Tvrđava Vrmac

Tvrđava Vrmac
Pogled na ulaz sa severne strane
Postojanje	1860 (prva tvrđava), 1894–7 (sadašnja struktura)
Ukidanje	1918
Zemlja	blizu Tivta, Crna Gora
Tip	tvrđava

Tvrđava Vrmac je nekadašnje utvrđenje Austrougarskog carstva koje se nalazi na južnom kraju planine Vrmac u blizini Tivta u Crnoj Gori. Osnovana 1860. godine, sadašnja građevina izgrađena je između 1894. i 1897. godine, a delovala je tokom Prvog svetskog rata, kada je bila žestoko bombardovana od strane Crnogoraca. Popravljena je i razoružana pred kraj rata i napušten je nakon perioda okupacije od strane jugoslovenskih trupa. Danas je jedno od najbolje očuvanih austrougarskih utvrđenja na području Boke Kotorske.

Pozadina izgradnje

Mapa Boke Kotorske 1862.

Najjužniji deo Austrougarskog carstva obuhvatao je područje Boke kotorske, koju je carstvo koristilo kao veliku pomorsku bazu sa centrom u gradu Kotoru (tada poznatom kao „Kataro”). Zaleđe iza zaliva kontrolisala je nezavisna kneževina (kasnije kraljevina) Crna Gora, koja je kontrolisala planine istočno od Kotora.

Austrougari su se suočili sa značajnim problemima u držanju teritorije, jer su Crnogorci i njihovi ruski saveznici težili da preuzmu kontrolu nad zalivom, a austrijska vlast nije bila opšte prihvaćena od strane stanovnika tog područja. Dve ozbiljne pobune podiglo je srpsko pleme Krivošije koji je nastanjivalo istične bokove planine Orjen iznad Risna. Godine 1869. pleme je porazio austrougarsku vojsku poslatu da uguši njihovu pobunu i zamalo zauzelo tvrđavu. Austrijanci su odgovorili na ustanak izgradnjom niza utvrđenja oko Boka kotorske i na strateškim tačkama dalje u unutrašnjosti, te jačanjem ili ponovnom izgradnjom postojećih tvrđava, uključujući i tvrđavu na Vrmcu.

Položaj tvrđave

Tvrđava Vrmac se nalazi na Vrmcu, krečnjačkom grebenu koji se uzdiže na 785 metara i deli unutrašnji i spoljašnji deo Boke Kotorske. Gleda na Kotor na istoku, na prevoj Troice koji vodi ka Kotoru na jugu i na dolinu Župe na zapadu. Do tvrđave se dolazi vojnim putem koji su izgradili Austrougari koji ide preko vrha grebena od Troice do Gornje Lastve u opštini Tivat, ili krivudavom stazom koja vodi uz planinu od Mua, predgrađa Kotora. Njen položaj je izabran da može da podrži obodnu tvrđavu Goraždu sa druge strane prevoja Troice i Škaljarsku bateriju na jugu. Od 1909. godine podržava ga i utvrda Trašte koja se nalazi na brdima iznad ravnice Tivatskog polja na zapadu. Lokacija je veoma strateška, ali je bila podložna artiljerijskom napadu sa visova planine Lovćen sa druge strane Bokokotorskog zaliva.

U jednoj austrijskoj publikaciji iz 1870. komentariše se da „centralni položaj utvrđenja obezbeđuje posedovanje čitave Boke Kotorske. Ovde su smeštajne zgrade i magacini. Napravljene su cisterne, depoi, bolnice, odbrambene kasarne i utvrđenja, koji čine ovaj položaj istinski neosvojivim zamkom u steni...“ Međutim, u njemu je otvoreno napomenuto da je austrijska kontrola nad Bokom Kotorskom bila slaba: „Ne treba se zavaravati o tvrdnji da kontrolišemo čitavu Boku, okruženi nepouzdanim stanovništvom koja neometano gravitira ka Crnoj Gori, naše trupe u Boki biće ograničene na utvrđena mesta i oblast koju kontrolišu njihovi topovi u trenutku kada se ruski brodovi pojave u Jadranskom moru.“