Raonička buna
.png)
Raonička buna bila je organizovani agrarni pokret u zapadnim krajevima Stare Srbije koji je trajao od jesen 1903. do 1905. godine, protiv turske vlasti, nakon objavljivanja naredbe o uvođenju novog poreza na stoku, koji se do tada plaćao samo na sitnu stoku, a ne na goveda i konje. Kako su seljaci jedino kiridžilukom mogli da zarade nešto novca, uvođenjem poreza i na konje, sva kiridžijska zarada odlazila je za porez na konje.
Zahvaljujući upornosti pobunjenika i zalaganju srpske diplomatije, za pobunjene seljake angažovanjem ruske, italijanske i francuske diplomatije, sultan je doneo odluku o ukidanju novouvedenog poreza i prireza u pljevaljskom sandžaku 1905. godine.
Poreklo naziva bune[uredi | uredi izvor]
Kako buna protiv turske vlasti 1903, u Pljevaljskom sandžaku nije dobijena oružjem već organizovanom akciijom oko osam stotina seljaka iz svih okolnih sela Nove Varoši koji su raonicima zatrpali turski sud — dobila naziv Raonička buna.
Istorija[uredi | uredi izvor]
U jesen 1903. god. turske vlasti su objavile naredbu o uvođenju novog poreza na stoku u zapadnim krajevima Stare Srbije. Kako su seljaci odbijali da plaćaju ovaj porez u Pljevljima 24. januara 1904. godine Sulejman Haki paša, po povratku iz Carigrada, sazvao je sastanak viđenijih aga, begova, trgovaca, sveštenika i učitelja na dogovor da se organizuje masovno prikupljnje poreza.[1]
Seljaci koji uporno odbijaju da plaćaju porez na stoku, sve više se naoružaju i odlaze u planine i tamo formirali logore. U pljevaljskom kraju na bunu su ustala sela : Rabitlje, Grevo, Pljevljsko polje, Kalušići Šumane, Zekavice, Židovići, Potrkuša, Oćevina, Lađana, Kakmuži, Višnjica, Zahum, Trnavice, Meljak, Glisnica, Brvenica, Bušnje, Krće, Boljanići, Potkovač, Jugovo, Otilovići, Rudnica i Obarde.
Pobuna koja je masovnije zahvatila pribojski, prijepoljski i pljevaljski kraj, imala je i svoje kordinatore pobune — Ninka Koldžić i učitelja Jakova Vojinović, koji su prelazili u Srbiju i pozivali seljake na bunu. Organizovanje otpora su sprovodili bivši učesnici iz ustanaka protiv turaka 1875, 1882. godine. Kao vođe pobunjenih seljaka isticali su se Garan Pupović i Đurica Božović iz Bobova, Lazar Knežević iz Vaškova i Grujica Ćuzović iz Otilovića.
Pobunjeni seljaci su povremeno održavali zborove po selima i pozivali seljake na bunu. A počinje i natezanje između turske vlasti i seljaka, uz pretnju vojskom. Turske vlasti u sklopu represivnih mera uhapsile su 15 seljaka iz Židovića, Kalušića i Pljevaljskog polja, a u Otilovićima ubili dva i ranili jednog seljaka.
Privremeno smaljenje poreza[uredi | uredi izvor]
Na poklade, 13. marta 1905. godine na mesnim grobljima, po svim selima Pljevaljskog sandžaka seljaci su održali protestne skupove. Toga dana su na grobljima novovaroških sela seljaci postigli dogovor da sutradan, na čisti ponedeljak, predaju raonike u turski sud u Novoj Varoši i na taj način pokušaju da pokažu da otkazuju plaćanje poreza na stoku. Sutradan, 14. marta 1905. godine, seljaci su to i učinili. Oko osam stotina seljaka iz svih okolnih sela spustilo se u Novu Varoš i raonicima zatrpalo turski sud.[2]
Ovaj čin pobunjenika ima je privremeni učinak, ali ne na ukidanje poreza već samo na njegovo smanjenje.
Nove pobune i ukidanje poreza[uredi | uredi izvor]
Usledile su nove pobune. Kako navodi V. Šalipurović buna je imala povoljan rezultat za seljake:
Zahvaljujući zalaganju srpske diplomatije, koja je za pobunjene seljake angažovala rusku, italijansku i francusku diplomatiju, sultan je doneo odluku o ukidanju novouvedenog poreza i prireza u pljevaljskom sandžaku.[3]
Ova odluka je primijenjena prvo u pljevaljskom kraju, pa zatim na Prijepoljski kraj i ostale pobunjene krajeve pod turskom vlašću.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Vukoman Šalipurović, Raonička Buna,Agrarni pokret u zapadnim krajevima Stare Srbije, Zajednica obrazovanja Sjenica, 1969.
- ^ Vukoman Šalipurović, Raonička Buna,Agrarni pokret u zapadnim krajevima Stare Srbije, Zajednica obrazovanja Sjenica, 1969, pp. 69-133.
- ^ Vukoman Šalipurović,Raonička Buna, Agrarni pokret u zapadnim krajevima Stare Srbije, Zajednica obrazovanja Sjenica,1969, rr.103-104.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Šalipurović, Vukoman (1969). Raonička buna: Agrarni pokret u zapadnim krajevima Stare Srbije. 1. Sjenica: Opštinska zajednica obrazovanja.
- Šalipurović, Vukoman (1970). Raonička buna: Agrarni pokret u zapadnim krajevima Stare Srbije. 2. Priboj: Opštinska zajednica obrazovanja.
- Šalipurović, Vukoman (1972). Kulturno-prosvetne i političke organizacije u Polimlju i Raškoj 1903-1912. Nova Varoš: Opštinska zajednica obrazovanja.