Sporazum Adams–Onis

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Sporazum Adams–Onis
Adams–Onís Treaty
Mapa pokazuje rezultate sporazuma
TipMirovni sporazum
Izrađen10. avgust 1995.
Potpisan22. februar 1819. (1819-02-22)
Istek14. april 1903,

Sporazum Adams–Onis (engl. Adams–Onís Treaty, šp. Tratado de Adams-Onís) poznat i kao Transkontinentalni ugovor[1], Sporazum o kupoprodaji Floride[2] ili Ugovor o Floridi.[3][4] To je sporazum između Sjedinjenih Američkih Država i Španije 1819. godine kojim je Florida ustupljena SAD i time je definisana granica između SAD i Nove Španije. Rešilo je stalni granični spor između dve zemlje i smatralo se trijumfom američke diplomatije. Nastao je usred sve većih tenzija vezanih za teritorijalne granice Španije u Severnoj Americi protiv SAD i Ujedinjenog Kraljevstva nakon američke revolucije i tokom Latinoameričkih ratova za nezavisnost.[5]

Florida je postala teret Španiji, koja nije mogla da priušti slanje naseljenika ili garnizona, pa je španska vlada odlučila da ustupi teritoriju SAD u zamenu za rešavanje graničnog spora duž reke Sabine u španskom Teksasu. Ugovorom je utvrđena granica američke teritorije do Tihog okeana, a u zamenu za to su SAD platile španskoj vladi ukupni iznos od pet miliona dolara i odustale od potraživanja delova španskog Teksas zapadno od reke Sabine i drugih španskih područja.

Ugovor je ostao na snazi samo 183 dana: od 22. februara 1821. do 24. avgusta 1821, kada su španski vojni zvaničnici potpisali Kordobski ugovor kojim su priznali nezavisnost Meksika. Ugovor o ograničenju između Meksika i SAD, potpisan je 1828. godine, a stupio je na snagu 1832. godine. On je priznao granicu definisanu Ugovorom Adams-Onis kao granicu između dve države.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Ugovor Adams – Onis pregovarali su Džon Kvinsi Adams, državni sekretar američkog predsednika Džejmsa Monroa i španski „opunomoćeni ministar“ (diplomatski izaslanik) Luis de Onis, za vreme vladavine kralja Fernanda VII.[6]

Florida[uredi | uredi izvor]

Španija je dugo odbacivala američke pokušaje da kupi Floridu. Ali, Španija se suočila sa zabrinjavajućom kolonijalnom situacijom u kojoj je ustupanje Floride imalo smisla. Španija je bila iscrpljena Španskim ratom za nezavisnost (1807–1814) protiv Napoleona u Evropi i trebalo je da obnovi svoj kredibilitet i prisustvo u svojim kolonijama. Revolucionari u Centralnoj Americi i Južnoj Americi vodili su ratove za nezavisnost od 1810. godine. Španija nije bila voljna da dalje investira na Floridi, na koju su nasrnuli američki naseljenici, i brinula se zbog granice između Nove Španije (velikog područja uključujući današnji Meksiko, Centralnu Ameriku i veći deo sadašnjih zapadnih država SAD) i Sjedinjenih Američkih Država. Sa manjim vojnim prisustvom na Floridi, Španija nije uspela da obuzda seminolske ratnike (domorodačka pčemena) koji su rutinski prelazili granicu i upadali u američka sela i na njihove farme, kao i štititi robove koji su prešli na Floridu od vlasnika robova i trgovaca sa juga SAD.[7]

Tokom borbi sa odbeglim afroameričkim robovimai američkim domorocima u Džordžiji tokom Prvog seminolskog rata, američki general Endru Džekson progonio ih je na špansku Floridu. Da bi sprečila Seminole sa sedištem na Istočnoj Floridi da upadaju u naselja Džordžije i nude utočišta odbeglim robovima, američka vojska je sve češće upadala na špansku teritoriju. To je uključivalo kampanju Endrua Džeksona 1817–1818. godine koja je postala poznata kao Prvi Seminolski rat, nakon čega su SAD preuzele kontrolu nad severoistočnom Floridom.[8][9]

Španija je zatražila britansku intervenciju, ali London je odbio da pomogne Španiji u pregovorima. Određeni ljudi iz kabineta predsednika Monroa zahtevali su Džeksonovu hitnu smenu zbog invazije na Floridu, ali Adams je shvatio da je njegov uspeh SAD dao povoljan diplomatski položaj. Adams je mogao da pregovara o vrlo povoljnim uslovima.[7]

Luzijana[uredi | uredi izvor]

Napoleon je odlučio da proda celu Luizijanu koju je Francuska dobila od Španije samo dve godine ranije putem Sporazuma iz Ildefonsa (Luizijana je bila španska kolonija od 1762. godine), s obzirom da je Haiti proglasio nezavisnost od Francuske što je onemogućavalo Francuskoj da obezbedi dobru odbranu Luizijane od moguće invazije Britanaca. Napoleon se onda odlučio da proda koloniju SAD jer nije hteo da rizikuje da je izgubi od Engleza. Teritorija SAD je gotovo udvostručena i stvoren je osnov za širenje na zapad ka Tihom okeanu.

