registru Agencije za privredne registre na linku: http://pretraga2.apr.gov.rs/ObjedinjenePretrage/Search/Search dakle, to je izmišljeno udruženje koje nije legalno niti legitimno; - Blagoslov za obnovu "Manastira Grad" u selu Gradojević nije dala Srpska pravoslavna crkva, već vladila Lavrentije, i to posebnom Odlukom Eparhijskog odbora Pravoslavne Eparhije šabačke br. 469 - od 28. marta 2017. godine, što se može veoma lako proveriti u Eparhiji šabačkoj.

Citat pasusa "Galerija" iz Vikipedije: "Ruševine manastira Grad (Gradojević)"

Ispravak gore navedenog pasusa: U celoj Galeriji treba izbrisati tekst "Ruševine manastira Grad (Gradojević)" i postaviti sledeći tekst: Ruševine kasno-srednjovekovne crkve "Grad u Gaju" (Gradojević). Naslov centralne (glavne) fotografije treba da glasi: Ruševine kasno-srednjovekovne crkve "Grad u Gaju". Objašnjenje ispod centralne (glavne) fotografije (umesto: "Postavljen krst na mestu manastirske crkve, novijeg datuma"), treba da bude sledeće: Postavljen gvozdeni krst sa Vizarionove crkve iz 1945. godine u oltarskom delu kasno-srednjovekovne crkve. u Opštim informacijama ispod centralne (glavne) fotografije, treba brisati tekst: Vreme nastanka - podignut 6—8. vek, obnovljen 13. vek i napisati sledeći tekst: Vreme nastanka - 14-15 vek, srušena pre turskih osvajanja 1521. godine. Napomene: (Ovo su napomene za onoga ko bude radio korekcije teksta u Vikipediji, ali, nije potrebno uopšte da ove napomene budu sastavni deo korigovanog teksta). - Fotografiju gvozdenog topovskog đuleta izbaciti iz galerije zato što to đule nema nikakve istorijske veze sa arheološkim lokalitetom "Grad u Gaju". Naime, to đule je pronašao pre jednog veka neki Vesić iz susednog sela Goločelo, ali, nije ga pronašao na lokalitetu "Grad u Gaju" već skroz na brdu, oko 1 kilometar iznad lokaliteta, gde je ono moglo dospeti na 101 način. Dakle, to đule nema svoj pouzdan arheološki kontekst i kao dokaz o turskom topovskom bombardovanji crkve na lokalitet "Grad u Gaju" potpuno je irelevantno. U ovoj priči je zloupotrebljeno u cilju dokazivanja tvrdnje da je crkva na lokalitetu "Grad u Gaju" stradala pre Prvog Srpskog ustanka od strane Turaka tako što su je Turci srušili topovima. Iz istorijskih izvora poznato je da na ovom arheološkom loklitetu (ni u njegovoj neposrednoj blizini) - nije bila ni jedna bitka sa Turcima. Zapravo, nikakvih ratnih sukoba nije bilo u blizini pre Prvog srpskog ustanka. Da jeste - bilo bi to zabeleženo u istorijskim izvorima.

Citat pasusa "Izvori" iz Vikipedije:

"1. „Покренута иницијатива за обнову манастира Град на локалитету Гај у Коцељеви”. Глас Подриња. Приступљено 31. 12. 2017.
 2. „Иницијатива за обнову манастира “Град” у Градојевићу”. Pokazivač. Приступљено 31. 12. 2017."

Ispravak gore navedenog pasusa: Izvor pod stavkom 1. treba prebaciti u pasus "Spoljašnje veze". Izvor pod stavkom 2. treba izbrisati zato što je totalna nenaučna budalaština koju je napisao neki srednjoškolac (gimnazijalac) Igor Pavlović iz Šapca. Njegovo lupetanje u tom internet članku nema veze sa istorijskim istinama, niti činjeničnim stanjem u vezi kasno-srednjovekovne crkve na lokalitetu "Grad u Gaju". Jedno totalno nepoznavanje istorije, kao i naučne metodologije. Dete treba da nastavi da piše aforizme (kako je to navedeno u njegovoj biografskoj crtici ispod članka), a ne da naučne istraživačke istine poistovećije sa pismenim zadacima iz srpskog jezika. Dakle, nije etički ni zakonski obmanjivati javnost nenaučnim glupostima, a mislim (i siguran sam), da to nije cilj ni Vikipediji. Umesto izvora pod 1. i 2. treba staviti sledeće izvore koje odgovaraju ispravljenom tekstu koji sam napisao za gore navedene ispravljene pasuse: (1) Adem Handžić, Šabac i njegova okolina u XVI veku, U: Šabac u prošlosti, Tom I, Istorijski arhiv Šabac, Šabac, 1970., s. 226-227. (videti link) http://bibliotekasabac.org.rs/www/digitalna.php?d=69 (2) Zoran A. Živanović, Sistematizacija arheoloških lokaliteta opštine Koceljeva, (Habilitacioni rad), Narodni muzej u Beogradu, 2011., Beograd, s. 113-115. (videti link) https://www.academia.edu/5953826/Зоран_А._Живановић_Систематизација_археолошких_локалитета_општине_Коцељева_Хабилитациони_рад_Народни_музеј_у_Београду_Београд_2011 (3) Iz buduće monografije lokaliteta "Grad u Gaju".

