TK serija (tanketa)
| TK-3/TKS | |
|---|---|
|
| |
| Osnovne karakteristike | |
| Zemlja porekla | Poljska |
| Početak proizvodnje | 1931./1934.(TKS) |
| Broj primeraka | 300 (TK-3) + 390 (TKS) |
| Brzina na putu | 46 km/h |
| Doseg | 200 km |
| Dimenzije i masa | |
| Dužina | 2.58 m |
| Širina | 1.78 m |
| Visina | 1.32 m |
| Težina | 2.43/2.6 (TKS) t |
| Oprema | |
| Glavno naoružanje | 7.92mm mitraljez Hotčkis |
| Oklop | TK-3:3-8 mm/TKS: 3-10 mm |
| Motor | benzinski motor Ford A/Fijat-Poljski (TKS) |
| Snaga (KS) | 40/42 (TKS) KS |
| Snaga (kW) | 40 kW |
| Posada | |
| Posada | 2 |
TK (TK-3) i TKS bile su poljske tankete u vreme Drugog svetskog rata. Ova 2 mala vozila činila su čak 70% oklopnih snaga Poljske tokom nemačke invazije 1939.[1]
Razvoj[uredi | uredi izvor]
Britanska firma Vikers je 1928. godine razvila tanketu Vikers Karden-Lojd Mk VI sa dva člana posade. Izuzetan dizajn ove tankete privukao je pažnju stručnjaka širom sveta. Ovo malo oklopno vozilo sa gusenicama moglo je da se koristi ili kao pokretno mitraljesko gnezdo ili kao laki artiljerijski traktor zbog čega je predstavljalo odličan izbor za zemlje sa malim vojnim budžetom. Poljska je kupila jedno vozilo Vikers Karden-Lojd Mk VI i na osnovu njega je započela industrijsku proizvodnju sopstvenog vozila koje se nije mnogo razlikovalo od britanskog modela.[2]
TK-3[uredi | uredi izvor]
Prvi model tankete imao je oznaku TK-1, bio je težak 1.75 t, imao je dva člana posade i Fordov motor od 40 KS. Sledeći model je imao oznaku TK-2, a najteža verzija ove tankete TK-3 ušla je u serijsku proizvodnju. TK-3 je postala prvo oklopno vozilo sa gusenicama koje je ikada masovno proizvođeno u Poljskoj. Proizvodnja je realizovana pod nadzorom Državne inženjerske radionice i od 1931. godine pa sve do izbijanja rata proizvedeno je preko 300 komada ovog vozila.[2] Estonija je kupila šest tanketa TK-3 kako bi ih testirala, a isti model je ponuđen Rumuniji, Španiji i Jugoslaviji, ali bez uspeha.[1]
TKS[uredi | uredi izvor]
Radovi na usavršavanju serije tanketa TK nastavljeni su u Poljskoj sve do početka Drugog svetskog rata. 1933. godine konstruisana je poboljšana varijanta tankete TK-3 koja je imala oznaku TKS. Nova verzija imala je pojačanu oklopnu zaštitu i bila je neznatno teža od svog prethodnika. U nju je ugrađivan Fijatov motor od 42 KS proizveden po licenci u Poljskoj. Preglednost iz vozila povećana je postavljanjem optičke opreme za osmatranje, dok je pokretljivost izvan puta poboljšana zahvaljujući ojačanom vešanju. Serijska proizvodnja modela TKS započela je 1934. godine i ukupno je proizvedeno oko 390 komada.[2]
U sledećoj razvojnoj fazi 1934. godine projektovan je model TKV koji je trebalo da ima kupolu u kojoj bi bilo smešteno glavno naoružanje. Takođe, eksperimentisano je i sa postavljanjem protivtenkovskih topova kalibra 37 i 47 mm na šasiju TK-3 kako bi se ove tankete osposobile i za borbu protiv neprijateljskih tenkova. Međutim, ni jedna od ovih varijanti nije ušla u serijsku proizvodnju.[1]
TKS-NKM[uredi | uredi izvor]
Razvoj TK serije poljskih tanketa završen je sa modelom TKS-NKM koji je bio naoružan protivtenkovskim topom kalibra 20 mm. U stvari radilo se o modelima TK-3 i TKS kod kojih je mitraljesko naoružanje zamenjeno topovskim. Od planiranih 150 tanketa, ova modifikacija je pre početka nemačke agresije na Poljsku, sprovedena na samo 24 vozila.[2]
Karakteristike[uredi | uredi izvor]
Dvočlana posada sedela je u oklopljenoj kabini bok uz bok, sa motorom između njih: vozač levo, a nišandžija desno za mitraljezom Hočkis model 25 kalibra 7,92 mm. Kasnije TKS tankete imale su sitna poboljšanja, kao loptasti nosač mitraljeza, malo jači motor (Fijat od 42 KS umesto Forda od 40 KS), malo jači čeoni oklop (10 umesto 8 mm) i bolje uređaje za osmatranje, uključujući periskop. Mali broj naknadno je naoružan topom NKM od 20 mm, kao minijaturni lovac tenkova. U vreme kada su prinuđene da se bore, ove tankete su bile zastarele i u principu i u izradi. Dizajnirane kao izviđačka vozila (ograničene efikasnosti bez radija), bile su prinuđene da igraju ulogu tenkova u nedostatku drugih vozila.[2]
U borbi[uredi | uredi izvor]
U toku nemačke agresije na Poljsku u septembru 1939. tankete TK-3 i TKS činile su oko 70% olopnih snaga Poljske, raspoređene u pešadijskim jedinicama, konjičkim brigadama i samostalnim oklopnim četama (divizionima) od po 13 tanketa. U borbi, tankete se nisu mogle meriti sa nemačkim tenkovima, izuzev lakog Pancer I naoružanog mitraljezom. Protiv sovjetskih snaga nisu prošle ništa bolje, boreći se protiv tenkova T-26 i BT.
Jedine pobede postignute su iz zasede (za koje su niske tankete bile idealno prilagođene): protiv-tenkovske TKS-NKM (sa topom od 20 mm) predvođene kapetanom Edmundom Orlikom uništile su u 3 okršaja čak 13 nemačkih tenkova.[1] Jedna jedinica sa 15 tanketa uspela je da se povuče u neutralnu Mađarsku, dok je znatan broj tanketa zarobljen od Nemaca i kasnije korišćen protiv poljskih i sovjetskih partizana.[1]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Ness, Leland (2002). Jane's-World War II Tanks And Fighting Vehicles-The Complete Guide. London: HarperCollinsPublishers. str. 147—150. ISBN 978-000711228-9.