Sociologija emocija

Definicija

Sociologija kao posebna nauka pokušava da objasni društvene fenomene, a emocija jeste društveni fenomen. Sociologija može biti zainteresovana za emocije zato što su emocije na određeni način neophodne da bi se objasnile same osnove društvenog ponašanja. Iz sociološke perspektive, emocije uključuju:

1. biološku aktivaciju ključnih telesnih organa;
2. društveno konstruisane definicije i ograničenja koja određuju koje bi emocije trebalo da budu doživljene i izražene u nekoj situaciji;
3. primenu jezičnih oznaka, koje pruža kultura;
4. otvoreno izražavanje emocija facijalnim, glasovnim i paralingvističkim pokretima
5. percepciju i procenu situacijskih objekata i događaja.

U najopštijem smislu, može se navesti da sociologija emocija predstavlja sociološku disciplinu koja istražuje ulogu emocija u društvu, društvenim odnosima , kao i uticaj različitih društvenih fenomena na emocije i emocionalnost.

Istorija

Sistematsko izučavanje emocija u sociologiji u okviru posebne sociološke discipline prvi put se javlja dosta kasno, tek sedamdesetih godina 20. veka. S druge strane, emocije jesu imale izvesno mesto u misli klasika i/ili osnivača discipline. Međutim, one su nakon ovih (najčešće) sporadičnih i nesistematičnih razmatranja, kao i usled dominacije bihevioralnih i kognitivnih perspektiva u društvenim naukama, ubrzo bile „proterane“ na margine naučnog izučavanja u sociologiji. Može se reći da osnivači sociologije u svojim teorijama nisu ponudili detaljne analize ljudske emocionalne uzbuđenosti i emocionalne dinamike. Emocije su (istorijski) bile interpretirane kao privatna, iracionalna, unutrašnja osećanja koja su povezana sa ženskim „opasnim željama“ i „histeričnim telima“ i koje je neophodno „ukrotiti“ ili „proterati“ upotrebom stabilnog (muškog) razuma. Naime, konkretne emocije bile su značajne za mnoge osnivače sociologije – otuđenje za Marksa(engl. Karl Marx), anksioznost za Vebera (engl. Max Weber) ili ljubav za Zimela (engl. Georg Simmel) – ali njihovo bavljenje emocijama najčešće nije bilo usmereno ka razumevanju šorih socioemocionalnih procesa u opštem smislu . Veliki deo klasičnog sociološkog teoretisanja o emocijama najčešće je bilo u formi sekundarnog razmatranja u vezi sa nekim drugim (primarnim) društvenim fenomenom kao što su religija ili klasni sukob. Zbog svega toga, sociologija emocija ostala je u „recesivnom“ modusu sve do faze „oporavljanja“ sedamdesetih godina. Neretko se ističe i to da je razvoj sociologije emocija implicitno osujetila dominacija razuma i duha prosvetiteljstva koji su odlikovali ranu sociologiju. U velikim naporima da se svrgnu ukorenjene strukture monarhije i sveštenstva u Evropi u 18. veku, glavno oružje bio je razum. Preko primene razuma na tradicionalne načine mišljenja i ponašanja socijalni filozofi zaključili su da je dominacija kraljeva i sveštenika zabluda ili greška, odnosno da su svi ljudi stvoreni jednaki. Ideja da razum može dovesti do ovakvog razvoja događaja u društvenim odnosima izvedena je na osnovu pobede razuma u sferi prirodnih nauka. Pored društvene sfere, moć razuma je demonstrirana i u nauci, gde je došlo do fantastičnih revolucionarnih otkrića. Uspesi razuma u astronomiji, fizici, hemiji i biologiji uverili su društvene mislioce u to da će primena razuma na društveni život proizvesti jednako značajne i revolucionarne rezultate. Međutim, dominacija razuma u društvenim naukama (kao i ideja o razumu koji je suprotstavljen emocijama), posebno nakon Veberove problematizacije racionalnosti izvršila je poguban uticaj na sociološku analizu emocija. Značajan deo uvećanog interesovanja za emocije u sociologiji je i rezultat prepoznavanja da ljudi nisu motivisani jedino racionalno-ekonomskim interesima, odnosno da emocionalna vezanost i posvećenost utiču na veliki deo ljudskog ponašanja . Može se reći da koreni zanemarivanja emocija u sociologiji sežu duboko u tradiciju zapadne (filozofske) misli, prema kojoj je neophodno razdvojiti telo od uma, prirodu od kulture, razum od emocija i javno od privatnog.

Podvrste

Razvijene su i mnoge (konstruktivističke) sociologije konkretnih emocija. Na primer, Džekson (engl. Stevi Jackson) izlaže „sociologiju ljubavi“ koja počiva na premisi da su emocije sociokulturno konstruisane. Do sličnih zaključaka dolazi i Klenton u svojoj „sociologiji ljubomore“, za kojeg je ljubomora naučena, ali i korisna po društveni poredak.

Razvoj

Uprkos navedenim preprekama, najčešće se navodi da je ključna godina za formiranje ili „rađanje“ sociologije emocija bila 1975. godina. Naime, u toj godini dolazi do kulminacije niza značajnih doprinosa po razvoj discipline. Prvo, te godine Arli Hokšild (engl. Arlie Russell Hochschild) u jednom feminističkom zborniku objavljuje rad o sociologiji osećanja i emocija u kojem programski ističe da čisto kognitivni pogled na ljudski život nije dovoljan. Iste godine organizuje se prva sesija posvećenu emocijama na sastancima Američke sociološke asocijacije u San Francisku, kada je i istaknuta potreba za izučavanjem emocija kao društvenog procesa po sebi. Konačno, ove 1975. godine Rendal Kolins (engl. Randall Collins)objavljuje uticajnu studiju Konfliktna sociologija u kojoj centralno mesto mikrodinamike stratifikacije pridaje upravo emocijama. Narastajuće interesovanje za emocije u sociologiji postalo je evidentno i u osnivanju „Sekcije za sociologiju emocija“ pri Američkoj sociološkoj asocijaciji 1986. godine. Formiranje (n)ove sekcije u okviru najbrojnijeg i najstarijeg udruženja sociologa na planeti bio je i ključan korak u institucionalizaciji sociologije emocija kao posebne sociološke discipline. Sociologija emocija je disciplina koja je u relativno kratkom roku demonstrirala da su emocije od fundamentalnog značaja po gotovo sve aspekte društvenog života . Sociolozi emocija istražuju ulogu emocija u svim aspektima društva. Trenutno deluje kao da se sociologija emocija razvija u dva pravca: ka dubljem razumevanju emocija i emocionalnih procesa kao socioloških fenomena po sebi, odnosno u pravcu primene koncepata i procesa u vezi sa emocijama na druge značajne društvene fenomene.