I, to bi bilo sve! Više posla za ispravljanje nego za pisanje samog Vikipedia članka. Žao mi je zbog toga, ali, mislim da je svima nama naučna istina daleko važnija nego nenaučna neistina. Hvala unapred za buduće urađene gore navedene ispravke! arheolog Zoran A. Živanović, viši kustos Zavičajni muzej Koceljeva

Ceneći sa uvažavanjem obrazovanje i zvanje Zorana A. Živanovića, verujem da postoje greške koje su unete na stranicu i zato sam postavio odgovarajući šablon da su podaci osporeni. Pošto pri sastavljanju teksta nisam imao uvid u njegov rad „Sistematizacija arheoloških lokaliteta opštine Koceljeva, (Habilitacioni rad)”, u daljem uređivanju u svakom slučaju ću kao podatke i izvor uzeti iznešeno u tekstu pod naslovom Manastirine, crkvine, mistišta i aništa i pod podnaslovom: Gradojević - Manastir u Gaju. Podnaslov je naslovljen na MANASTIR i po tome naslov stranice ne odstupa, po sadašljim tvrdnjama Živanovića, da je bila crkva. Sama građevina je nepobitno bila crkva, a da li je bila bogoslužbeni objekat manastira, potrebno je da daju validna istraživanja na terenu. Po dimenzijama, kada se uzme u obzir vreme nastanka, po informaciji određenog Živanovićevog kolege arheologa, u svakom slučaju nije bila obična parohijska crkva. Isto tako, navedeno je da je crkva (građevina) zasigurno starija od vremena dolaska Turaka. Koliko(?), isto bez ozbiljnih istraživanja, itd, itd...

Postoji još jedno pitanje kada je lokalitet „Manastir u Gaju” preimenovan u arheološki lokalitet „Grad u Gaju”, na čemu se sada insistira. Nisam stručan da dalje i dublje polemišem, ali da postoje nelogičnosti i amuzitet između aktera rada na obnovi i aktera struke, to je sigurno, tako da je najbolje da neko treći uradi ozbiljnije ispitivanje. Moj predlog je da se malo sačeka. --Vanilica (razgovor) 17:56, 25. januar 2018. (CET)

Bratstvo Car Konstantin nije udruzenje gradjana,nas pun naziv je Gradjevinski odbor za obnovu Manastira "Grad" bratstvo Car Konstantin,osnovani smo od strane Srpske Pravoslavne Crkve i sa blagoslovom Njegovog Preosvestenstva Episkopa sabackog Lavrentija,svi nasi ziro-racuni glase na Pravoslavna Crkvena opstina Donje Crniljevo.Svi izneti podaci vezano za Manastir "Grad" su dobijeni od arheologa Nebojse Djokica i arheologa iz Republickog zavoda za zastitu spomenika kulture Valjevo cija misljenja treba da potkrepe iskopavanja koja treba da pocnu u 2018 god.Sto se tice 10-o godisnjih istrazivanja "viseg kustosa"Zorana Zivanovica svrsenog veterinarskog tehnicara i kasnijeg "viseg kustosa" i arheologa citiracu pasus iz njegove zadnje brosure vezano za Manastir "Grad",citiram:"Zabelezena je i prica o tri sestre Gajevki,Krivajki i Kaonki,od kojih je svaka imala svoj Manastir:Gajevka u Gaju sela Gradojevic,Krivajka u selu Krivaji i kaonka u selu Kaoni".kraj citata,jedan fin naucni rad jednog srsenog veterinarskog tehnicara i arheologa "viseg kustosa " Zavicajnog Muzeja iz Koceljeve.Jedna lepa prica i zavestanje predaka su poceli da se sprovode u delo,ali uvek se nadje neko ko iz svojih licnih i uskih interesa nadje sebi za pravo da se stavlja ispred interesa za opste dobro,ali ja uvek kazem:"Kako radili tako nam Bog pomogao"Milan Mihailovic1 (razgovor) 12:25, 5. februar 2018. (CET)Milan Mihailovic clan Gradjevinskog odbora za obnovu Manastira "Grad"-Bratstvo Car Konstantin.