Spoljna Sava kapija
| Spoljna Sava kapija | |
|---|---|
 Spoljna Sava kapija u Beogradskoj tvrđavi | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Beograd |
| Opština | Stari grad |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | tvrđava |
| Vreme nastanka | 18. vek |
| Tip kulturnog dobra | spomenik kulture od izuzetnog značaja |
| Vlasnik | Republika Srbija |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda |
| beogradskonasledje | |
Spoljna Sava kapija jedna je od mnogobrojnih na Beogradskoj tvrđavi, izgrađena u rovu ispod Bastiona Savske padine u pravcu spoljne linije rova – Velikog stepenišnog silaza.[1]
Izgradnja i položaj[uredi | uredi izvor]
Spoljna Sava kapija nastala je za vreme fortifikacijskih radova na Beogradskoj tvrđavi,[2] tokom kojih su Turci koristeći prirodan pad terena prema reci Savi, formirali visoki podzid ispred rova, koji je štitio zvrđavu, i na njemu obrazovali nov bastion Savske padine. Ispred ovog bastiona formiran je rov kroz koji je u priobalnom delu prolazila komunikacija ka spoljnoj Sava kapiji. Rov koji preseca Savsku padinu od Kraljevog ravelina do Spoljne Sava kapije, presečen je sa dva poprečna kaponira, a na kraju se u spoljnoj liniji rova nalazi Sava kapija. Na taj način je rov Savske padine podeljen u tri segmenta. Kaponiri su zidani u vidu pregradnog zida i postavljeni su uspravno na eskarpe. Nad kontraeskarpama, kao poslednja linija odbrane, nalazi se palisadna ograda koja se nastavlja na polubastion koji se nalazi iznad Spoljne Sava kapije. Treći segment, u podnožju, oivičen je Bastionom Savske padine, kaponirom 2, kontraeskarpom 1 i izlazi na priobalni rov, odnosno na komunikaciju koja ide iz Donjeg grada kroz Spoljnu Sava kapiju ka varoši, odnosno ka zapadu.[3]
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Sava kapija, je građevinska struktura jednostavnog arhitektonskog sklopa u standarndom dekorativnom stilu za turske kapije. Sastoji se od prolaza kroz bedem širine 2,50 m i dekorativno obrađene ulazne fasade. Fasada je zidana od pravilno tesanog kamena kvadratnog oblika u jednoj ravni. Na vrhu, kapija je završena profilisanim vencem.[4]
Levo i desno iznad polukružnog luka portala nalaze se asimetrično postavljene tri rozete, a na centralnoj poziciji ispod završnog venca kapije nalazi se kvadratna dekorativna kamena ploča.[4]
Od dekorativnog prikaza izvedenog u plitkom reljefu očuvane su figure dve ptice dok je centralni deo potpuno uništen u drugoj polovini 19. veka.[4]
Obnova[uredi | uredi izvor]
Obnova kapije, koja je obavljena tokom 2006. godine, započela je uklanjanjem velikih naslaga recentnog šuta (0,50–1,00 m) do nivoa kaldrme iz perioda između dva svetska rata. Potom je nakon sondiranja temelja otkriveno da bedem nije zidan jednovremeno s kapijom i da je nivo prolaza kapije promenjen u veoma kratkom periodu po njenoj izgradnji.[4]
Kapije, je tokom obnove saniran u dužini u kojoj je i bila zidana. Na portalu Sava kapije, ispod samog luka, izvršena je zamena kamenih blokova koji su nedostajali, dok je na fasadi kapije izvedena nadogradnja oštećenih kamenih blokova. Pored toga, izvedena je i restauracija oštećene rozete.[4]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ M. Vulović, Kapije Beogradske tvrđave, Godišnjak grada Beograda, XIX, Beograd, 1972.
- ^ M. Popović, Beogradska tvrđava, Beograd, 2006, 34–35
- ^ Marina Pavlović, Stepenišna komunikacija u rovu savske padine na Beogradskoj tvrđavi „Nasleđe” Broj VIII, Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, 2007. UDK 725.96.052.8 (497.11) str.32
- ^ a b v g d Marina Pavlović, Stepenišna komunikacija u rovu savske padine na Beogradskoj tvrđavi „Nasleđe” Broj VIII, Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, 2007. UDK 725.96.052.8 (497.11) str.36-37