Između Sjedinjenih Američkih Država i Španije došlo je do neslaganja oko američke kupovine Luizijane i njenih granica. Isprva su Španci verovali da su Amerikanci stekli samo zapadnu obalu Misisipija i grada Nju Orleansa, dok su Amerikanci verovali da su kao rezultat kupovine stekli zemlju zapadno od Misisipija sve do Kontinentalnog razvođa Amerike. Sjedinjene Države su tada ograničile svoja potraživanja na zapadu na reku Sabin, dok je Španija smatrala prihvatljivijom granicu duž reke Arojo Hondo.[10]

Detalji dogovora[uredi | uredi izvor]

Ugovor Adams–Onis

Ugovor, koji se sastojao od 16 članova[11], potpisali su u kancelariji Adamsovog Stejt departmenta u Vašingtonu 22. februara 1819. godine Džon Kvinsi Adams, američki državni sekretar i Luis de Onis, španski ministar.[12] Ratifikacija je odložena za dve godine, jer je Španija želela da iskoristi ugovor kao podsticaj da spreči Sjedinjene Američke Države da daju diplomatsku podršku revolucionarima u Južnoj Americi. Čim je ugovor potpisan, američki Senat ga je jednoglasno ratifikovao, ali zbog odugovlačenja Španije bila je potrebna nova ratifikacija i ovog puta je bilo primedbi. Henri Klej i drugi zapadni portparoli zahtevali su da se Španija odrekne Teksasa. Ovaj predlog nije podržan od Senata. Nakon što je Španija ratifikovala ugovor 24. oktobra 1820. godine, to je učionio i američki Senat 19. februara 1821. Ugovor je proglašen 22. februara 1821, dve godine nakon potpisivanja.[13]

SAD su dobile vlasništvo nad španskom Floridom. Za SAD ugovor je značio da sada mogu da polažu pravo na teritoriju zapadno od Misisipija sve do Tihog okeana. SAD su se odrekle sopstvenih potraživanja nad delovima Teksasa zapadno od reke Sabine i drugim španskim oblastima. Španija je, zahvaljujući ugovoru, zadržala svoje kolonije u Teksasu i stvorila tampon zonu između poseda u Kaliforniji i Novom Meksiku i teritorije SAD.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ The Oxford Encyclopedia of American Military and Diplomatic History. Oxford University Press USA. 31. 1. 2013. str. 5. ISBN 978-0-19-975925-5. 
  2. ^ Danver, Steven L. (14. 5. 2013). Encyclopedia of Politics of the American West. SAGE Publications. str. 147. ISBN 978-1-4522-7606-9. 
  3. ^ Weeks 1992, str. 168
  4. ^ A History of British Columbia, p. 90, E.O.S. Scholefield, British Columbia Historical Association, Vancouver, British Columbia 1913[mrtva veza]
  5. ^ Crutchfield, James A.; Moutlon, Candy; Del Bene, Terry (26. 3. 2015). The Settlement of America: An Encyclopedia of Westward Expansion from Jamestown to the Closing of the Frontier. Routledge. str. 51. ISBN 978-1-317-45461-8. „The formal name of the agreement is Treaty of Amity, Settlement, and Limits Between the United States of America and His Catholic Majesty.'” 
  6. ^ Weeks 1992, str. 170–175
  7. ^ a b Weeks 1992
  8. ^ Adams, John Quincy (1916). Writings of John Quincy Adams, Volumes 1–7. Macmillan. str. 488. 
  9. ^ Alexander Deconde, A History of American Foreign Policy (1963) p. 127
  10. ^ Hämäläinen, Pekka (2008), The Comanche Empire, New Haven: Yale University Press, str. 156, ISBN 978-0-300-12654-9 
  11. ^ „Adams–Onís Treaty of 1819”. Sons of Dewitt Colony. TexasTexas A&M University. Arhivirano iz originala 28. 4. 2015. g. 
  12. ^ Adams, John Quincy. „Diary of John Quincy Adams”. 31: 44. 
  13. ^ Deconde, History of American Foreign Policy, p. 128

Literatura[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Споразум_Адамс–Онис&oldid=27677688”